رشد و تکامل صحیح و به‌موقع کودکان همواره یکی از دغدغه‌های اصلی والدین بوده است؛ به‌طوری‌که در صورت هر گونه تأخیر در راه افتادن کودکان یا مشکل در رشد کودک، اضطراب زیادی تا برطرف‌شدن مشکل به خانواده وارد می‌شود.
از سوی دیگر تکامل کودکان و پیگیری آن ممکن است به دلیل عدم آگاهی بعضی خانواده‌ها، بی‌اهمیت شمرده شود و باوجود تأخیر تکاملی کودک پیگیری از سوی خانواده مشاهده نشود.
بنابراین بسیار مهم است که سن دقیق هرگونه تغییر تکاملی در کودک را بدانید. برای مثال راه افتادن کودکان یکی از مهم‌ترین علائم تکامل سیستم عصبی عضلانی و رشد صحیح کودک است. سن شروع تلاش برای راه افتادن کودکان نزدیک یک‌سالگی است. در نهایت کودک یک‌ساله باید بتواند با کمک دست‌گرفتن به میز بایستد. اگر دستان کودک یک‌ساله را بگیرید و به او کمک کنید باید بتواند قدم بردارد و در بهترین حالت تکاملی کودک یک‌ساله باید بتواند به‌تنهایی راه برود.
اگر هیچ یک از این توانایی‌ها را در کودک یک‌ساله نبینید، به‌احتمال زیاد شما با یک تأخیر تکاملی مواجه هستید. تأخیر در راه افتادن کودکان باید به‌موقع بررسی شود تا در صورت هر گونه مشکل و بیماری با تشخیص سریع اقدام مناسب انجام شود.
بیشتر بخوانید: علائم و درمان برفک دهان در نوزاد و کودک
سن راه افتادن کودکان چه زمانی است؟
کودکان باید بتوانند از سن شش‌ماهگی بنشینند. این نشستن ابتدا با کمک و سپس به‌تنهایی انجام می‌شود. کودک بعد از شش‌ماهگی به‌آرامی شروع به حرکت می‌کند. این حرکت ابتدا به‌صورت سینه‌خیز رفتن، سپس چهاردست‌وپا رفتن و سپس با کمک ایستادن در یک‌سالگی است. در یک‌سالگی کودک به‌آرامی شروع به راه رفتن می‌کند و در بهترین حالت تکاملی کودک یک‌ساله بدون کمک چند قدم برمی‌دارد.
سن راه افتادن کودکان یک‌سالگی است. ممکن است گاهی به میزان بسیار کمی زودتر یا دیرتر این اتفاق بیفتد؛ اما معمولاً همین حدود یک‌سالگی کودک راه می‌رود. راه رفتن طی سال دوم زندگی تکامل بیشتری پیدا می‌کند. کودک روی پاهای خود مسلط‌تر می‌شود و در دوسالگی کودک می‌تواند به‌راحتی بدود.
چه زمانی تأخیر تکاملی راه افتادن کودکان اتفاق می‌افتد؟
اگر کودک یک‌ساله نتواند بایستد، چه با کمک و چه بدون کمک، و هیچ قدمی بر ندارد کودک تأخیر در راه افتادن دارد و باید با درمان مناسب این تأخیر بر طرف شود. همچنین تأخیر تکاملی کودک را از دیر گردن‌گرفتن، دیر نشستن و یا شل‌بودن عضلات در زیر یک‌سالگی نیز می‌توان متوجه شد. کودکی که مشکل تکاملی دارد تحرک پایین‌تری دارد و گاهی زیر یک‌سال هم تأخیر در راه افتادن کودکان را می‌توان پیش‌بینی کرد.
علت تأخیر در راه افتادن کودکان چیست؟
راه افتادن کودکان نیازمند یک‌سری توانایی‌های به‌هم‌پیوسته در بدن کودک است که اگر در هر قسمتی مشکلی وجود داشته باشد موجب ناتوانی کودک در راه رفتن می‌شود. مهم‌ترین قسمت که پیام راه رفتن را به بدن می‌دهد مغز است. هر گونه مشکل مغزی در کودک می‌تواند با تأخیر در راه رفتن خود را نشان دهد. از مشکلات خفیف مانند سابقه تشنج و آسیب بخش حرکتی مغز گرفته تا مشکلات شدید؛ مانند فلج مغزی که موجب فلج تمام عضلات می‌شود.
سلامت مخچه نیز برای راه رفتن کودک اهمیت بسیاری دارد. مخچه در پشت‌سر قرار دارد و بخش تعادلی بدن است. مخچه موجب حفظ تعادل و راه رفتن متعادل کودک می‌شود؛ بنابراین تأخیر در راه افتادن کودکان می‌تواند به علت ناتوانی کودک در حفظ تعادل باشد
بعد از آنکه راه رفتن توسط مغز و مخچه دستور داده شد و کنترل شد عضلات باید توان اجرای این دستورها را داشته باشند. بیماری‌های بسیاری وجود دارد که موجب شلی عضلات، ناتوانی اسپاسم عضلات و تأخیر راه افتادن کودکان می‌شود.
گاهی تأخیر در راه افتادن کودکان به دلیل مشکل ژنتیکی است. بعضی از بیماری‌های ژنتیکی و عقب‌افتادگی‌های ذهنی با مشکلات جسمی نیز همراه است گاهی اولین علامت از یک مشکل ژنتیکی می‌تواند همین تأخیر راه افتادن کودکان باشد.
