ورم پا در بارداری یکی از علائم دوران بارداری است. در دوران بارداری به دلیل ایجاد تغییرات هورمونی و تغییر در وضعیت آناتومیک بدن، شرایط جدیدی ایجاد میشود که ممکن است علائم آزاردهندهای به همراه داشته باشد. یکی از این علائم ورم پا در بارداری است. ورم پا در بارداری میتواند تنها یک علامت طبیعی فیزیولوژیک به دلیل تغییرات بارداری باشد و یا یک یافته پاتولوژیک به دلیل وجود بیماری باشد که حتماً باید پیگیری شود؛ زیرا برای مادر و جنین ممکن است شرایط خطرناکی ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: انواع کمخونی در کودکان + درمان
ورم چیست و به چه دلیل پاها ورم میکند؟
تورم معمولاً از احساس غیرعادی بزرگبودن اندام توسط شخص شروع میشود و بهتدریج تورم بیشتر میشود بهگونهای که اطرافیان نیز متوجه این تورم غیرعادی بشوند. ورم کردن یک بافت به دلیل تجمع مایع و افزایش مایع میان بافت ایجاد میشود. عروق مختلف به بافتها خونرسانی میکنند. این خونرسانی موجب تغذیه بافتها میشود در واقع مایع درون خون و رگهای بدن جهت انجام تغذیه آن بافت وارد بافت میشود.
پس از آنکه مواد موردنیاز از مایع درون بافت برداشته شد، این مایع به درون رگها باز میگردد. اگر این مایع کمتر وارد رگ شود، در بافت تجمع پیدا میکند و موجب ایجاد ورم آن بافت میشود.

علل ورم پا در بارداری
فشارخون بالا
یکی از شایعترین علل ورم بافتی و ورم پا در بارداری، فشارخون بالا است. زمانی که فشارخون بالا باشد، رگها تمایل دارند مایع اضافی درون خود را سریعاً درون بافت تخلیه کنند و تمایلی به جذب دوباره مایع درون بافت ندارند.
در نتیجه در زمانهای افزایش فشارخون میزان مایعی که وارد بافت میشود بیشتر از میزانی است که جذب خون میشود و این موضوع موجب ورم بافت میشود. فشارخون اگر از قبل از بارداری وجود داشته باشد در دوران بارداری باید تحتنظر متخصص داخلی بادقت داروها بررسی و تنظیم شود. بسیاری از داروهای فشارخون در بارداری ممنوع هستند اگر فشارخون دارید و دائماً پاهایتان ورم میکنند باید برای کنترل بهتر فشارخون اقدام کنید.
فشارخونی که از هفته بیستم بارداری به بعد به وجود میآید پره اکلمپسی نام دارد این نوع فشارخون بسیار خطرناک است و مادر و جنین را در خطر بالایی قرار میدهد؛ بنابراین اگر هیچ سابقه فشارخونی ندارید و در دوران بارداریتان پاهایتان ورم کرده باید حتماً فشارخون خود را چک کنید.
مشکل کلیه
علت دیگر ورم پا در بارداری، ممکن است مشکل کلیه باشد. اگر کلیهها توان دفع مایعات اضافی بدن را نداشته باشند این مایعات اضافی درون بافتها جمع شده و موجب ایجاد ورم میشود.
ورم پا در بارداری به دلیل واریس نیز اتفاق میافتد. عروق درون پا در زمان بارداری وزن زیادی را متحمل میشود. همین بار زیادی که روی عروق است، موجب پارگی برخی عروق ریز میشود. در نتیجه توان جابهجایی مایعات در پا کمتر میشود؛ زیرا تعدادی از عروق خود را از دست داده است. این واریسها میتوانند در ایستادنهای طولانی موجب ورم پا در بارداری بشوند.
در تمام مثالهای بالا، ورم معمولاً قرینه و دوطرفه است و هر دو پا با هم ورم میکنند. اما ممکن است گاهی ورم یکطرفه ببینید. ورم یکطرفه پا بسیار مهم و اورژانسی است و نشاندهنده یک انسداد در مسیر عروق است و باید فوراً پیگیری شود. این انسداد عروقی تورم یکطرفه گاهی همراه با گرمشدن بخش متورم و التهاب ایجاد میکند. انسداد عروق ممکن است بهوسیله تکهای چربی یا لخته خون یا هر چیز دیگر ایجاد شده باشد. این لخته خون درصورتیکه از بافت حرکت کند ممکن است وارد قلب یا مغز شود و سکته ایجاد شود؛ بنابراین این شرایط ورم یکطرفه بسیار خطرناک و نیاز به پیگیری فوری دارد.
درصورتیکه مشکلات قلبی مرتبط با دوران بارداری اتفاق افتاده باشد، علائم همراه با ورم پا در بارداری بهصورت زیر است:
- تنگی نفس
- تپش قلب
- ادرار مکرر شبانه
- سرفه
- درد قفسه سینه
درصورتیکه هریک از علائم بالا را مشاهده کردید بهتر است به متخصص قلب مراجعه کنید.
