سلیاک در کودکان بیماری خودایمنی است که با علائمی در کودکان شناسایی می‌شود. در ادامه به بررسی علائم و درمان سلیاک در کودکان می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: علت و درمان پولیپ بینی در کودکان
علائم گوارشی در سلیاک در کودکان شایع‌تر است:
- اسهال در ۴۵ درصد موارد
- نفخ شکم در ۲۸ درصد موارد
- قرقر شکم و صداهای شکمی
- ازدست‌دادن وزن در چهل و پنج درصد موارد مخصوصاً در کودکان بسیار کوچک و کودکانی که در سنین رشد قرار دارند، ممکن است از نظر رشدی عقب بیفتند و مشکل وزن‌گیری داشته باشند.
- اکثر کودکان مبتلا به سلیاک، ضعف و خستگی دارند و انرژی کمتری نسبت به هم‌سن‌وسالان خود دارند.
- گاهی درد شکمی ممکن است شدیدتر باشد.
علائم غیر گوارشی نیز در سلیاک در کودکان وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- کم‌خونی
- پوکی‌استخوان یا درد استخوانی
- علائم عصبی مانند گزگز و بی‌حسی اندام‌ها یا تشنج
- گاهی ممکن است نوعی درماتیت یا التهاب پوستی هم مشاهده شود.
- گاهی به دلیل مشکلات هورمونی که در بیماران سلیاک مشاهده می‌شود، تأخیر بلوغ یا تأخیر قاعدگی و در سنین بالاتر نازایی هم ممکن است مشاهده شود.
همان‌طور که دیدید بیماری سلیاک در کودکان بیماری است که با سوءجذب مواد حاوی گلوتن آغاز می‌شود؛ اما علائم آن فراتر از دستگاه گوارشی می‌رود و ممکن است بیشتر بخش‌های بدن کودک شما را درگیر کند. پس شناسایی و درمان به‌موقع آن تحت‌نظر فوق‌تخصص گوارش اطفال می‌تواند برای شما بسیار کمک‌کننده باشد.
سلیاک بیماری خودایمنی
سلیاک در کودکان نوعی بیماری خودایمنی محسوب می‌شود. در این بیماری، بدن نسبت به مواد غذایی گندم، جو و چاودار حساسیت نشان می‌دهد؛ زیرا این مواد غذایی حاوی گلوتن هستند و در بیماری سلیاک بدن نسبت به گلوتن حساس می‌شود. درصورتی‌که این‌گونه مواد غذایی خورده شوند، سیستم ایمنی بدن به سمت گلوتن حمله می‌کند و در کنار گلوتن بافت دیواره روده و دستگاه گوارش نیز آسیب می‌بیند؛ بنابراین حساسیت به گلوتن و بیماری سلیاک باعث ایجاد التهاب روده و علائم گوارشی می‌شود.
زمانی که سلول‌های روده آسیب ببیند، جذب مواد غذایی نیز مختل می‌شود؛ زیرا سطح جذب مواد مغذی بدن همین سطح روده است پس در هر بیماری که التهاب یا آسیب به دیواره روده وارد شود جذب مواد غذایی با مشکل مواجه می‌شود.
سلیاک بیماری ژنتیکی است و ناگهانی به وجود نمی‌آید تمام افراد مبتلا به بیماری سلیاک یک زمینه ژنتیکی باید داشته باشند تا این بیماری در آنها بروز پیدا کند.
گاهی ممکن است کودک شما مستعد بیماری سلیاک باشد؛ اما این بیماری را تا زمانی که در مواجهه با یک شرایط خاص قرار نگیرد نشان ندهد. شرایط خاص و استرس‌زا باعث شروع بیماری می‌شود برای مثال گاهی محرک شروع بیماری می‌تواند یک عفونت باشد. در افراد بزرگسال گاهی سلیاک بعد از زایمان اتفاق می‌افتد. گاهی بعد از جراحی یا هر شرایط خاص استرس‌زای دیگری سلیاک در کودکان بروز پیدا می‌کند.
بیماری سلیاک در کودکان چه علائمی ایجاد می‌کند؟
مهم‌ترین علائم بیماری سلیاک در کودکان، علائم گوارشی آن است. اگر کودک شما پس از دریافت مواد غذایی حاوی گلوتن دچار اسهال و استفراغ شود، می‌توانیم متوجه شویم که کودک به این غذاها حساسیت دارد.
