هر کدام از انواع فوبیا می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. در این مطلب از مجله سلامتی نبض درباره تعریف فوبیا و انواع و علائم آن صحبت خواهیم کرد، با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: تروما چیست؟ + انواع تروما
فوبیا چیست؟
طبق گفته انجمن روانپزشکی آمریکا، فوبیا ترس غیرمنطقی و بیش از حد از یک شی یا موقعیت است. در بیشتر موارد، فوبیا شامل احساس خطر یا ترس از آسیب دیدن است. به عنوان مثال، مبتلایان به آگورافوبیا (بازار هراسی) می‌ترسند در مکان یا موقعیتی غیرقابل گریز به دام افتاده باشند.
فوبیا زمانی است که چیزی باعث ایجاد ترس یا اضطراب در شما می‌شود که آنقدر شدید است که به طور مداوم و شدید زندگی شما را مختل می‌کند. مثلا ترس از هواپیما باعث می‌شود که شما اصلا سوار هواپیما نشوید. ترس از آمپول باعث می‌شود زمانی که برای سلامتی خود باید آزمایش خون بدهید یا آمپول بزنید از این کار امتناع می‌کنید.
اگر فوبیا دارید، ممکن است وقتی با منبع ترس خود روبرو می‌شوید، احساس ترس یا وحشت عمیقی را تجربه کنید. ترس می‌تواند از یک مکان، موقعیت یا یک شی خاص باشد. بر خلاف اختلالات اضطرابی عمومی، فوبیا معمولاً به چیزی خاص مرتبط است.
انواع فوبیا
انجمن روانپزشکی آمریکا در معرفی انواع فوبیا، فوبیا را به عنوان یکی از اختلالات اضطرابی تعریف می‌کند و آنها را به سه نوع مختلف طبقه بندی می‌کند:
۱. آگورافوبیا یا بازار هراسی
آگورافوبیا از انواع فوبیا است که به معنی ترس از گرفتار شدن در یک مکان یا موقعیت است. در نتیجه، فرد فوبیک ممکن است شروع به اجتناب از حضور در چنین موقعیت‌هایی کند. در برخی موارد، این ترس می‌تواند آنقدر فراگیر و طاقت فرسا شود که فرد حتی از ترک خانه خود نیز ترس داشته باشد.
۲. فوبیای خاص
از انواع دیگر فوبیا، فوبیای خاص است. ترس از یک شی خاص (مانند مارها یا پروانه‌ها و… ) را شامل می‌شود. چنین فوبیایی معمولاً در یکی از این چهار دسته مختلف قرار می‌گیرند:
- حیوان: ترس از مارها، جوندگان، گربه‌ها یا پرندگان، عنکبوت، سگ
- پزشکی: ترس از دیدن خون یا مراجعه به پزشک، آمپول
- بلایای طبیعی: ترس از رعد و برق، آب، طوفان، گردباد یا رانش گل.
- موقعیتی: ترس از پل، ترک خانه یا رانندگی، ارتفاع، پرواز
رایج ترین انواع فوبیاهای خاص
- کلاستروفوبیا (Claustrophobia): ترس از قرار گرفتن در فضاهای بسته
- ایروفوبیا (Aerophobia): ترس از پرواز
- آراکنوفوبیا (Arachnophobia): ترس از عنکبوت
- ترس از رانندگی (Driving phobia): ترس از رانندگی
- امتوفوبیا (Emetophobia): ترس از استفراغ
- اریتروفوبیا (Erythrophobia): ترس از سرخ شدن
- هیپوکندری (Hypochondria): ترس از بیمار شدن
- زوفوبیا (Zoophobia): ترس از حیوانات
- آکوافوبیا (Aquaphobia): ترس از آب
- آکروفوبیا (Acrophobia): ترس از ارتفاع
- فوبیای خون، آسیب و تزریق (Blood, injury, and injection (BII) phobia): ترس از صدمات مربوط به خون
- اسکالا فوبیا (Escala phobia): ترس از پله برقی
- تونل فوبیا (Tunnel phobia): ترس از تونل
افراد تقریباً از هر چیزی می‌توانند فوبیا داشته باشند و انواع فوبیا بسیار گسترده می‌تواند باشد. همچنین با تغییر جامعه، فهرست فوبیاهای بالقوه و انواع فوبیا تغییر می‌کند. به عنوان مثال، نوموفوبیا (nomophobia) ترس از بدون تلفن همراه یا کامپیوتر بودن است.
۳. فوبیای اجتماعی
از دیگر انواع فوبیا، فوبیای اجتماعی است. ترس از موقعیت‌های اجتماعی مثل ترس شدید از بودن در موقعیت‌های اجتماعی است. در برخی موارد، این ترس ممکن است ترس از صحبت و سخنرانی در جمع باشد. در موارد دیگر، افراد ممکن است از انجام هر کاری در مقابل افراد دیگر بترسند، از ترس اینکه به نوعی شرمنده شوند.
علل ایجاد فوبیا
انواع فوبیا می‌توانند علل مختلفی داشته باشند. عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند باعث ایجاد فوبیا شوند. کودکانی که یکی از بستگان نزدیکشان مبتلا به اختلال اضطراب است در معرض خطر ابتلا به فوبیا هستند. رویدادهای ناراحت کننده، مانند نزدیک به غرق شدن، می‌تواند فوبیا ایجاد کند. قرار گرفتن در معرض فضاهای بسته، ارتفاع زیاد و نیش حیوانات یا حشرات می‌تواند منبع فوبیا باشد.
