افزایش موهای زائد در خانم‌ها بسیار آزاردهنده است. در این مطلب قصد داریم درباره دلایل و درمان افزایش موهای زائد در خانم‌ها صحبت کنیم.
پس از سن بلوغ، موهای زائد شروع به رشد و شکل‌گیری می‌کند. علت شکل‌گیری موهای زائد فرایند بلوغ و هورمون‌های بدن هستند که با دوران قبل از بلوغ فرق می‌کنند. موهای بدن خانم‌ها، نسبت به موهای بدن آقایان الگوی متفاوتی دارد؛ زیرا هورمون‌های بدن خانم‌ها با آقایان متفاوت است. برای مثال، موهای زائد آقایان در ناحیه زیر چانه و گونه‌ها ضخامت زیادی دارد؛ اما موهای زائد خانم‌ها در این نواحی بسیار نازک و زنانه است.
اگر هورمون‌های بدن خانم‌ها، تعادل نرمالی نداشته باشد و هورمون مردانه بیشتر باشد، ممکن است موهای زائد صورت خانم‌ها مانند آقایان ضخیم باشد. دلیل افزایش موهای زائد در خانم‌ها همین عدم تعادل درست هورمونی است. نام علمی این بیماری هیرسوتیسم است که در ده درصد از خانم‌ها مشاهده می‌شود.
بیشتر بخوانید: آنچه که باید در مورد مراقبت‌های دیالیز بدانید!
دلیل افزایش موهای زائد در خانم‌ها چیست؟
دلیل افزایش موهای زائد در خانم‌ها، مشکلاتی است که این هورمون‌ها را نامنظم می‌کند. این بیماری‌ها می‌تواند در شرایط زیر به وجود آید:
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
- افزایش ترشح مادرزادی غده آدرنال (غده آدرنال مسئول ترشح هورمون‌های جنسی است)
- مقاومت به انسولین
- تومور تخمدان
- تومور غده آدرنال
- سندروم کوشینگ
- افزایش پرولاکتین
- داروهای هورمونی
- داروهایی مانند فنی‌تویین، ماینوکسیدیل، سیکلوسپورین
افزایش موهای زائد در خانم‌ها، معمولاً با طاس سر و آکنه همراهی دارد. این بی‌تعادلی هورمون‌ها شرایط بدی را در بدن خانم‌ها ایجاد می‌کند و به‌شدت آزاردهنده است.
رشد مو در خانم‌ها و آقایان چه الگویی دارد؟
موها، دو نوع مختلف دارند. بعضی موها حالت کرکی و ضعیف و لطیف دارند و بعضی موها حالت خشن‌تر و سفت‌تر دارند. تعداد فولیکول مو، همواره عدد ثابتی است؛ اما نوع رویش مو نسبت به شرایط مختلف تغییرپذیر است.
هورمون‌های جنسی اندروژن، برای تمایز موها بسیار مؤثرند. اندروژن باعث تبدیل موهای کرکی و ظریف به موهای ضخیم‌تر می‌شود.
میزان حساسیت موهای قسمت‌های مختلف بدن به هورمون اندروژن متفاوت است. بعضی از قسمت‌های بدن حساس‌تر هستند و در صورت افزایش هورمون جنسی اندروژن، سریع‌تر رشد می‌کنند؛ مانند موهای زیر بغل و موهای ناحیه عانه (ناحیه تناسلی) که از زمان بلوغ، در پاسخ به هورمون‌های جنسی شروع به ضخیم‌شدن می‌کنند. همین حساسیت موها به هورمون جنسی، دلیل افزایش موهای زائد در خانم‌ها پس از سن بلوغ است.
برعکس موهای زائد بعضی نقاط بدن هیچ حساسیتی نسبت به هورمون‌های جنسی ندارد. برای مثال موهای ابرو و مژه با تغییر هورمون‌های جنسی تغییری نمی‌کنند. بعضی از نقاط بدن نیز وجود دارند که برای رشد موها نیاز به مقدار بسیار بالاتری هورمون جنسی دارد؛ مانند موهای صورت، سینه، بالای شکم و پشت. در آقایان، مقدار بسیار بیشتری هورمون جنسی اندروژن وجود دارد، پس موهای زائد در این نقاط نیز رشد می‌کند.
افزایش رشد موهای زائد یا هیرسوتیسم، در خانم‌های با موهای تیره بسیار بیشتر از خانم‌ها با موهای روشن و بلوند مشاهده می‌شود.