اسهال
اسهال جزو اولین و رایج‌ترین علائم بیماری سلیاک است که به دلیل سوءهاضمه و سوءجذب مواد غذایی در این بیماری ایجاد می‌شود. اسهال ممکن است آبکی یا مدفوع شل باشد. در کودکان این اسهال گاهی درحدی شدید است که موجب دهیدراتاسیون و کم‌آبی بدن کودک می‌شود؛ بنابراین در کودک مبتلا به سلیاک که اسهال رخ می‌دهد باید حواسمان به دریافت آب کافی باشد تا بدنش کم‌آب نشود. این کم‌آبی بدن گاهی می‌تواند شدیدتر شده و موجب اسیدی‌شدن خون و به‌هم‌خوردن تعادل الکترولیت‌های خون شود.
حالت‌تهوع و نفخ
حالت‌تهوع و نفخ در اثر عدم هضم درست گلوتن ایجاد می‌شود. زمانی که بیشتر حجم مواد غذایی خورده شده داخل روده باقی می‌مانند و مواد غذایی به‌درستی در روده هضم نمی‌شوند، این مواد توسط باکتری‌های روده مصرف می‌شوند. باکتری‌های روده با مصرف مواد غذایی هضم نشده گازی تولید می‌کنند که تجمع این گاز داخل روده موجب ایجاد نفخ می‌شود. در این شرایط مدفوع کودک کدر شده و بوی بدی می‌دهد که همگی به دلیل عدم هضم درست مواد غذایی در روده است.
کم‌خونی
با حمله سیستم ایمنی بدن به دیواره روده، دیواره روده تخریب می‌شود و مواد مغذی نمی‌توانند به‌راحتی از طریق روده جذب شوند. مهم‌ترین علامتی که در اثر جذب نامناسب مواد غذایی ایجاد می‌شود کم‌خونی است. مخصوصاً کم‌خونی در اثر فقر آهن بسیار شایع است و به دلیل عدم جذب آهن غذا ایجاد می‌شود. کودک مبتلا به سلیاک رشد خوبی ندارد؛ زیرا ویتامین‌ها و تمام فاکتورهای مؤثر در رشد که از طریق غذا جذب می‌شوند را در بدن ندارد.
پوسیدگی دندان
جذب نامناسب مواد غذایی تأثیر منفی در دندان‌های کودک نیز دارد و موجب پوسیدگی دندان می‌شود. کاهش کلسیم بدن می‌تواند با ضعف و پوسیدگی دندان خود را نشان دهد. بدن کودکان در سنین رشد نیاز به کلسیم زیادی دارد با کمبود کلسیم پوکی‌استخوان و بیماری نرمی‌استخوان ایجاد می‌شود.
سایر علائم سلیاک در کودکان
- کودکان در این شرایط دچار بی‌قراری شدیدی می‌شوند.
- قد و وزن کودک رشد نامناسبی دارد. کوتاه‌تر از کودکان هم‌سن خود است و لاغرتر است.
- این رشد نامناسب و عدم جذب مناسب مواد غذایی در روند رشد عصبی کودک نیز تأثیر می‌گذارد ممکن است بیماری عصبی مانند تشنج ایجاد شود و یا شرایط روانی مانند اختلال تمرکز و ADHD رخ دهد.
- گاهی علائم پوستی مانند خارش پوستی، تاول‌های پوستی و یا زخم در دهان کودک مشاهده می‌شود.
- تمام این شرایط با کمبود مواد مغذی بدن قابل‌توجیه است.
بیماری سلیاک در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص سلیاک به کمک علائم و آزمایشات انجام می‌شود. تشخیص قطعی با آزمایش خون، بررسی آنتی‌بادی است. بدن کودک مبتلا به سلیاک، آنتی‌بادی زیادی بر علیه مواد غذایی حاوی گلوتن تولید می‌کند؛ بنابراین با بررسی این آنتی‌بادی در خون می‌توان بیماری سلیاک را تشخیص داد.
