بیماری‌های تیروئیدی مانند پرکاری تیروئید در کودکان می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری بر بدن کودک بگذارد. به همین دلیل تشخیص سریع و به‌موقع بیماری‌های تیروئیدی و درمان مناسب در کودکان بسیار مهم است.
تیروئید غده‌ای در قسمت قدامی گردن است که هورمون‌هایی ترشح می‌کند. هورمون‌های تیروئیدی مسئول تنظیم متابولیسم بدن هستند و روی کارکرد طبیعی بدن تأثیر زیادی دارند.
هورمون‌های تیروئیدی، سوخت‌وساز بدن را بالا می‌برند. اگر غده تیروئید کم‌کار شود و کمتر ترشح هورمونی داشته باشد، سوخت‌وساز بدن کم می‌شود و این کاهش سوخت‌وساز باعث اضافه‌وزن می‌شود.
اگر هورمون‌های تیروئیدی بیشتر ترشح شوند و غده تیروئید پرکار شود، این افزایش سوخت‌وساز موجب لاغری و کاهش وزن می‌شود.
بیشتر بخوانید: ایدز در کودکان | علل، علائم و درمان
علت ایجاد تیروئید پرکار در کودکان چیست؟
۱. گریوز
یکی از علت‌های اصلی تیروئید پرکار در کودکان، بیماری گریوز است. این بیماری، نوعی بیماری خودایمنی است که به دلیل افزایش عملکرد غده تیروئید انجام می‌شود. بدن آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که می‌توانند ترشح هورمون‌های غده تیروئید را تحریک کنند و باعث پرکاری تیروئید شوند. در این موارد کودک مبتلا از همان ابتدای نوزادی آنتی‌بادی ضد تیروئیدی در بدنش ترشح می‌شود، این آنتی‌بادی‌ها باعث پرکاری تیروئید می‌شوند.
گاهی علت این بیماری گریوز، بیماری مادر در زمان بارداری است. مادر مبتلا به پرکاری تیروئید، در دوران بارداری با ورود آنتی‌بادی از بدنش به بدن جنین باعث ایجاد پرکاری تیروئید در نوزاد می‌شوند. این پرکاری تیروئید، موقت است و بعد از مدتی که آنتی‌بادی‌ها از بدن نوزاد کم شود پرکاری تیروئید بهبود می‌یابد.
پس گاهی پرکاری تیروئید در نوزادان به دلیل بیماری مادر است و موقت است؛ اما گاهی هم به دلیل بیماری گریوز در خود نوزاد است و دائماً این بیماری همراه با کودک است.
۲. تیروئید ندولر
وجود ندول در تیروئید می‌تواند باعث افزایش عملکرد تیروئید شود. این ندول‌ها، باعث افزایش ترشح هورمون‌های تیروئیدی می‌شوند. البته همیشه ندول تیروئیدی موجب ترشح هورمون نمی‌شود و گاهی ندول‌ها تأثیری روی عملکرد غده تیروئید و میزان هورمون‌های تیروئید ندارند.
بنابراین در پرکاری تیروئیدی که علت آن گریوز نباشد و آنتی‌بادی وجود نداشته باشد، با تصویربرداری و سونوگرافی از تیروئید باید وجود ندول‌های تیروئیدی بررسی شود.
۳. التهاب غده تیروئید
التهاب موقت غده تیروئید می‌تواند باعث افزایش ترشح هورمون‌های تیروئیدی و پرکاری تیروئید شود که این اتفاق موقت است و با درمان التهاب تیروئید علائم برطرف می‌شوند.
تیروئید پرکار در کودکان چه علامتی ایجاد می‌کند؟
پرکاری تیروئید به دلیل افزایش ترشح هورمون‌های تیروئید علائمی ایجاد می‌کند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
بیرون‌زدگی چشم
چشمان کودکان مبتلا به پرکاری تیروئید حالت غیرطبیعی دارد و اندکی بیرون‌زدگی پیدا می‌کند. با شدیدتر شدن پرکاری تیروئید در کودکان و عدم درمان آن این بیرون‌زدگی چشمان واضح‌تر می‌شود و اگر از نیمرخ به کودک نگاه کنید این تغییر حالت چشم را واضح‌تر می‌بینید.
تحریک‌پذیری
پرکاری تیروئید در کودکان باعث تحریک‌پذیری این کودکان می‌شود. کودک متابولیسم بالاتری دارد و به همین دلیل تحریک‌پذیر است. بی‌قرار است و به‌راحتی آرام نمی‌شود. این کودکان کمتر می‌خوابند و به‌سرعت بیدار می‌شوند.