دلیل افزایش موهای زائد در خانم‌ها
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا pcos بیماری است که در آن تخمدان‌ها کیست‌های متعددی تولید می‌کنند. این تولید کیست هم‌زمان با مشکلات هورمونی دیگر وجود دارد که در مجموع باعث می‌شود علائمی مانند قاعدگی نامنظم، آکنه، اضافه‌وزن و افزایش موهای زائد مشاهده شود. تشخیص این مشکل به کمک سونوگرافی و بررسی تخمدان‌ها از نظر وجود کیست است.
افزایش ترشح مادرزادی غده آدرنال
افزایش ترشح هورمون‌های غده آدرنال ممکن است به‌صورت مادرزادی و یا به علت رشد تومور آدرنال باشد. به‌هرحال غده آدرنال غده‌ای است که هورمون‌های جنسی ترشح می‌کند و به هر دلیلی این ترشح افزایش یافته باشد مشکلات متعددی رخ می‌دهد. از جمله این مشکلات اضافه‌وزن، آکنه و ریزش مو و افزایش موهای زائد است.
مقاومت به انسولین
زمانی که مصرف قند و شیرینی در بدن بالا باشد، میزان قند خون بالا می‌رود. این افزایش قند خون منجر به ترشح انسولین می‌شود. انسولین هورمونی است که برای جذب قند خون استفاده می‌شود. زمانی که مدتی طولانی قند خون بالا باشد، انسولین به مدت طولانی بالا می‌ماند. بدن نسبت به این افزایش انسولین مقاوم می‌شود و دیگر این انسولین تأثیری روی گیرنده‌ها ندارد و قند خون را کاهش نمی‌دهد. به این شرایط بیماری دیابت گفته می‌شود.
مقاومت به انسولین عوارض دیگری را همراه خود دارد. مقاومت به انسولین همراه با افزایش وزن همراهی دارد و به‌مرورزمان می‌تواند باعث افزایش فشارخون نیز بشود. مقاومت به انسولین و دیابت، ترشح هورمون‌های بدن را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و موجب افزایش موهای زائد در خانم‌ها می‌شود.
تومور تخمدان
تومور تخمدان با افزایش ترشح هورمون‌های جنسی از تخمدان همراه است که موجب اختلالاتی مانند افزایش وزن و افزایش موهای زائد در خانم‌ها می‌شود.
به کمک جراحی تومور تخمدان خارج می‌شود و شخص مبتلا باید تا مدت‌ها تحت‌نظر متخصص زنان پیگیری شود.
تومور غده آدرنال
تومور غده آدرنال مانند افزایش ترشح مادرزادی غده آدرنال موجب افزایش هورمون‌های جنسی می‌شود.
سندروم کوشینگ
هرگاه تماس بدن با گلوکوکورتیکوییدها بالا باشد، سندرومی به نام سندروم کوشینگ ایجاد می‌شود. گلوکوکورتیکویید در بدن تولید می‌شود؛ اما ممکن است توسط داروهایی که ما به نام کورتون آنها را می‌شناسیم به بدن وارد شود و باعث سندروم کوشینگ شود.
علائم سندروم کوشینگ به علت بالابودن گلوکوکورتیکویید در بدن است. این علائم شامل موارد زیر است:
- افزایش توده چربی بدن که باعث اضافه‌وزن، چاقی مرکزی، صورت گرد، بالشتک چربی در کمر و گردن می‌شود.
- تغییراتی در پوست ایجاد می‌شود. چهره حالت برافروخته پیدا می‌کند. پوست نازک و شکننده می‌شود. کبود شدگی پوست آسان می‌شود و کشیدگی‌های پهن و ارغوانی در پوست رویت می‌شود. آکنه و افزایش موهای زائد در خانم‌ها از دیگر تظاهرات پوستی سندروم کوشینگ است.
- علائم استخوانی این سندروم، شامل پوکی‌استخوان، کاهش توده استخوان و کوتاه‌قدی در کودکان است.
- علائم عضلانی شامل ضعف و میوپاتی است.
- علائم قلبی عروقی مانند افزایش فشارخون، افت پتاسیم خون، ادم (ورم) بدن و تجمع چربی در عروق مشاهده می‌شود.
- علائم متابولیک مانند دیابت، مشکلات سوخت‌وساز لیپیدی و عدم تجمع گلوکوز شایع است.
- سندروم کوشینگ روی تولیدمثل نیز تأثیر منفی می‌گذارد به‌طوری‌که باعث کاهش میل جنسی، قطع قاعدگی در خانم‌ها می‌گردد.