راه تشخیص دیگر که قطعی نیز است، نمونه‌برداری از روده و بررسی نمونه زیر میکروسکوپ است. دیواره روده کودکان مبتلا به سلیاک دچار یک‌سری تغییراتی می‌شود که با مشاهده این تغییرات زیر میکروسکوپ می‌توان بیماری را تشخیص داد.
درمان سلیاک در کودکان چیست؟
برای درمان سلیاک در کودکان باید بدانید شما نمی‌توانید حساسیت بدن به گلوتن را از بین ببرید؛ بنابراین باید از قراردادن مواد غذایی حاوی گلوتن در رژیم غذایی خودداری کنید. توجه فرمایید بعضی مواد غذایی حاوی مواد افزودنی هستند و ممکن است گلوتن در ترکیباتشان باشد؛ بنابراین باید هر ماده غذایی را به‌دقت بررسی کنید و روی مواد تشکیل‌دهنده آن را بخوانید. اگر گلوتن را از رژیم غذایی کودکتان حذف کنید به‌راحتی می‌توانید بیماری او را کنترل کنید.
همچنین مواد غذایی زیر نباید در بیمار سلیاک خورده شود:
- مالت جو و چاودار
- گندم
- بعضی از ویتامین‌ها یا داروها که حاوی گلوتن باشند
- غذاهایی که مواد نگهدارنده دارند
- نان
- کیک
- بیسکویت
- ماکارونی
- شیرینی
بیماری سلیاک داروی تخصصی ندارد؛ اما برای درمان کم‌خونی، مشکلات رشد و کمبود مواد مغذی و ویتامین می‌توان از مواد مکمل استفاده کرد.
بهتر است از متخصص تغذیه برنامه غذایی دریافت کنید تا بتوانید بیماری‌تان را مدیریت کنید.
درصورتی‌که با محدودیت گلوتن رژیم غذایی، علائم بیکاری سلیاک در کودکان بهتر نشود گاهی پزشک متخصص از داروی کمکی مانند کورتیکواسترویید یا داروی کورتونی استفاده می‌کند. این داروها التهاب روده را کمتر می‌کنند و علائم بیماری را تسکین می‌بخشند. اگر علی‌رغم مصرف داروی کورتونی باز هم علائم بیماری بهتر نشود ممکن است تشخیص دیگری مطرح باشد.
جمع‌بندی مطلب
بیماری سلیاک یکی از بیماری‌های خودایمنی است که با ساخت آنتی‌بادی در بدن بر علیه مواد غذایی حاوی گلوتن همراه است. گندم و جو و چاودار سه ماده غذایی اصلی هستند که حاوی گلوتن هستند و هر نوع غذای دیگری که این فاکتورها را داشته باشد ممکن است موجب شعله‌ورشدن بیماری سلیاک شود.
در کودکان مبتلا به سلیاک پس از مصرف غذاهای حاوی گلوتن، علائم بیماری آغاز می‌شود علائم این بیماری اغلب به‌صورت گوارشی و با درگیری دستگاه گوارش است. اسهال، تهوع و نفخ در تمام مبتلایان دیده می‌شود. با حمله سیستم ایمنی به روده‌ها، تخریب دستگاه کوارش موجب سوءجذب و سوءهاضمه می‌شود و این موارد باعث لاغری، کاهش جذب مواد غذایی و سوءتغذیه در کودکان می‌شود.
هر چه سریع‌تر بیماری سلیاک تشخیص داده شود احتمال درمان موفق‌تر و پیگیری کودکان بیشتر است.
کودک از همان زمان تشخیص بیماری باید رژیم غذایی را تغییر دهد، مواد غذایی بدون گلوتن موجب کاهش علائم بیماری می‌شود. سعی کنید از غذاهای فراوری‌شده دارای مواد افزودنی و مواد نگهدارنده استفاده نکنید؛ زیرا تمام این مواد غذایی ممکن است در ترکیبات خود حاوی گلوتن باشند.
اگر بیماری با رعایت رژیم غذایی کنترل نشود گاهی لازم است از دارو مانند کورتیکواسترویید استفاده شود. درصورتی‌که دارو هم تأثیری در کنترل بیماری نداشته باشد، بیمار باید از نظر سایر بیماری‌ها بررسی شود؛ زیرا ممکن است بیماری دیگری وجود داشته باشد و تشخیص سلیاک برای کودک اشتباه باشد.
