همان‌طور که از اسمش پیداست، سرطان تیروئید مربوط به غده تیروئید است. تیروئید یکی از غدد بدن است که در گلو قرار دارد و وظیفه آن ترشح هورمون‌های تیروئیدی است. این هورمون‌ها نقش مهمی در سوخت‌وساز یا متابولیسم بدن دارند؛ به همین دلیل هر مشکلی که غده تیروئید را درگیر کند موجب ایجاد علائم در تمام قسمت‌های بدن می‌شود.
سرطان تیروئید با افزایش رشد سلول‌های سرطانی در غده تیروئید ایجاد می‌شود که این سلول‌ها ممکن است شبیه به بافت تیروئید باشند و هورمون‌های تیروئیدی تولید کنند و یا ساختار متفاوت از غده تیروئید داشته باشند و هیچ هورمونی تولید نکنند.
قبل از آن که درباره سرطان تیروئید بدانید بهتر است مختصری درباره اینکه غده تیروئید چیست و چه عملی انجام می‌دهد بدانید. سپس انواع سرطان‌های تیروئید و راه‌های درمان هر یک را جداگانه بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: کمک‌های اولیه هنگام مواجهه با یک مصدوم چیست؟
تیروئید چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
تیروئید یک غده کوچک در جلوی گردن است. محل تیروئید دقیقاً زیر حنجره است. تیروئید غده‌ای به شکل پروانه است که در وسط آن ناحیه باریک‌تری به نام ایسموس وجود دارد.
پشت غده تیروئید غدد ریزی به نام پاراتیروئید قرار دارد. این غدد هورمونی تولید می‌کنند که درواقع تنظیم‌کننده کلسیم خون است. گاهی در جراحی‌هایی که تیروئید برداشته می‌شود به‌اشتباه این غدد نیز آسیب می‌بینند که در این صورت تنظیم کلسیم خون با مشکل مواجه می‌شود.
غده تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که کار اصلی این هورمون‌ها تنظیم متابولیسم یا سوخت‌وساز بدن است.
درصورتی‌که هورمون‌های تیروئیدی کمتر از حد طبیعی‌شان وجود داشته باشند و تیروئید کم‌کار شود، سوخت‌وساز بدن کمتر از حالت طبیعی می‌شود و درصورتی‌که غده تیروئید پرکار شود و هورمون‌های تیروئیدی بیش از حد طبیعی تولید شود، سوخت‌وساز بدن بالا می‌رود و عوارض ناشی از این افزایش سوخت‌وساز ایجاد می‌شود.
ندول تیروئید چیست؟
گاهی برجستگی‌هایی در بافت غده تیروئید وجود دارند که ندول تیروئید نام دارد. ندول تیروئید در پنج تا ده درصد افراد وجود دارد و ممکن است هیچ مشکل و بیماری هم ایجاد نکند و بزرگ نشود.
ندول‌های تیروئیدی در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود. هر چه سن بالاتر برود احتمال وجود ندول تیروئید هم بیشتر می‌شود.
مناطقی که کمبود ید وجود دارند، این کمبود ید افراد را مستعد ندول تیروئید می‌کند.
افرادی که به هر دلیلی تحت رادیوتراپی قرار گرفته‌اند، این رادیوتراپی سلول‌ها را در معرض تکثیر قرار می‌دهد و منجر به ایجاد سرطان تیروئید می‌شود.
ندول‌های تیروئیدی معمولاً هیچ علامتی ندارند و کاملاً اتفاقی در یک معاینه ساده و یا یک تصویربرداری تشخیص داده می‌شوند. اگر هر کدام از شرایط زیر وجود داشت ندول تیروئید بدخیم است و نیاز به مداخله جراحی فوری دارد:
- ندولی که با سرعت روبه‌رشد است
- ندولی که موجب ایجاد اختلال در بلع غذا شده
- ندول با ایجاد گرفتگی صدا
- احساس درد در جلوی گلو
- سایز بالای چهار سانتی‌متر
- چسبندگی ندول به بخش‌های زیرین
- بزرگی غدد لنفاوی گردن
ندول‌های تیروئید در پنج درصد افراد به سمت بدخیمی می‌رود و معمولاً این ندول‌ها سرطانی نمی‌شوند.
در شرایط زیر ندول تیروئید ممکن است سرطانی شود:
- کودکان
- افراد زیر سی‌سال
- افراد بالای شصت سال
- کسانی که سابقه رادیوتراپی داشته‌اند
- شخصی که در خویشاوندانش سابقه خانوادگی سرطان تیروئید دارد
به کمک سونوگرافی و آزمایش خون و بررسی هورمون‌های تیروئیدی میزان فعالیت ندول تیروئید بررسی می‌شود. تصمیم‌گیری درمان ندول تیروئید به عهده متخصص گوش و حلق و بینی است.
سرطان پاپیلری تیروئید چیست؟
این سرطان شایع‌ترین بدخیمی تیروئید است. در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده می‌شود و معمولاً در سن سی تا پنجاه سال شیوع دارد.
سرطان پاپیلری تیروئید در شرایط زیر به‌احتمال بیشتری ایجاد می‌شود:
- کودکانی که به هر دلیل مانند تصویربرداری یا درمان سرطان در معرض اشعه قرار گرفته‌اند
- کسانی که در خانواده خود فردی با سرطان تیروئید داشته‌اند
سرطان پاپیلری تیروئید توموری ایجاد می‌کند که بسیار آرام رشد می‌کند؛ بنابراین احتمال تشخیص سریع‌تر و درمان به‌موقع در این سرطان بالاست. این تومور پس از طی مدتی طولانی از تیروئید خارج می‌شود و از طریق سیستم لنف و غدد لنفاوی بدن متاستاز می‌دهد و به بخش‌های دیگر بدن می‌رود.