تغییر در وزن و اشتها
افزایش متابولیسم یا سوخت‌وساز بدن، باعث لاغرشدن کودک می‌شود. این کودکان اشتهای کمتری دارند. کمتر می‌خورند و بیشتر از کالری دریافتی‌شان بدنشان انرژی مصرف می‌کند؛ بنابراین وزنشان به‌شدت کم می‌شود و لاغرتر از وزن مناسب سن خود می‌شوند. درمان پرکاری تیروئید در کودکان می‌تواند باعث بهبود وزن کودک شود.
تغییر علائم حیاتی کودک
پرکاری تیروئید در کودکان موجب بالارفتن ضربان قلب کودک می‌شود. همچنین فشارخون این کودکان بیشتر از حد نرمال است.
گواتر
مهم‌ترین علامت بیماری‌های تیروئید گواتر است. بزرگ‌شدن قدام گردن که به دلیل افزایش سایز تیروئید رخ می‌دهد را گواتر می‌نامیم. گواتر می‌تواند ناشی از پرکاری تیروئید باشد.
پرکاری تیروئید در کودکان بزرگ‌تر باعث مشکل در یادگیری در مدرسه، اضطراب بیش از حد در مدرسه نسبت به هم‌سن و سالان، پوست گرم و مرطوب و گاهی تعریق بالا خصوصاً عرق کف دست می‌شود، پرکاری تیروئید در کودکان بزرگ‌تر موجب افزایش سن استخوانی و همچنین دیرتر به بلوغ رسیدن می‌شود. این کودکان رشد سریع‌تری نسبت به کودکان هم‌سن خود دارند.
تیروئید پرکار چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص پرکاری تیروئید در کودکان به کمک آزمایش‌ها و تصویربرداری انجام می‌شود.
آزمایش‌های اصلی شامل موارد زیر است:
آزمایش TSH
آزمایش TSH که برای غربالگری بیماری تیروئیدی استفاده می‌شود. TSH یکی از هورمون‌های اصلی است که برای تحریک ترشح هورمون‌های تیروئیدی در سر ترشح می‌شود.
اگر هورمون‌های تیروئیدی به دلیل پرکاری تیروئید بیشتر ترشح شوند، هورمون TSH از مغز کمتر ترشح می‌شود، در واقع TSH در پاسخ به هورمون‌های تیروئیدی موجود در خون ترشح می‌شوند که اگر این هورمون‌ها کمتر باشند TSH بیشتر ترشح می‌شود و اگر این هورمون‌ها بالا باشند TSH کمتر ترشح می‌شود پس در پرکاری تیروئید TSH کمتر از حد طبیعی وجود دارد و این کاهش موجب تشخیص اولیه بیماری در کودکان می‌شود.
در مرحله بعدی پس از بررسی TSH، در صورت غیرطبیعی بودن این هورمون، مستقیماً هورمون‌های تیروئیدی بررسی می‌شوند. اگر هورمون‌های تیروئیدی نیز بیشتر از حد نرمال خود باشند علامت پرکاری تیروئید است.
بررسی آنتی‌بادی تیروتروپین
آنتی‌بادی که باعث ایجاد بیماری گریوز، آنتی‌بادی تیروتروپین نام دارد. اگر بیماری پرکاری تیروئید در نوزادی تشخیص داده شود، این آنتی‌بادی باید بررسی شود. درصورتی‌که مثبت باشد به معنی آن است که کودک مبتلا به پرکاری تیروئیدی گریوز است و تا آخر عمر باید دارو مصرف کند و این بیماری هرگز بهبود نمی‌یابد.
تصویربرداری از غده تیروئید
بعد از بررسی آزمایش خون که واجب‌ترین روش تشخیصی در بیماری تیروئید است می‌توان در صورت صلاح دید متخصص غدد سونوگرافی یا سیتی اسکن تیروئید انجام داد.
تصویربرداری می‌تواند ندول و عدم قرینگی غده تیروئید را به‌خوبی نشان دهد.
نمونه‌برداری از تیروئید
درصورتی‌که ندول تیروئیدی در تصویربرداری مشاهده شود، در بیشتر موارد از ندول نمونه‌برداری می‌شود. معمولاً نمونه‌برداری با راهنمایی سونوگرافیک و تحت سونو انجام می‌شود تا دقیق از نقطه ندول نمونه گرفته شود. سپس این نمونه به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌شود و به کمک میکروسکوپ بررسی می‌شود. ندول تیروئیدی به این وسیله از نظر وجود بدخیمی آزمایش می‌شود.