- علائم عصبی و روانی سندروم کوشینگ شامل بی‌قراری، افسردگی، و در موارد شدید حتی جنون ممکن است اتفاق بیفتد.
- سندروم کوشینگ روی سلول‌های خونی نیز تأثیر می‌گذارد، ریسک عفونت را بالا می‌برد، ریسک انعقاد خون و ایجاد لخته خون را بالا می‌برد و تعداد گلبول‌های سفید را افزایش می‌دهد.
تمام این عوارض ناشی از افزایش هورمون گلوکوکورتیکویید در خون است. مصرف مزمن داروی کورتونی نیز می‌تواند این علائم را ایجاد کند. درمان سندروم کوشینگ شامل برطرف‌کردن علت زمینه‌ای این بیماری و همچنین کمک‌گرفتن از داروهایی مانند متی رادون و کتوکونازول است.
افزایش پرولاکتین
هورمون پرولاکتین موجب تحریک ساخت و ترشح شیر در بدن خانم‌ها می‌شود که از غده هیپوفیز در سر ترشح می‌شود. هر عاملی باعث افزایش ترشح پرولاکتین شود، موجب افزایش موهای زائد در خانم‌ها می‌شود. عوامل مختلفی روی ترشح پرولاکتین تأثیر می‌گذارند؛ مانند عوامل هورمونی و یا تومورها. درمان این مشکل بستگی به تشخیص علت آن دارد.
علل دارویی
داروهای مختلفی هستند که باعث تغییرات هورمونی و افزایش موهای زائد در خانم‌ها می‌شود. درصورتی‌که لزومی به مصرف این داروها نیست بهتر است با داروهای دیگر جایگزین شوند؛ اما در مواقع لزوم حتماً با تجویز پزشک مصرف شوند.
درمان افزایش موهای زائد در خانم‌ها چیست؟
درمان افزایش موهای زائد در خانم‌ها می‌تواند به‌صورت فیزیکی و برداشتن مو با روش‌های مختلف و یا به‌صورت دارویی باشد.
درمان به کمک لیزر جهت برداشتن موهای زیاد بسیار مؤثر است و به‌راحتی تحمل می‌شود. لیزر با ایجاد تأخیر در رشد موها، باعث کاهش موهای زائد می‌شود و در بسیاری از افراد باعث عدم رشد دائمی موها می‌شود.
درمان آکنه و افزایش موهای زائد در خانم‌ها به کمک داروهای هورمونی و قرص پیشگیری از بارداری تحت‌نظر متخصص زنان انجام می‌شود. اولین خط درمانی داروهای ترکیبی استروژن پروژستین است.
در خانم‌هایی که شرایط زیر را دارند بهتر است قرص هورمونی ضدبارداری استفاده نشود:
- خانم با سابقه لخته خون عروقی و آمبولی
- در خانمی که خطر سرطان پستان در او بالاست
- افراد سیگاری
- فشارخون بالا
- سابقه سردرد میگرنی
بعد از شروع مصرف داروهای هورمونی، اثرات آنها معمولاً ۹ تا ۱۲ ماه بعد مشاهده می‌شود.
اگر دلیل افزایش موهای زائد در خانم‌ها افزایش مادرزادی عملکرد غده آدرنال باشد، درمان اصلی داروی گلوکوکورتیکویید یا کورتون است.
داروی اسپیرونولاکتون می‌تواند به طور مؤثری برای درمان افزایش موهای زائد خانم‌ها استفاده شود. مصرف این دارو با دوز مناسب بسیار مؤثر است. مصرف این قرص در دوران بارداری ممنوع است. از عوارض جانبی شایع این دارو بی‌نظمی قاعدگی است.
جمع‌بندی
افزایش موهای زائد در خانم‌ها که بیماری هیرسوتیسم نام دارد، یکی از مشکلات آزاردهنده‌ای است که به دلیل عدم تعادل مناسب هورمونی اتفاق می‌افتد. دلیل افزایش موهای زائد در خانم‌ها متفاوت است و می‌تواند از علل دارویی تا بیماری مادرزادی غده آدرنال متغیر باشد. همچنین سندروم کوشینگ، افزایش ترشح پرولاکتین و بعضی بیماری‌های دیگر مانند تومور تخمدان باعث افزایش موهای زائد می‌شوند. تشخیص علت این مشکل به عهده فوق‌تخصص غدد و درمان متناسب با تشخیص انجام می‌شود.
