سندروم روده تحریک پذیر با نام IBS شناخته می‌شود. در این بیماری، دستگاه گوارش تحت‌تأثیر شرایط استرسی تغییراتی از خود نشان می‌دهد که با کاهش شرایط استرسی به حالت قبل خود باز می‌گردد. سندروم روده تحریک پذیر بیشتر در خانم‌ها مشاهده می‌شود و اغلب با مشکلات دیگری همراهی دارد. این بیماری با سردرد، درد پشت و علائم ادراری همراه است و اگر شما هم این مشکلات همراه را دارید به‌احتمال زیاد به این بیماری مبتلا هستید. این بیماری ارتباط مستقیم با اعصاب دارد و در صورت کنترل اعصابتان می‌تواند کاملاً درمان شود. در ادامه درباره این بیماری و راهکار درمانی آن بیشتر توضیح می‌دهیم.
بیشتر بخوانید: بیماری copd چیست؟ بیماری مزمن انسداد ریه + علائم و درمان
علت سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری عملکردی است. در واقع مشکل در نحوه کارکرد روده‌ها ایجاد شده است و از نظر شکل و ساختاری روده‌ها هیچ مشکلی ندارند. علامتی که موجب شناسایی سندروم روده تحریک‌پذیر می‌شود تغییرات اجابت مزاج است. تشخیص این بیماری کاملاً بستگی به علائم دارد و هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص بیماری وجود ندارد.
چگونه متوجه شویم به این بیماری مبتلا هستیم؟
- راه تشخیص سندروم روده تحریک‌پذیر، به کمک معیارهای علامتی زیر است:
- شما باید حداقل یک روز در هفته در سه ماه گذشته دل‌درد داشته باشید
از سه مورد زیر حداقل دو مورد را باید داشته باشید:
- ۱.دل درد با دفع مدفوع شما در ارتباط باشد
- ۲.دل درد همراه با اسهال یا یبوست باشد
- ۳.شکل ظاهری مدفوع شما متغیر باشد؛ یعنی گاهی شل و گاهی سفت باشد
سندروم روده تحریک پذیر چه علائمی دارد؟
درد شکم
مهم‌ترین علامت برای سندروم روده تحریک پذیر درد شکم است. در واقع اگر هیچ دل دردی وجود نداشته باشد تقریباً می‌توان گفت این بیماری وجود ندارد. نمی‌توان محل دقیقی برای درد تعیین کرد. این دل‌درد، مدتی وجود دارد و مدتی از بین می‌رود. درد شکمی به‌صورت احساس گرفتگی است. در واقع به‌اصطلاح به این دردها درد کرامپی گفته می‌شود.
از طرف دیگر شدت درد شکم نیز کاملاً متغیر است در بعضی افراد درد شکم بسیار شدید است در حدی که فرد توان انجام کارهای روزمره را ندارد و بلعکس در بعضی افراد درد شکمی خفیف‌تر است. این دل‌درد توسط دو محرک اصلی شروع می‌شود و توسط یک عامل درد شکم از بین می‌رود. دو عاملی که موجب شروع‌شدن درد شکم در سندروم روده تحریک پذیر می‌شوند، استرس و غذاخوردن است. این دل‌درد همواره با دفع گاز و مدفوع بهبود می‌یابد.
تغییر مزاج
اگر شما هم به این سندروم مبتلا باشید احتمالاً از مشکلات اصلی شما تغییرات عادت روده‌ای است. ممکن است دائماً یبوست داشته باشید و در زمان‌های استرس دچار اسهال شوید یا برعکس، دائماً دفع بالایی داشته باشید و هنگام استرس دچار یبوست شوید.
یبوست معمولاً به داروی ملین جواب نمی‌دهد و با ملین‌ها بهتر نمی‌شود. در کسانی که در بیشتر مواقع اسهال دارند، مدفوع با حجم خیلی کم و شل است. ممکن است هنگام دفع، موکوس هم دفع کنید؛ اما دفع خون هرگز از علائم سندروم روده تحریک پذیر نیست.
