شیر مادر به عنوان بهترین و کامل‌ترین تغذیه برای نوزادان شناخته می‌شود و تأثیر زیادی در رشد آن‌ها دارد. خواص شیر مادر و اهمیت تغذیه نوزادان با آن، به‌عنوان منبعی سرشار و متعادل از تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن نوزاد به‌حدی زیاد است که یک روز اول آگوست به گرامیداشت آن اختصاص داده شده است. تغذیه با شیر مادر علاوه بر نقشی که در رشد نوزاد دارد، باعث پیوند عاطفی عمیق‌تر میان مادر و فرزند می‌شود. در مطلب پیش‌رو به بررسی خواص شیر مادر و اهمیت تغذیه نوزادان با آن می‌پردازیم. همراه ما باشید.

بیشتر بخوانید: علت زخم گوش نوزاد چیست؟ دلایل رایج و راهکارهای درمان

خواص شیر مادر ناشی از چیست؟

شیر مادر کامل‌ترین منبع تغذیه برای نوزاد محسوب می‌شود. ترکیبات گوناگون موجود در شیر مادر نقش مهمی در محافظت کودک در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها دارند و پروتئین‌هایی که در آن یافت می‌شوند، به مراتب آسان‌تر از پروتئین‌های موجود در شیر گاو توسط بدن نوزاد هضم می‌شوند. خواص شیر مادر به‌دلیل وجود املاح و مواد معدنی مختلف در آن است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

در ادامه به توضیح اهمیت هر کدام از املاح و مواد معدنی گفته شده در جدول می‌پردازیم.

انواع پروتئین

شیر مادر شامل پروتئین‌های مختلفی است که دو نوع اصلی آن‌ها پروتئین وی و کازئین هستند. پروتئین وی ساختاری طبیعی دارد و در مقابل، کازئین منبع مهمی برای تامین کلسیم بدن به‌شمار می‌رود. این دو نوع پروتئین نقش قابل توجهی در محافظت از کودک در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها دارند. برخی از دیگر پروتئین‌های مهم موجود در شیر مادر عبارتند از:

• لاکتوفرین: این پروتئین با مهار رشد باکتری‌های مضر در دستگاه گوارش، نقش محافظتی ایفا می‌کند.
• کلستروم: کلستروم اولین شیر تولید شده توسط مادراست، مایعی زرد رنگ و سرشار از آنتی‌بادی که در روزهای نخست تولد تولید می‌شود و به تقویت سیستم ایمنی نوزاد کمک می‌کند.
• لیزوزیم: این آنزیم با جلوگیری از رشد باکتری‌هایی مثل ای‌کولی و سالمونلا، مانع عفونت‌های خطرناک می‌شود. همچنین به افزایش باکتری‌های مفید در روده کمک کرده و خاصیت ضد‌التهابی دارد.

چربی‌ها

بخشی از خواص شیر مادر به‌دلیل چربی‌ها هستند. چربی‌های موجود در شیر مادر برای رشد و سلامت نوزاد اهمیت زیادی دارند و به رشد مغز، جذب بهتر ویتامین‌های محلول در چربی و تامین انرژی لازم نوزاد کمک می‌کنند. چربی‌ها در شکل‌گیری شبکیه چشم و توسعه سیستم عصبی نیز نقش کلیدی دارند.

اهمیت ویتامین‌ها در خواص شیر مادر

مقدار ویتامین‌های موجود در شیر مادر تا حد زیادی به تغذیه و میزان دریافت ویتامین‌ها بستگی دارد. به‌همین دلیل، داشتن رژیم غذایی غنی از ویتامین‌ها در دوران شیردهی بسیار اهمیت دارد. ویتامین‌های محلول در چربی مانند A، D، E و K برای سلامت عمومی نوزاد مناسب هستند. همچنین ویتامین‌های محلول در آب نظیر C، ریبوفلاوین، نیاسین و اسید پانتوتنیک در رشد و عملکرد طبیعی بدن کودک ضروری‌ هستند.

