کم خونی داسی شکل در کودکان نوعی کم خونی ارثی است که از طریق ژنتیک و از بدو تولد در کودک ایجاد می‌شود. کودک مبتلا به کم خونی داسی شکل گلبول‌های قرمز متفاوتی از نظر شکل و طول عمر نسبت به بقیه افراد دارد. کم خونی انواع مختلفی دارد. به کمک علائم عمومی و ظاهری کودک و آزمایش خون کم خونی کودک تشخیص داده می‌شود.
بیشتر بخوانید: زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟
علت کم خونی در کودکان چیست؟
کم خونی به سه دلیل کلی اتفاق می‌افتد. گاهی علت کم خونی خون‌ریزی و ازدست‌دادن خون است. این عامل به‌راحتی قابل‌تشخیص است و بعد از تصادفات، شکستگی‌ها و ضربه‌خوردگی‌ها، به دلیل ازدست‌دادن خون، کم خونی اتفاق می‌افتد.
علت دیگر کم خونی، بیماری‌های خونی است. بعضی بیماری‌ها به‌صورت ژنتیکی باعث ایجاد کم خونی می‌شوند. معمولاً کم خونی در کودکان به دلیل مشکلات ارثی ایجاد می‌شود. گاهی این بیماری‌های ارثی بسیار شدید و کشنده هستند و ممکن است کودک در همان دوران نوزادی دچار علائم شدید و کشنده کم خونی شود.
نوع سوم کم خونی در کودکان، کاهش تولید خون است. گاهی تولید خون به دلیل کمبود فاکتورهای اولیه لازم است. برای مثال کمبود آهن شایع‌ترین عامل این نوع کم خونی است. کودکانی که مکمل آهن خود را از شش‌ماهگی منظم مصرف نکنند در معرض فقر آهن و کم خونی هستند. رژیم غذایی نامناسب که ویتامین‌های لازم را نداشته باشد و عدم مصرف سبزیجات و گوشت قرمز کافی، همگی فقر آهن را تشدید می‌کنند.
کم خونی در کودکان چه علامتی ایجاد می‌کند؟
صرف‌نظر از آنکه علت کم خونی چه چیزی باشد علائم کم خونی در کودکان معمولاً مشابه یکدیگر هستند.
کودکان مبتلا به کم خونی، رنگ‌پریده و خسته هستند.
رنگ‌پریدگی در چهره و خصوصاً زیر پلک کودک و سایر مخاطات به‌وضوح دیده می‌شود.
کودکان مبتلا به کم خونی، گاهی در موارد شدید دچار تغییر شکل استخوان و بدشکلی استخوان و بزرگ‌شدن طحال می‌شوند. علت این تغییر شکل ظاهری و بدشکلی کودک، تجمع گلبول‌های قرمز مرده در این بافت‌ها است. در بعضی از انواع کم خونی شدید ارثی، گلبول‌های قرمز خون، شکل غیرطبیعی دارند و به همین دلیل در مقابل تخریب موضعی توسط تنگی عروق حساس‌تر هستند.
در این موارد طول عمر گلبول‌های قرمز خون کمتر است و در هنگام عبور از عروق بافت‌هایی مثل طحال از بین می‌روند. این مرگ‌ومیر و تخریب گسترده گلبول قرمز موجب تورم کبد و طحال می‌شود. در این کودکان، به دلیل مرگ‌ومیر وسیع گلبول‌های قرمز خون، تولید این گلبول‌های قرمز نیز باید بیشتر از بافت‌های دیگر باشد به همین دلیل تمام استخوان‌ها با سرعت مشغول به خون‌سازی هستند.
همان‌طور که می‌دانید خون‌سازی در مغز استخوان اتفاق نمی‌افتد زمانی که مغز استخوان‌ها خون‌سازی کنند و این خون‌سازی با سرعت بیشتر از افراد طبیعی باشد موجب تغییر استخوان‌های بدن و بدشکلی ظاهری کودک می‌شود.
کم خونی به دلیل فقر آهن، موجب میل بسیار زیاد کودک به خوردن مواد غیرخوراکی می‌شود. این علامت در موارد فقر آهن شدید کودک ظاهر می‌شود. برای مثال کودک شروع به خوردن گچ دیوار، گل و خاک و یا آشغال‌های روی زمین می‌کند.
کم خونی داسی شکل در کودکان چیست؟
کم خونی داسی شکل نوعی کم خونی ارثی در کودکان است که از طریق ژنتیکی و از بدو تولد در کودک ایجاد می‌شود. کودک مبتلا به کم خونی داسی شکل گلبول‌های قرمز متفاوتی از نظر شکل و طول عمر نسبت به بقیه افراد دارد. گلبول‌های قرمز خون معمولاً شکل کروی دارند که در دو طرفشان فرورفتگی وجود دارد. گلبول قرمز عمری حدود ۱۲۰ روز دارد و پس از این مدت در عروق باریک گیر می‌افتد و از بین می‌رود و مواد داخل آن تجزیه می‌شوند و جهت خون‌سازی مجدد به مغز استخوان برده می‌شود.