نفخ
گازهای روده‌ای در سندروم روده تحریک پذیر به حالت طبیعی هدایت نمی‌شوند و به دلیل همین مشکل آروغ‌زدن و نفخ و دفع گاز در این افراد بالاتر از افراد طبیعی است.
علائم دیگر سندروم روده تحریک پذیر
علائم دیگری هم ممکن است در این سندروم دیده شود؛ اما شایع‌ترین علائم، همان موارد بالا هستند و وجود موارد زیر ممکن است به دلیل بیماری‌های دیگر گوارشی باشد:
- سوءهاضمه
- سوزش سر دل
- تهوع
- استفراغ
سندروم روده تحریک پذیر را چگونه تشخیص می‌دهیم؟
اولین عامل کمک‌کننده در تشخیص این سندروم علائم است. دل‌درد، نفخ و تغییر دفع و اجابت مزاج، از مشکلات اصلی است که موجب تشخیص این سندروم می‌شود. بسته به محل درد، علل مختلفی برای آن مطرح است که پزشک با بررسی آزمایشات و معاینات لازم تشخیص‌های مختلف را رد می‌کند و سندروم روده تحریک‌پذیر برای شما تشخیص داده می‌شود. درصورتی‌که درد در ناحیه دور ناف باشد، علل زیر ممکن است مطرح باشد:
- مشکل صفرا
- زخم معده
- ایسکمی روده
- سرطان معده
- سرطان پانکراس
اگر درد شکمی در پایین شکم باشد ممکن است مشکلات مختلف روده‌ای مطرح باشد مانند:
- دیورتیکول
- مشکل التهابی روده
- سرطان کولون یا روده بزرگ
- اگر درد شکم بعد از خوردن غذا باشد و نفخ و استفراغ نیز وجود داشته باشد، ممکن است انسداد روده مطرح باشد.
- عفونت انگلی
در کسانی که مشکل دائمی گوارشی اسهال باشد، ممکن است بیماری‌های زیر مطرح باشد:
- کمبود لاکتاز
- سلیاک
- استفاده بیش از حد از داروی ملین
- مشکلات جذب روده
- پرکاری تیروئید
- اسهال عفونی
در کسانی که در بیشتر مواقع یبوست وجود داشته باشد، این یبوست می‌تواند به دلیل یک‌سری داروها باشد مانند:
- بعضی داروهای ضد فشارخون
- بعضی داروهای ضدافسردگی
جهت تشخیص، اگر شما اسهال دائمی دارید و با دارو اسهالتان بهتر نمی‌شود حتماً بهتر است از روده شما نمونه‌برداری شود که البته با تشخیص متخصص انجام می‌شود.
درمان سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
مهم‌ترین اصل در درمان سندروم روده تحریک پذیر رعایت رژیم غذایی است. باید بدانید این بیماری عملکردی است و درواقع داروی اختصاصی برای آن وجود ندارد. شما باید به‌دقت رژیم غذایی خود را زیر نظر بگیرید تا متوجه شوید کدام دسته از غذاها موجب شروع اختلال روده‌ای شما می‌شود. این ماده غذایی برای افراد مختلف متفاوت است و گاهی با رعایت یک رژیم غذایی ساده می‌توانید از مشکلات خود پیشگیری کنید.
این غذا ممکن است برای شما قهوه، حبوبات و کلم و یا هر چیز دیگری که علائم شما را بدتر می‌کند باشد. قند میوه و سایر قندهای دیگر، درصورتی‌که بیش از حد استفاده شوند محرک اسهال شما هستند و حتی موجب نفخ بیشتر می‌شوند. سعی کنید از این میوه‌ها کمتر استفاده کنید و همچنین محدودکردن استفاده از شیر و لبنیات را نیز امتحان کنید. نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که هرگز نباید ماده غذایی را از رژیم خود حذف کنید.
