در این مطلب از مجله سلامتی نبض درباره چگونگی زیاد شدن شیر مادر صحبت خواهیم کرد. منبع اصلی تغذیه نوزادی که تازه متولد شده شیر مادر است. شیردادن به نوزاد فواید بسیار زیادی برای مادر و نوزاد دارد که به دلیل همین فواید زیاد، بسیار توصیه می‌شود که مادران سعی کنند تا جای امکان فقط شیر خودشان را به نوزاد بدهند و برای مادران شاغل نیز توصیه می‌شود در زمان نبودشان شیر دوشیده شده را به نوزاد بدهند.
بیشتر بخوانید: علائم و درمان سینوزیت در کودکان
شیر مادر چه فوایدی برای نوزاد و مادر دارد؟
شیردهی موجب ارتباط پوستی بین نوزاد و مادر می‌شود.
این ارتباط پوستی اولین نقطه شروع تکامل سیستم روانی و عاطفی نوزادان است. نوزاد با لمس بدن مادر و شنیدن صدای قلب مادر احساس آرامش بیشتری می‌کند. نوزادانی که شیر مادر می‌خورند آرامش بیشتری دارند، خواب راحت‌تری دارند و مادران آنها کمتر با خواباندنشان مشکل دارند. برعکس، نوزاد مادرانی که شیرخشک استفاده می‌کنند معمولاً بدخواب‌ترند و به‌سختی به خواب می‌روند همچنین نفخ و کولیک هنگام مصرف شیشه شیر بیشتر مشاهده می‌شود؛ بنابراین دل‌درد و گریه شبانه نوزادان شیرخشکی بسیار بیشتر از نوزادانی است که شیر مادر می‌خورند.
شیر مادر بر عکس شیرخشک، سرشار از آنتی‌بادی است.
آنتی‌بادی‌های خون مادر به درون شیر ترشح می‌شوند و از طریق شیر خوردن به بدن نوزاد می‌رسد. بدن نوزادان در چند ماه اول بعد از تولد توان تولید هیچ‌گونه آنتی‌بادی را ندارد؛ بنابراین نوزادانی که شیر مادر مصرف نکنند در برابر بسیاری از بیماری‌ها بی‌دفاع هستند. تحقیقات ثابت کرده است نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند در سن بالاتر نیز ایمنی بدنی بهتری دارند و احتمال بستری‌شدن به دلیل بیماری‌های شدید در آنها بسیار کمتر است.
مادرانی که شیر می‌دهند، سریع‌تر به وزن قبل از بارداری‌شان بازمی‌گردند.
شیردهی به نوزاد علاوه بر فواید بالایی که برای نوزاد دارد، برای مادر نیز بسیار مفید است. مادرانی که شیر می‌دهند، سریع‌تر به وزن قبل از بارداری‌شان بازمی‌گردند. احتمال باقی‌ماندن بزرگی شکم در این مادران بسیار کمتر است. پس شیردهی برای سلامت مادران بسیار مفید است.
کاهش افسردگی بعد از زایمان
از طرفی مادران بعد از زایمان به دلیل تغییرات هورمونی که در آنها ایجاد می‌شود در معرض افسردگی قرار دارند. این ارتباط با نوزاد و شیردهی موجب در آغوش گرفتن نوزاد و افزایش ارتباط مؤثر پوستی مادر با نوزادش می‌شود. همین ارتباط می‌تواند افسردگی بعد از زایمان را بسیار کمتر کند. اگر مادر به نوزادش شیر ندهد شاید اصلاً فرصتی در طول شبانه‌روز برای در آغوش گرفتن نوزاد بدون لباس و ارتباط پوستی مؤثر پیش نیاید. این ارتباط پوستی برای مادر بسیار ضروری است.
شیردهی می‌تواند از یک‌سری بیماری‌ها و مشکلات پستان جلوگیری کند.
برای زیاد شدن شیر مادر چه کنیم؟
فرایند زایمان و شیردهی فرایندی بسیار زیبا و تأثیرگذار است. در طی زایمان هورمون‌هایی در بدن ترشح می‌شوند که باعث تحریک ساخته‌شدن شیر می‌شود. شاید در اطرافیانتان دیده باشید خانم بعد از زایمان بلافاصله شیر دارد درحالی‌که قبل از آن هیچ‌گونه شیری نداشته است. علت این ترشح شیر، هورمونی است. در زایمان طبیعی این هورمون به‌صورت اتوماتیک ترشح می‌شود و شیر زیادی تولید می‌شود؛ اما در زایمان سزارین سطح هورمونی بسیار پایین‌تر است؛ بنابراین شیر دیرتر و کمتر ترشح می‌شود.