در کودک مبتلا به کم خونی داسی شکل گلبول‌های قرمز شکل طبیعی ندارد و به شکل هلالی یا داسی هستند. این گلبول‌ها عمر بسیار کوتاهی در حدود ۲۰ روز دارند و پس از این مدت معمولاً در عروق بدن تخریب می‌شوند و از بین می‌روند.
بنابراین در افراد مبتلا به کم خونی داسی شکل، سلول‌های خونی در معرض تخریب هستند. گاهی با کاهش فشار اکسیژن ممکن است این تخریب سریع‌تر اتفاق بیفتد. شرایط خاص التهابی و بعضی بیماری‌های عفونی نیز ممکن است موجب تسریع تخریب گلبول‌های قرمز در کودکان مبتلا به کم خونی داسی شکل شود.
چگونه به بیماری کم خونی داسی شکل مبتلا می‌شویم؟
همان‌طور که گفته شد کم خونی داسی شکل نوعی کم خونی ژنتیکی است که از طریق خانواده مبتلا به کودک انتقال داده می‌شود.
اگر پدر و مادر هر دو ناقل کم خونی داسی شکل باشند و یا یک نفر ناقل و یک نفر مبتلا به کم خونی داسی شکل باشد احتمال آنکه کودک کم خونی داسی شکل بگیر بیشتر است. افراد ناقل کم خونی داسی شکل ممکن است مشکل چندانی در زندگی خود نشده باشند اما می‌توانند این بیماری را به کودک منتقل کنند.
پدر یا مادرانی که مبتلا به بیماری کم خونی داسی شکل هستند نباید با فرد ناقل داسی شکل ازدواج کنند؛ زیرا احتمال تولد کودک مبتلا به کم خونی داسی شکل بسیار بالا می‌رود و این بیماری برای کودک می‌تواند آزاردهنده و کشنده باشد؛ بنابراین اگر فردی ناقل یا مبتلا به کم خونی داسی شکل باشد باید جهت ازدواج تحت مشاوره ژنتیک و آزمایش برای همسر انجام شود.
علائم کم خونی داسی شکل در کودکان چیست؟
کم خونی داسی شکل در کودکان علائم مختلفی دارد که علت اصلی همه آنها به مشکلات مربوط به انسداد عروقی و سلول‌های خونی داسی شکل مربوط می‌شود.
کم خونی داسی شکل در کودکان با کاهش طول عمر گلبول‌های قرمز خون و افزایش ریسک شکنندگی گلبول‌ها همراه است. در این موارد تخریب وسیع گلبول‌های قرمز خون مشاهده می‌شود علائم بیماری معمولاً از شش‌ماهگی کودک شروع می‌شود و تا آخر عمر ادامه دارد تخریب گلبول‌های قرمز ممکن است انسداد عروقی ایجاد کند.
باتوجه‌به اینکه کدام رگ درگیر تخریب و انسداد است علائم مختلفی ایجاد می‌شود. انسداد عروق تغذیه‌کننده چشم، موجب کاهش قدرت بینایی و آسیب به چشم می‌شود. ممکن است تخریب در طحال اتفاق بیفتد و با بزرگی طحال و درد قسمت چپ بالای شکم خود را نشان دهد.
آسیب طحال می‌تواند ریسک ابتلای به بعضی بیماری‌های عفونی را بیشتر کند. ممکن است این تخریب در عروق خون‌رسانی‌کننده مفاصل اتفاق بیفتد که در این صورت باعث ایجاد درد مفصل مربوطه می‌شود ممکن است این تخریب باعث عدم خون‌رسانی مناسب شکم و قفسه سینه و ایجاد دردهای شدید ناگهانی در شکم و قفسه سینه شود.
تخریب خون می‌تواند باعث ایجاد تورم در اندام‌ها شود؛ بنابراین در مواردی در کودک مبتلا به کم خونی داسی شکل ورم دست و پا دیده می‌شود.
اولین شرط لازمه در رشد بدن، خون‌رسانی کافی و مناسب به بدن است. در شرایط کم خونی، این خون‌رسانی نیز کمتر می‌شود و رشد بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اگر خون‌رسانی به بخش‌های مختلف بدن در کم خونی داسی شکل کمتر بشود، این عامل موجب عدم رشد کافی کودک و تأخیر بلوغ کودک مبتلا می‌شود.