پرکاری تیروئید در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
جهت درمان پرکاری تیروئید مهم‌ترین نکته بررسی علت آن است. درمان پرکاری تیروئید در کودکان نسبت به علتی که دارد متفاوت است. اگر علت پرکاری تیروئید ندول تیروئیدی باشد درمان به کمک داروی ضد تیروئیدی یا در موارد خاص برداشتن تیروئید انجام می‌شود.
اما در کودکان رایج‌ترین روش درمانی پرکاری تیروئید استفاده از داروهای ضد فعالیت غده تیروئید است. استفاده از این داروها باید دقیقاً تحت‌نظر متخصص غدد کنترل شود؛ زیرا گاهی به دلیل سرکوب بیش از حد غده تیروئید، کم‌کاری تیروئید ایجاد می‌شود که باید بعد از مدتی کم‌کاری تیروئید درمان شود.
داروهای سرکوبگر غده تیروئید دو نوع مختلف دارند، بعضی داروها مانند متی مازول مستقیماً به غده تیروئید آسیب نمی‌زند؛ ولی بعضی داروها مانند ید رادیواکتیو با آسیب مستقیم به غده تیروئید می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید شود که معمولاً ید رادیواکتیو در کودکان استفاده نمی‌شود.
در شرایط خاص و موارد مقاوم به درمان گاهی پزشک متخصص ترجیح می‌دهد با جراحی غده تیروئید برداشته شود و این را تنها راه درمان پرکاری تیروئید می‌دانید. افرادی که با جراحی تیروئید خود را برمی‌دارند، باید مادام‌العمر داروی کم‌کاری تیروئید مصرف کنند و هورمون‌های تیروئیدی را از طریق این داروها به بدن خود برسانند.
اگر پرکاری تیروئید در کودکان درمان نشود چه مشکلاتی برای کودک ایجاد می‌شود؟
عدم درمان پرکاری تیروئید می‌تواند عوارض شدیدی برای کودک ایجاد کند. ازآنجایی‌که هورمون‌های تیروئیدی روی عملکرد بیشتر بخش‌های بدن مؤثرند بنابراین عوارض آن تقریباً تمام بخش‌های بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، از تأثیر روی حافظه و خلقیات کودک گرفته تا رشد و قد و وزن. همچنین پرکاری تیروئید درمان نشده می‌تواند مشکلات قلبی عروقی شدیدی ایجاد کند که برای کودک خطرناک و کشنده است.
به‌طورکلی عوارض پرکاری تیروئید در کودکان موارد زیر است:
- تپش قلب
- ایست قلبی
- فشارخون
- عدم وزن‌گیری
- پوکی‌استخوان
- افسردگی
- تحریک‌پذیری و بی‌قراری
- عدم تمرکز
- اختلال حافظه
برای بررسی پرکاری تیروئید در کودکان چه کنیم؟
معمولاً عملکرد غده تیروئید در کودکان در بدو تولد غربالگری و بررسی می‌شود که اکثر موارد مادرزادی بیماری تیروئید در همین زمان تشخیص داده می‌شود.
بعد از تولد در هر سنی که هرکدام از علائم مشکلات تیروئید مشاهده شود و شک به این مشکل وجود داشته باشد پزشک آزمایش تیروئید درخواست می‌کند. در صورت مثبت‌شدن آزمایش، ارجاع به فوق‌تخصص غدد اطفال داده می‌شود و کودک باید تحت‌نظر فوق‌تخصص غدد اطفال تا بزرگسالی باشد تا از نظر روند درمان بررسی شود.
جمع‌بندی
پرکاری تیروئید در کودکان، به دلیل افزایش ترشح هورمون‌های غده تیروئید ایجاد می‌شود. هورمون‌های تیروئیدی تأثیر زیادی روی سوخت‌وساز و متابولیسم بدن دارند و درصورتی‌که ترشح آنها افزایش یابد، متابولیسم بدن بالا می‌رود که منجر به لاغری کودک می‌شود. علائم زیر می‌تواند نشان‌دهنده پرکاری تیروئید باشد که در صورت مشاهده آزمایش و تصویربرداری تیروئید انجام می‌شود:
- بیرون‌زدگی چشم
- افزایش تعریق
- افزایش اشتها
- کاهش وزن
- تحریک‌پذیری
- بی‌قراری
- کم‌خوابی و بدخوابی
- اختلال حافظه و یادگیری
- اختلال تمرکز
- تپش قلب
- فشارخون
- آریتمی
- اضطراب
در صورت اثبات وجود پرکاری تیروئید در کودکان درمان به کمک داروهای سرکوبگر تیروئید تحت‌نظر فوق‌تخصص غدد اطفال انجام می‌شود.