برای زیاد شدن شیر مادر، شیردهی زیاد به نوزاد از شروط اصلی است.
هرچه نوزاد بیشتر شیر بخورد، این فرایند مکیدن شیر محرک تولید و ترشح شیر است؛ بنابراین اگر فکر می‌کنید کمتر شیر دارید، استفاده از شیرخشک را توصیه نمی‌کنیم؛ چون فاکتور اصلی که باعث زیاد شدن شیر مادر می‌شود همان مکیدن نوزادتان است.
بهتر است به نوزاد بیشتر شیر بدهید تا شیرتان زیادتر شود. اگر مادر شاغل هستید و مدتی از روز در کنار نوزادتان نیستید، ممکن است این نبودتان باعث کمترشدن شیرتان شود؛ بنابراین دوشیدن شیر در زمان‌های نبودتان می‌تواند از کم‌شدن شیر جلوگیری کند. سعی کنید سینه‌هایتان را کاملاً تخلیه کنید و یک الی دو مرتبه در نبود نوزادتان این کار را انجام دهید. با این روش در زمان نبودتان نوزاد از شیر شما تغذیه می‌کند و شیر در سینه شما نمی‌ماند و باعث کمترشدن شیر شما نیز نمی‌شود.
دوشیدن شیر نیز به اندازه میک‌زدن نوزاد می‌تواند در زیاد شدن شیر مادر مؤثر باشد
دوشیدن شیر نیز به اندازه میک‌زدن نوزاد می‌تواند در زیاد شدن شیر مادر مؤثر باشد؛ بنابراین می‌توانید برای زیاد شدن شیر مادر، آن را مداوم بدوشید. به یاد داشته باشید شیر دوشیده شده می‌تواند در یخچال به مدت کوتاهی نگهداری و توسط نوزادتان استفاده شود مخصوصاً شیری که در هفته‌های اول پس از تولد نوزاد تولید می‌شود آنتی‌بادی فراوانی دارد و بسیار مفید است. پس سعی کنید به‌خوبی از آن نگهداری کنید. قطعاً تجربه شیردهی برای مادر در کنار شیرینی که دارد بسیار سخت است. اما اگر چند وقتی شرایط را تحمل کنید، هم شیرتان بیشتر می‌شود و هم نوزادتان شیر خوردن را بهتر یاد می‌گیرد.
تغذیه نقش بسیار مهمی در زیاد شدن شیر مادر دارد
تغذیه مادر شیرده باید مفید باشد. مواد غذایی مختلف، انواع سبزی‌ها، پروتئین کافی و آب کافی، به زیاد شدن شیر مادر کمک می‌کند. از طرفی غذاهایی که قند مصنوعی دارند، غذاهایی که ارزش غذایی پایین دارند، فست‌فود و تنقلات بهتر است کمتر مصرف شود و میان‌وعده‌های سالم جای آنها را بگیرد. بهتر است مادر در غذاهای خود ارده و سه‌شیره را جای دهد. همچنین منابع غذایی آهن مانند انواع سبزی‌ها و گوشت قرمز را فراموش نکنید.
شیر مادر منبع غنی از کلسیم است. مادران شیرده در معرض کمبود کلسیم هستند. اگر رژیم غذایی مادر غنی از کلسیم نباشد این کلسیم موردنیاز از استخوان‌ها گرفته می‌شود و تراکم استخوان به‌مرورزمان کاهش می‌یابد و مادرانی که کلسیم کافی دریافت نکنند در معرض پوکی‌استخوان زودرس هستند. کلسیم موردنیاز روزانه یک مادر باردار و شیرده از سایر افراد بسیار بالاتر است. توصیه می‌کنم حتماً درباره نیاز به مصرف قرص مکمل کلسیم و ویتامین دی با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
بهتر است علاوه بر مصرف منابع کلسیمی فراوان در رژیم غذای خود از مکمل کلسیم با دوز خیلی پایین نیز استفاده کنید. سعی کنید لبنیات زیادی مصرف کنید. بستنی توصیه نمی‌شود؛ زیرا در کنار کلسیم قند بسیار بالایی دارد. شیر، ماست، کشک، دوغ و کره، همگی سرشار از کلسیم هستند و باید در غذاهای روزانه شما جای بگیرند.
برای زیاد شدن شیر مادر ورزش نکنید
یکی از کارهایی که باعث کمترشدن شیر می‌شود، ورزش است. اگر قبل از بارداری ورزش زیادی می‌کردید می‌توانید بعد از زایمان نیز به ورزش‌کردن ادامه دهید؛ اما اگر قبل از بارداری عادت به ورزش نداشتید بهتر است بعد از زایمان نیز ورزش زیادی نکنید؛ زیرا ورزش‌کردن باعث تولید اسیدلاکتیک در عضلات می‌شود. این ماده می‌تواند به‌راحتی وارد شیر شود و طعم شیر را برای نوزاد ناخوشایند کند.