آهن

هرچند آهن در شیر مادر به مقدار اندکی وجود دارد، اما همین مقدار کم باعث خواص شیر مادر برای نوزاد می‌شوند. آهن یکی از عناصر حیاتی برای رشد سلولی و تشکیل خون است و کمبود آن می‌تواند منجر به کم‌خونی، ضعف، رنگ‌پریدگی و افزایش ضربان قلب در نوزاد شود.

فلوراید موثر

یکی دیگر از مواد معدنی مفید در شیر مادر، فلوراید است. این ماده نقش مهمی در محافظت از دندان‌های نوزاد دارد و با تقویت مینای دندان، از پوسیدگی زودهنگام آن‌ها پیشگیری می‌کند.

کربوهیدرات‌ها

لاکتوز مهم‌ترین کربوهیدرات موجود در شیر مادر است و حدود ۴۰ درصد کالری مورد نیاز شیر را فراهم می‌کند. بخشی از خواص شیر مادر به این ماده بستگی دارد زیرا با مهار رشد باکتری‌های مضر در دستگاه گوارش، جذب بهتر مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر و منیزیم را امکان‌پذیر می‌سازد.

مهم‌ترین خواص شیر مادر چیست؟

شیر مادر برای نوزاد از هر تغذیه‌ای بهتر است و به توصیه کارشناسان نباید آن را با ماده دیگری جایگزین کرد. در ادامه به بررسی خواص شیر مادر برای نوزاد می‌پردازیم.

تغذیه‌ای ایده‌آل برای نوزاد

شیر مادر بهترین منبع تامین نیازهای تغذیه‌ای نوزاد در شش ماه نخست زندگی است. ترکیب منحصر‌به‌فرد آن متناسب با نیازهای رشد کودک در مراحل مختلف تغییر کرده و مطمئن‌ترین شیوه تغذیه را فراهم می‌سازد. در روزهای آغازین تولد، سینه‌ مادر ماده‌ای غلیظ و زردرنگ به نام آغوز ترشح می‌کند. این ماده، غنی از پروتئین و با مقدار قند اندک، به‌عنوان یک غذای بی‌نظیر برای نوزاد شناخته می‌شود که هیچ جایگزینی برای آن وجود ندارد. آغوز نه‌تنها غذای مناسبی برای آغاز زندگی است، بلکه در توسعه سیستم گوارشی نوزاد نیز نقشی کلیدی دارد. با رشد معده کودک، میزان آغوز هم به‌تدریج افزایش می‌یابد.

تقویت بدن و کاهش بیماری‌ها از خواص شیر مادر

از دیگر خواص شیر مادر برای نوزادان می‌توان به تقویت بدن و کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌ها اشاره کرد. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

• عفونت گوش میانی
• سرماخوردگی‌های مکرر و عفونت‌های تنفسی
• آسیب‌های گوارشی در نوزادی
• سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
• انواع بیماری‌های آلرژیک
• التهاب‌های روده‌ای مانند کرون و کولیت اولسراتیو
• دیابت نوع 1 و نوع 2
• سرطان خون دوران کودکی

افزایش وزن سالم نوزاد

کمک به رشد طبیعی و افزایش وزن نرمال نوزاد، از دیگر خواص تغذیه نوزاد با شیر مادر است. تحقیقات حاکی از آن است که تغذیه با شیر مادر به‌مدت چهار ماه یا بیشتر، ریسک اضافه‌وزن در دوران کودکی را کاهش می‌دهد. رشد سالم باکتری‌های مفید در روده نوزاد با مصرف شیر مادر و سطح بالای هورمون لپتین، از جمله عوامل موثر در متعادل‌سازی وزن نوزاد با شیر مادر هستند.