کودکان در بعضی از خانواده‌ها به‌صورت ارثی دیرتر راه می‌افتند. مشکلات تکاملی در بسیاری از افراد موضوعی ارثی است و ممکن است هیچ مشکلی نیز در کار نباشد؛ بنابراین بسیار مهم است زمانی که مشکل تکاملی کودکتان می‌بینید او را با کودکی خود یا همسرتان مقایسه کنید. ممکن است شما یا همسرتان نیز دیرتر راه افتاده باشید. در این شرایط نگرانی کمتری دارید؛ اما حتماً باید کودک توسط متخصص معاینه و بررسی شود تا اگر مشکل جدی‌تری وجود دارد برطرف شود.
تأخیر در راه افتادن کودکان می‌تواند در نتیجه کمبود مواد غذایی و سوءتغذیه نیز باشد. سوءتغذیه روی رشد و تکامل کودک تأثیر می‌گذارد، موجب کم‌وزنی، کوتاه‌قدی، کوچکی دور سر کودک می‌شود. کمبود مواد مغذی، کمبود کلسیم و ویتامین دی موجب سستی استخوان و بیماری‌هایی می‌شود که می‌تواند با تأخیر در راه افتادن کودکان خود را نشان دهد، بنابراین در موارد مشکل راه افتادن کودکان باید از نظر سوءتغذیه و کلسیم و ویتامین دی نیز کودک را بررسی کنید.
تشخیص علت تأخیر در راه افتادن کودکان چگونه انجام می‌شود؟
اگر کودک شما یک‌ساله است و از نظر راه افتادن مشکل دارد بهتر است به پزشک متخصص کودک مراجعه کنید تا او را از نظر بیماری‌های مختلف بررسی کنید.
در قدم اول پزشک شرح‌حال دقیقی از شما می‌گیرد. باید توضیح دهید که فرزندان دیگر شما چه زمانی راه افتادند و یا شما یا همسرتان تأخیری در راه رفتن داشتید یا خیر. سپس درباره سابقه بیماری‌های کودکتان، نوع تغذیه کودک، سابقه تشنج، بستری توضیحاتی بدهید. آیا کودک شما به‌موقع گردن گرفت؟ آیا کودک شما به‌موقع نشست؟ اگر در این موارد نیز تأخیر داشته است به پزشک متخصص خود اطلاع دهید.
پزشک متخصص قد و وزن و دور سر کودک را بررسی می‌کند. اگر از نظر تکاملی مشکلی داشته باشد ابتدا باید مشکلات تغذیه‌ای کودک بررسی شود. اگر کودک از نظر تغذیه در وضعیت خوبی باشد؛ اما با تأخیر رشدی و تکاملی همراه باشد علت این مشکل می‌تواند بیماری‌های ژنتیکی باشد. بیماری‌های ژنتیکی موجب مشکلات رشدی کودک می‌شود برای مثال ممکن است کودک کوتاه‌قد باشد و هم‌زمان ناتوانی در راه رفتن داشته باشد در این شرایط بهتر است مشکلات ژنتیکی بررسی شود.
اگر از نظر ژنتیکی مشکلی در کودک وجود نداشته باشد؛ بیماری‌های عضلانی را بررسی کنید. بعضی بیماری‌ها هستند که شاید نام آنها به گوشتان آشنا نباشد؛ اما با ضعیف‌شدن عضلات همراه‌اند. درمان این بیماری‌ها تخصصی است و بهتر است تحت‌نظر فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودک باشید.
درمان تأخیر در راه افتادن کودکان چیست؟
درمان این مشکل در کودکان به میزان زیادی بستگی به علت این تأخیر تکاملی دارد. سعی کنید حتماً کودکتان تحت‌نظر یک متخصص باشد. آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم را به‌دقت انجام دهید. مراجعه و پیگیری‌های بعدی را به‌موقع انجام دهید. در منزل سعی کنید به راه رفتن کودک کمک کنید دستانش را بالا بگیرید تا کودک تلاش کند قدم بردارد. درصورتی‌که بیماری خاصی مطرح باشد باید تحت‌نظر متخصص داروها و اقدامات لازم انجام شود.
جمع‌بندی مطلب
تأخیر در راه افتادن کودکان یکی از مشکلات مهم تکاملی کودکان محسوب می‌شود. سن شروع تلاش کودک برای ایستادن در نزدیکی یک‌سالگی است کودک یک‌ساله معمولاً باید بتواند راه برود و یا حداقل با کمک و دست‌گرفتن به تکیه‌گاه بایستد. با بزرگ‌شدن و نزدیکی سن کودک به دوسالگی باید بتواند تندتر راه برود و بدود.
در صورت هرگونه مشکل، کودک شما با تشخیص اختلال تکاملی ارجاع به متخصص کودک داده می‌شود. متخصص با بررسی دقیق و شرح‌حالی که از شما می‌گیرد و آزمایش‌های تکمیلی تشخیص علت راه نرفتن کودک شما را می‌دهد و برای درمان شما برنامه مشخصی داده می‌شود. مشکل راه نرفتن کودک خود را جدی بگیرید و برای پیگیری آن وقت را تلف نکنید.