نکاتی که هنگام شیردهی به نوزاد باید بدانید:
- اگر ورزش کردید حتماً قبل از شیردهی به نوزاد سینه خود را به‌خوبی بشویید تا طعم بدی نداشته باشد. اگر بعد از شستشوی سینه نوزاد شیر را پس بزند بهتر است سینه خود را به‌خوبی بدوشید. تخلیه شیر موجب عوض‌شدن طعم آن می‌شود و نوزادتان مجدد به خوردن شیر علاقه‌مند می‌شود.
- مواد غذایی کافئین‌دار، چای، قهوه، نوشابه، باعث بی‌قراری نوزادتان می‌شود. سعی کنید در صورت شیردهی از این مواد غذایی استفاده نکنید و یا تا جای امکان استفاده خود را محدود کنید. زیرا این مواد با تحریک‌پذیری نوزاد و بی‌قراری و بدخوابی نوزاد همراهی دارد.
- در غذای خود ادویه زیادی استفاده نکنید. ادویه‌ها باعث تغییر طعم شیر می‌شوند. سعی کنید ادویه غذای خود را محدود کنید.
- مواد غذایی که برای مادر باعث نفخ می‌شود، به‌راحتی روی شیر شما نیز تأثیر می‌گذارد و باعث نفخ و دل‌درد نوزاد می‌شود. از جمله این غذاها، می‌توان به کلم، کاهو، عدس، لوبیا و نخود اشاره کرد. غذاهایی که باعث ایجاد نفخ می‌شوند را بسیار کمتر بخورید.
- در ترکیب غذاهایتان تا جای ممکن از زیره استفاده کنید. زیره جلوی نفخ را می‌گیرد و حتی می‌تواند نفخ شیر شما را نیز کمتر کند.
- عرق نعنا همچنین از دل‌درد و مشکلات گوارشی جلوگیری می‌کند. خوردن عرق نعنا می‌تواند شیر شما را سبک‌تر کند و دل‌درد نوزاد کمتر شود هرچند گرفتن آروغ کودک یکی از مؤثرترین روش‌ها در جلوگیری از نفخ نوزاد است؛ اما رعایت رژیم غذایی صحیح نیز بسیار مهم است.
- یک‌سری مواد غذایی وجود دارند که باعث ایجاد بوی بد دهان و طعم بد شیر می‌شوند مانند سیر. مادر شیرده نباید از سیر استفاده کند. سیر با بدتر کردن طعم دهان و ایجاد بوی بد و طعم بد شیر باعث فرار نوزاد از شیر خوردن می‌شود. در دوران شیردهی بهتر است از این مواد غذایی استفاده نکنید.
زیاد شدن شیر مادر در اوایل شیردهی چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
زمانی که نوزاد شما بسیار کوچک است، شیر کمتری می‌خورد. معمولاً چند روز بعد از تولد نوزاد به دلیل میک زدن‌های نوزاد و ترشح هورمونی در بدن باعث زیاد شدن شیر مادر می‌شود، به‌طوری‌که تولید شیر در بدن مادر از نیاز نوزاد بیشتر می‌شود. در این زمان معمولاً مادران دوشیدن شیر را فراموش می‌کنند شیر به میزان زیادی تولید می‌شود و در بافت سینه مادر جمع می‌شود.
این تجمع شیر در ابتدا موجب بزرگ‌شدن سینه و سفت‌شدن بافت آن می‌شود. اگر مادر در این مرحله شیر را به‌خوبی ندوشد، این شیر جمع شده در سینه باعث ایجاد عفونت و تب و بی‌حالی مادر می‌شود و این عفونت به کمک دارو و دوشیدن مداوم شیر و تخلیه سینه بهبود می‌یابد. اگر شیر دوشیده نشود و این عفونت در این مرحله درمان نشود، انباشته‌شدن بیشتر شیر موجب تشکیل کیست‌های عفونتی در بافت سینه می‌شود.
در این مرحله علاوه بر تورم و سفتی بافت سینه علایم بیشتری نیز ایجاد می‌شود، سینه‌ها متورم و قرمز می‌شوند، بسیار دردناک و به لمس حساس می‌شوند. در این مرحله معمولاً درمان به کمک جراحی و تخلیه کیست عفونی ایجاد می‌شود؛ بنابراین همان‌طور که دیدید باید بافت سینه به‌خوبی تخلیه شود در غیر این صورت باعث ایجاد کیست و عفونت خطرناکی می‌شود.