در چه مواردی به پزشک مراجعه کنیم؟
بهطورکلی به دلیل حساسیت بالایی که دوران بارداری دارد، سعی کنید درصورتیکه هر علامت جدیدی در بدن خود مشاهده کردید با پزشکتان درباره این موضوع در اولین فرصت مشورت کنید. ورم پا در بارداری به دلیل ارتباطی که میتواند با پره اکلامپسی یا فشارخون بارداری داشته باشد میتواند جزو موارد اورژانسی مراجعه به پزشک شما محسوب شود؛ بنابراین حتماً این موضوع را در نظر بگیرید مگر آنکه در منزل دستگاه فشارسنج مطمئنی داشته باشید که باتوجهبه فشارخون نرمالی که دارید مراجعه به پزشک را به تأخیر بیندازید. در شرایط زیر حتماً به اورژانس زنان مراجعه فرمایید:
- در صورت وجود تورم یکطرفه در یک پا
- در صورت اختلاف سایز دو پا
- در صورت وجود علائمی مانند التهاب، قرمزی و درد
- در صورت لنگیدن و عدم توانایی راهرفتن مانند گذشته
- در صورت وجود تنگی نفس
- سردی و رنگپریدگی پا
- در صورت وجود مشکل زمینهای کلیه
- در صورت هر نوع بیماری زمینهای یا مصرف هر گونه دارو
- اگر هر علامت دیگری همراه با ورم پا دارید برای مثال درد پهلو یا سردرد و یا تپش قلب
بهطورکلی توصیه ما مراجعه سریعتر شما به متخصص زنان و بررسی وضعیت سلامت مادر و جنین است؛ اما اگر هیچ عامل خطری وجود نداشته باشد میتوانید مراجعه به پزشکتان را بهاندازه چند ساعت به تأخیر بیندازید.

درمان ورم پا در بارداری چیست؟
همانطور که گفته شد ورم پا در بارداری میتواند علل مختلفی داشته باشد که درمان آن نسبت به علت ورم پا متفاوت است.
در دو مورد باید مراجعه اورژانسی به بیمارستان داشته باشید:
۱. مواردی که ورم پا به دلیل فشارخون بالا باشد در این موارد برای بررسی پره املامپسی یا فشارخون بارداری آزمایش ادرار چک میشود اگر در آزمایش ادرار دفع پوتیین وجود داشته باشد در این صورت تشخیص قطعی پره اکلامپسی است و باید بیمار تحتنظر متخصص زنان در بیمارستان باشد تا از عوارض خطرناک آن پیشگیری شود. در این موارد فشارخون کنترل میشود و معمولاً خانم باردار تا زایمان تحتنظر است.
۲. درصورتیکه هر علامتی از گرفتگی عروق باشد. به این گرفتگی ترومبوز عروقی گفته میشود. علامت اصلی در این بیماران سردی، رنگپریدگی، کاهش نبض آن پا، کبودی پا، درد یکطرفه در ساق پا و ران وجود دارد. همچنین سایز هر دو پا اختلاف قابلتوجهی با هم دارند و گاهی در حد سه سانتیمتر یا بیشتر اختلاف سایز ساق یا ران وجود دارد در این موارد باید خانم باردار فوراً به متخصص زنان مراجعه کند.
گاهی لازم به دریافت داروی تزریقی هپارین برای برطرفشدن لخته خون دارد داروی استامینوفن بهعنوان مسکن و ضدالتهاب تجویز میشود. بهتر است پایی که ورم کرده را بالاتر از سطح کلی بدن بگذارید و بههیچوجه خانم باردار با این علائم نباید حرکت کند و با اورژانس به بیمارستان اعزام میشود.
در صورت وجود علائم قلبی مانند تنگی نفس و تپش قلب، ادرارهای شبانه و سرفه، خانم باردار باید در اولین فرصت به متخصص قلب مراجعه کند. این وضعیت اورژانسی و خطرناک نیست؛ اما به دلیل حساسیت بالای مشکلات قلبی در بارداری حتماً باید تحتنظر متخصص قلب باشید.
در هرگونه تورم اندام باید آزمایشهای کلیه درخواست شود. همیشه باید علل کلیوی را در نظر داشته باشید؛ زیرا مشکلات کلیوی جزو علل شایع ورم پا هستند.
معمولاً ورم پا در بارداری موضوعی طبیعی است که در بیشتر افراد باردار دیده میشود. برای درمان اینگونه ورم پا، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
- از ایستادن و نشستن در حالتی که پاهایتان آویزان کرد، طولانیمدت پیشگیری کنید.
- پس از آویزان ماندن پایتان، مدتی دراز بکشید تا خون در پاهایتان جریان پیدا کند.
- جوراب ساقبلند به جریان خون کمک میکند.
- سعی کنید غذاهای شور و سنگین که موجب بالارفتن فشارخون میشوند نخورید.
جمعبندی مطلب
ورم پا در بارداری یکی از علائم مهمی است که باید علل مختلف آن را بررسی کنید زیرا میتواند علامت کوچکی از یک مشکل بزرگ باشد. ورم پا معمولاً در تمام خانمهای باردار به دلیل فشار بالای وزن شکم بر روی عروق و مشکل تخلیه عروقی پا وجود دارد و در سهماهه آخر بارداری در ایستادن و راهرفتنهای طولانی مشاهده میشود. از سوی دیگر این ورم پا میتواند علامت مهمی در پره اکلمپسی باشد؛ بنابراین حتماً فشارخون خود را چک کنید در صورت بالابودن فشارخون باید تحتنظر متخصص دارو شروع شود و در صورت پره اکلمپسی معمولاً نیاز به مراقبت ویژه در بیمارستان دارید.