بهبود توانایی‌های ذهنی با شیر مادر

بهبود توانمندی‌های ذهنی از دیگر خواص شیر مادر برای نوزادان است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، از رشد مغزی بیشتری نسبت به کودکانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند برخوردار هستند. این رشد نه‌تنها به دلیل ترکیبات مغذی موجود در شیر مادر است، بلکه تماس فیزیکی، ارتباط چشمی و نزدیکی عاطفی بین مادر و کودک نیز در آن نقش دارند.

شواهد علمی نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر با امتیاز بالاتر در تست‌های هوشی و کاهش احتمال بروز اختلالات رفتاری در سال‌های بعدی زندگی مرتبط است. این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از تاثیر عمیق شیردهی بر توسعه ذهنی و عاطفی کودک باشد.

تقویت فک و سلامت دندان‌ها، از دیگر خواص شیر مادر

نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، معمولا دندان‌های سالم‌تری دارند. عمل مکیدن پستان مادر نه‌تنها به رشد و تقویت عضلات فک کمک می‌کند، بلکه در شکل‌گیری درست دندان‌ها و بهبود ساختار دهان و فک نیز موثر است.

شیر دادن به نوزاد چه فوایدی برای مادر دارد؟

خواص و مزایای شیر مادر تنها برای نوزادان نیست. شیر دادن به نوزاد برای مادر نیز خواص و مزایای زیادی به همراه دارد که عبارتند از:

کاهش تدریجی وزن پس از زایمان

در سه ماه ابتدایی پس از تولد نوزاد، معمولا به دلیل افزایش اشتهای مادر و گرایش طبیعی بدن به ذخیره‌ چربی، روند کاهش وزن چندان محسوس نیست. اما از ماه سوم تا ششم، مادرانی که فرزند خود را با شیر خود تغذیه می‌کنند، نسبت به دیگر مادران کاهش وزن بیشتری را تجربه می‌کنند. علت این امر مصرف روزانه حدود ۵۰۰ کالری توسط بدن برای تولید شیر است که در نهایت به کاهش وزن کمک می‌کند.

بازگشت اندازه رحم به حالت طبیعی

در زمان زایمان، بدن مادر هورمون اکسی‌توسین ترشح می‌کند که وظیفه آن تسهیل روند زایمان و کنترل خونریزی است. در طول دوران بارداری، رحم از اندازه‌ای به کوچکی یک هلو به ابعادی بزرگ در کل ناحیه شکم می‌رسد. شیردهی باعث افزایش سطح اکسی‌توسین شده و همین موضوع موجب انقباض رحم و بازگشت تدریجی آن به وضعیت اولیه می‌شود.

کاهش احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان مشکلی شایع است که ممکن است حدود ۱۵ درصد مادران را تحت تأثیر قرار دهد. در مادرانی که شیردهی را ادامه می‌دهند، افزایش ترشح اکسی‌توسین نقش مهمی در کاهش بروز افسردگی دارد. این مادران اغلب سطح استرس و خستگی کمتری را تجربه کرده و ارتباط عاطفی عمیق‌تری با نوزاد خود برقرار می‌کنند.

سخن پایانی در مورد خواص شیر مادر

در پایان می‌توان گفت که شیر مادر فراتر از یک غذای ساده برای نوزاد است. از تقویت سیستم ایمنی و رشد مغز گرفته تا کاهش خطر بیماری‌ها و کمک به شکل‌گیری صحیح دهان و دندان، چند نمونه از مزایا و خواص تغذیه نوزاد با شیر مادر هستند. علاوه بر جنبه‌های جسمی، تغذیه با شیر مادر از نظر روحی نیز فواید زیادی دارد. شیر مادر پیوند عاطفی مادر و نوزاد را افزایش داده و موجب حس امنیت و آرامش در نوزد می‌شود. اگر به دنبال اطلاعات علمی، به‌روز و قابل اعتماد در زمینه سلامت هستید، مجله سلامتی نبض انتخابی مطمئن در این زمینه خواهد بود.