استفاده از مواد حاوی فیبر که حجم مدفوع را زیاد می‌کنند، در درمان سندروم روده تحریک پذیر استفاده می‌شوند. فیبرها، جزو مفیدترین مواد غذایی هستند. میوه‌ها مخصوصاً پوست میوه و سبزیجات حاوی فیبر هستند. فیبر موجب بهبود عملکرد دستگاه گوارش می‌شود. همچنین موجب پیشگیری از سرطان‌های گوارشی می‌گردد. سعی کنید تا جای ممکن مواد غذایی حاوی فیبر را در برنامه خود قرار دهید. فیبر موجب کاهش سرعت عبور مواد از روده می‌شود. فیبرها موادی هیدروفیل یا آب‌دوست هستند. این مواد موجب جذب آب به‌دور خود می‌شوند و باعث بیشتر ماندن مدفوع در دستگاه گوارش می‌شوند. به همین دلیل با افزایش حجم مدفوع و عبور آهسته‌تر آن، اسهال شما درمان می‌شود.
داروهای ضد اسپاسم چه تأثیری در درمان سندروم روده تحریک پذیر دارند؟
این دسته داروها می‌توانند با مهار اسپاسم روده، درد شکمی شما را از بین ببرد؛ اما بهترین زمان برای مصرف این دارو قبل از شروع درد شکم است. البته این داروها درمانی نیستند و همان‌طور که گفته شد فقط موجب مهار درد شکم می‌شود و عوارضی نیز دارد از جمله خشکی دهان، تأخیر و احتباس ادرار، تاری دید و خواب‌آلودگی.
یکی از داروهای ضد اسپاسمی که عوارض کمتری دارد داروی دی سیکلومین است. این دارو به طور مؤثری دل‌درد و دل‌پیچه را از بین می‌برد و عارضه چندانی ندارد.
آیا دارویی برای درمان اسهال وجود دارد؟
معروف‌ترین این داروها، لوپراماید است. این دارو مستقیم موجب عبور آرام‌تر مواد از روده و ازبین‌رفتن اسهال می‌شوند. دوز مؤثر برای داروی ضداسهال لوپراماید ۲ تا ۴ میلی‌گرم هر چهار تا شش ساعت است. این دارو را با تجویز پزشک متخصص می‌توانید تا روزی دوازده گرم هم مصرف کنید. در موارد اسهال بدون درد شدید کمک‌کننده است و موجب ازبین‌رفتن اسهال شما می‌شود.
داروهای مخدر مانند کدئین‌دار هم موجب مهار اسهال می‌شوند؛ اما به دلیل اعتیادآوری که دارند، بهتر است از داروی لوپراماید استفاده کنید. بدن شما به این دارو عادت نمی‌کند و برای مهار اسهال لازم نیست به‌مرورزمان دوز را افزایش دهید. سعی کنید در زمان‌های استرسی که شروع اسهال را پیش‌بینی می‌کنید از این دارو استفاده کنید تا اور بهتری داشته باشد.
داروهای ضدافسردگی چه تأثیری در درمان سندروم روده تحریک پذیر دارند؟
این داروها علاوه بر تأثیراتی که در درمان مشکلات اعصاب دارد در درمان سندروم روده تحریک‌پذیر نیز بسیار کمک‌کننده است. همان‌طور که می‌دانید استرس‌ها و خلقیات تأثیر بالایی در شروع مشکلات گوارشی شما دارد بنابراین مصرف روتین داروهای ضدافسردگی در صورت صلاح دید پزشک متخصص می‌تواند به درمان کمک بسیاری کند. اگر اسهال، حالت غالب بیماری شماست از داروهایی که اثر ضد اسهالی دارند؛ مانند ایمی‌پرامین استفاده کنید. اگر مشکل یبوست شما، نسبت به اسهال غالب باشد از داروهایی که ضد یبوست است استفاده کنید. نمونه این داروهای ضدافسردگی، داروی پاروکستین و سیتالوپرام است.
به‌طورکلی پزشک ممکن است نسبت به شرایط شما داروهای مختلف دیگری از جمله آنتی‌بیوتیک را برای درمان انتخاب کند همواره بهتر است جهت درمان و کنترل بهتر علائمتان تحت‌نظر فوق‌تخصص گوارش باشید.