افرادی که بیماری‌های طولانی یا نگرانی‌های سلامتی دارند اغلب فوبیا دارند. افراد مبتلا به فوبیا پس از صدمات تروماتیک مغزی، شیوع بالایی دارند. سوء مصرف مواد و افسردگی نیز با فوبیا مرتبط است.
احتمال کمی دارد که انواع فوبیا بعد از 30 سالگی شروع شود و بیشتر در اوایل کودکی، سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود.
فوبیا می‌تواند ناشی از یک تجربه استرس‌زا، یک رویداد ترسناک، یا داشتن یکی از والدین یا اعضای خانواده مبتلا به فوبیا باشد که در این صورت کودک می‌تواند فوبیا را یاد بگیرد.
فوبیا زمانی است که مغز شما ترس و اضطراب را به درجات شدیدی می‌رساند. در شرایط عادی، ترس می‌تواند محافظت‌کننده در برابر خطر و مفید باشد.
چندین عامل و فرایند ممکن است در ایجاد انواع فوبیا نقش داشته باشند. این موارد عبارتند از:
تجربیات آسیب‌زا
تجربیاتی که برای شما اتفاق می‌افتد یا می‌بینید که برای شخص دیگری اتفاق افتاده است.
ژنتیک
انواع خاصی از انواع فوبیا در افرادی که یکی از خویشاوندان مبتلا به آن نوع فوبیا دارند بیشتر اتفاق می‌افتد. این موارد عبارتند از فوبیای حیوانی، خونی/پزشکی/آسیب‌دیدن و فوبیای موقعیتی.
انتقال اطلاعات
برخی از انواع فوبیاها ممکن است به دلیل چیزهایی که در مورد آنها یاد می‌گیرید یا چیزهایی که به طور مکرر می‌بینید یا می‌شنوید رخ دهد.
ترس‌های آموخته‌شده
افراد می‌توانند در مورد فوبیا یا ترس‌های دیگران بیاموزند و در نتیجه ممکن است دچار فوبیا شوند. این ممکن است عاملی در این باشد که چرا افرادی با والدین بیش‌ازحد محافظت‌کننده ممکن است بیشتر به فوبیای خاص مبتلا شوند.
علائم فوبیا
علائم فوبیا می‌تواند از طریق قرار گرفتن در معرض آن موقعیت ترسناک یا گاهی اوقات صرفاً از طریق فکر کردن در مورد شیء مورد ترس یا آن موقعیت رخ دهد.
علائم ذهنی فوبیا
علائم ذهنی اثراتی هستند که بر نحوه تفکر و احساس شما تأثیر می‌گذارند. آنها عبارتند از:
- ترس شدید.
- وحشت یا احساس نیاز به فرار.
- احساس می‌کنید در خطر فوری هستید.
- احساس قطع ارتباط با بدن خود (مسخ شخصیت) یا دنیای اطراف شما (واقعیت زدایی).
علائم فیزیکی فوبیا
علائم فیزیکی اثراتی هستند که مستقیماً بر بدن شما تأثیر می‌گذارند. آنها عبارتند از:
- ضربان قلب تغییر می‌کند.
- عرق کردن، احساس گرما یا لرز.
- لرزش
- حالت تهوع، ناراحتی معده یا معده درد.
- سفتی یا درد در قفسه سینه.
- مشکل در تنفس یا احساس خفگی.
- احساس سرگیجه یا سبکی سر.
- غش کردن.
- رنگ پریدگی
- دید باریک (همچنین به عنوان دید تونلی شناخته می‌شود).
علائم رفتاری فوبیا
علائم رفتاری کارهایی هستند که شما شیوه زندگی، روال یا عادات خود را تغییر می‌دهید (یا تغییر نمی‌دهید). آنها عبارتند از:
- برای جلوگیری ازمقابله با محرک‌ها کارهایی که باید انجام دهید را انجام نمی‌دهید. مثال: اجتناب از مراقبت‌های پزشکی یا دندانپزشکی منظم به دلیل ترس از سوزن، دندانپزشک و غیره.
- تغییر عمدی زندگی خود را برای جلوگیری از محرک‌ها. مثال: خارج شدن از یک منطقه ساحلی به دلیل ترس از طوفان.
- اجتناب از تغییرات زندگی – به ویژه تغییرات مثبت – تا با عوامل محرک مواجه نشوید. به عنوان مثال: به دلیل ترس از آب، شنا کردن یا غرق شدن از خرید خانه یا کار در جایی با منظره رودخانه، دریاچه یا اقیانوس اجتناب کنید.
علائم فوبیا در کودکان
کودکان همچنین ممکن است به فوبیای خاص مبتلا شوند و ممکن است علائم زیرا را داشته باشند:
- گریه کردن
- کج خلقی یا طغیان عاطفی.
- انجماد (بی حرکت نگه داشتن).
- چسبیدن یا جدا نشدنی بودن از کسی که احساس می کنند امن است.
در برخی موارد، این علائم ممکن است به یک حمله اضطراب تبدیل شود.
علائم در انواع فوبیا متفاوت است
در پاسخ به این علائم، برخی از افراد ممکن است به اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) مبتلا شوند – که قبلاً به عنوان فوبیای اجتماعی شناخته می‌شد – و شروع به منزوی شدن می‌کنند که منجر به مشکلات شدید در عملکرد زندگی روزمره و حفظ روابط می‌شود.
در موارد دیگر، مانند هیپوکندریازیس، فرد ممکن است به دلیل نگرانی دائمی در مورد بیماری‌های خیالی یا مرگ قریب الوقوع به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.