همان‌طور که گفته شد کم خونی داسی شکل در کودکان موجب تخریب بیشتر گلبول‌های قرمز خون می‌شود. پس از تخریب گلبول‌های قرمز خون ماده‌ای از آنها به نام بیلی‌روبین آزاد می‌شود که زردرنگ است و ممکن است به دلیل تخریب وسیع گلبول‌های قرمز این بیلی‌روبین اضافی در خون تجمع پیدا کند و باعث زردی پوست و چشم‌ها شود.
بنابراین به‌طورکلی علائم کم خونی داسی شکل در کودکان به‌صورت زیر مشاهده می‌شود:
- بحران‌های درد ناگهانی
- ورم دست و پا
- انسداد عروقی
- مشکلات بینایی
- عفونت
- درد شکم یا قفسه سینه
کم خونی داسی شکل در کودکان علاوه بر این علائم شایعی که ایجاد می‌کند، با انسداد عروقی مشکلاتی را برای کودک شما به وجود می‌آورد که شایع‌ترین آنها موارد زیر است:
- با انسداد عروق مغزی موجب سکته مغزی می‌شود.
- با انسداد عروق ریوی، فشارخون ریوی شما بالا می‌رود و موجب تنگی نفس و احساس خستگی در شما می‌شود.
- نابینایی
- مشکل طحال و درد سمت چپ شکم
- ایجاد لخته خون و انسداد در عروق وریدی بدن
کم خونی داسی شکل در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص کم خونی داسی شکل در کودکان به کمک آزمایش خون انجام می‌شود. در آزمایش خون کم خونی مشاهده می‌شود و در آزمایشگاه سلول‌های خونی زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. با مشاهده کاهش گلبول‌های قرمز زیر میکروسکوپ و مشاهده گلبول‌های قرمز داسی شکل این بیماری در کودک شما تشخیص داده می‌شود و پس از آنکه تشخیص انجام شد بهتر است کودک تحت‌نظر متخصص خون تحت درمان باشد.
درمان کم خونی داسی شکل در کودکان چیست؟
این بیماری متأسفانه درمان مشخصی ندارد. کودکان مبتلا به کم خونی داسی شکل باید از دوران کودکی تحت‌نظر متخصص خون باشند و دارو دریافت کنند. داروهای مختلفی برای این بیماری تجویز می‌شود. بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها به‌منظور پیشگیری از عفونت به‌صورت پیشگیرانه تجویز می‌شوند. یکی از مشکلات مهم و کشنده برای بیماران کم خونی داسی شکل عفونت‌های مختلف است که با تزریق واکسن و آنتی‌بیوتیک مناسب از آنها پیشگیری می‌شود. واکسن پنوموکوک و آنفولانزا نیز از بیماری‌ها پیشگیری می‌کند.
دریافت مواد مغذی، رژیم غذایی مناسب، مواد غذایی خون‌ساز برای کودکان مبتلا به کم خونی داسی شکل واجب است.
جمع‌بندی مطلب
کم خونی داسی شکل در کودکان یک بیماری ژنتیکی و ارثی است. افراد مبتلا یا ناقل این بیماری ممکن است فرزند مبتلا به کم خونی داسی شکل را به دنیا بیاورند؛ اما شرط آنکه فرزند شما بیماری کم خونی داسی شکل داشته باشد این است که هر دو والد ناقل یا مبتلا به کم خونی داسی شکل باشند.
این کم خونی با تغییر شکل طبیعی گلبول‌های قرمز خون همراه است. در این بیماران گلبول‌های قرمز به‌جای آنکه کروی باشند، شکلی شبیه به هلال یا داس دارند؛ بنابراین به این نوع کم خونی داسی شکل گفته می‌شود. این تغییر شکل طبیعی گلبول‌های قرمز موجب کاهش طول عمر آنها و بالارفتن احتمال مرگ و شکنندگی گلبول‌های قرمز می‌شود.
این شکنندگی فراوان موجب کم خونی، کاهش خون‌رسانی به بخش‌های مهم بدن و گاهی انسداد عروقی و لخته خون داخل عروقی می‌شود. ازبین‌رفتن گلبول‌های قرمز موجب آزادشدن ماده‌ای به نام بیلی‌روبین در خون می‌شود که این ماده موجب ایجاد زردی می‌شود.
تشخیص این بیماری به کمک آزمایش خون و درمان آن با تحت‌نظر گرفتن شما از زمان کودکی و واکسن و داروهای پیشگیرانه از عفونت است؛ زیرا یکی از مشکلاتی که باعث مرگ‌ومیر این بیماران می‌شود عفونت‌های شدید است؛ زیرا بیمار مبتلا به کم خونی داسی شکل، با تخریب و آسیب طحال مواجه است و این عامل موجب ضعف بدن در مقابل عفونت‌ها می‌شود.