متاستاز سرطان پاپیلری تیروئید به بخش‌های داخلی قفسه سینه بسیار شایع است. تا زمانی که سرطان پاپیلری تیروئید متاستاز بدهد، درمان بسیار ساده است؛ اما در صورت شروع متاستاز این تومور تهاجم بالایی دارد و سیر بیماری سریع می‌شود.
هر چه سرطان پاپیلری تیروئید رشد سریع‌تری داشته باشد و به بافت‌های اطراف خود محکم‌تر بچسبد، و موجب گرفتگی صدا بشود احتمال بدخیمی آن بیشتر است.
سرطان پاپیلری تیروئید موجب ایجاد یک توده سفت در جلوی گردن می‌شود این توده تیروئیدی معمولاً دردی ندارد.
سرطان پاپیلری درصورتی‌که سریع تشخیص داده شود به‌خوبی درمان می‌شود؛ اما در شرایطی این سرطان بدخیم‌تر است و در موارد زیر احتمال مرگ‌ومیر در سرطان تیروئیدی بالاتر است:
- سن بالای ۴۵
- تومور در زمان تشخیص بزرگ باشد
- وجود متاستاز، تورم غدد لنفاوی گردن
موارد بالا همگی موجب رشد سریع سرطان پاپیلری و کشندگی بیشتر آن می‌شود.
سرطان فولیکولر تیروئید چیست؟
این سرطان بیشتر در سالمندان و سنین بالا دیده می‌شود. معمولاً در مناطقی که کمبود ید وجود دارد سرطان فولیکولر ایجاد می‌شود. این سرطان هم مانند سرطان پاپیلری تیروئید در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود.
علامتی که در سرطان فولیکولر تیروئید ایجاد می‌شود نیز یک توده متورم در جلوی گردن است که دردی ندارد. به دلیل شباهت این توده با علائم سرطان پاپیلری تنها راه تشخیص این دو سرطان از هم نمونه‌برداری است.
سرطان فولیکولر سریع‌تر از سرطان پاپیلری در بدن پخش می‌شود و از راه خون به بخش‌های مختلف بدن هجوم می‌آورد.
سرطان فولیکولر تیروئید از راه خون به سمت استخوان و ریه می‌رود و به این بخش‌ها متاستاز می‌دهد که این متاستاز موجب بدخیمی بیشتر این سرطان می‌شود.
سرطان فولیکولر تیروئید در شرایط زیر بدخیم‌تر و کشنده‌تر می‌شود:
- افراد با سن بالا
- تکثیر و متاستاز بالای تومور
- تومور بزرگ‌تر
- تهاجم تومور به خون
- آقایان (این تومور در آقایان کشنده‌تر از خانم‌ها است)
سرطان اناپلاستیک تیروئید چیست؟
این سرطان جزو کشنده‌ترین سرطان‌های تیروئید محسوب می‌شود و اگر در نمونه‌برداری که از توده سرطانی تیروئید گرفته می‌شود سرطان اناپلاستیک تیروئید تشخیص داده شود احتمال زنده‌ماندن بیمار نهایتاً تا شش ماه آینده وجود دارد و جزو سرطان‌های بسیار خطرناک با هجوم بالا است.
این سرطان در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود. معمولاً در خانم مسن با سن شصت تا هفتاد سال و خانمی که سابقه گواتر داشته دیده می‌شود.
علامت این سرطان، یک تومور با رشد بسیار سریع است. این سرطان حتی در همان اوایل که ایجاد می‌شود به بافت‌های مختلف بدن متاستاز می‌دهد و می‌تواند به ریه و کبد و استخوان و مغز منتقل شود.
این نوع سرطان هم مانند دیگر ضایعات سرطانی از طریق نمونه‌برداری تشخیص داده می‌شود.
سرطان مدولری تیروئید چیست؟
این نوع سرطان تیروئید سرطانی ترشحی است که موجب ترشح هورمونی به نام کلسی‌تونین می‌شود. این هورمون کلسیم خون را تنظیم می‌کند و موجب کاهش کلسیم خون می‌شود.
علامت سرطان مدولری تیروئید، یک ضایعه سفت در جلوی گردن است که برعکس دیگر سرطان‌های تیروئیدی این ضایعات دردناک هستند. به دلیل هجوم سرطان مدولری تیروئید به غدد لنفاوی اطرافش معمولاً تورم غدد لنفاوی گردن هم در این سرطان دیده می‌شود.
تشخیص این نوع سرطان نیز به کمک نمونه‌برداری و بررسی نمونه در آزمایشگاه پاتولوژی است.
لنفوم تیروئید چیست؟
لنفوم تیروئیدی نوعی سرطان تیروئید است که در خانم‌های شصت تا هفتادساله دیده می‌شود.
اگر گواتری دارید که به‌سرعت در حال بزرگ‌شدن است می‌تواند نشان‌دهنده لنفوم تیروئید باشد.
لنفوم موجب تب، کاهش وزن و تعریق مخصوصاً هنگام خواب می‌شود.
این لنفوم می‌تواند بسیار بزرگ شود و حتی در داخل قفسه سینه گسترش پیدا کند و روی راه هوایی نای و راه غذایی مری که در پایین گلو و قفسه سینه قرار دارند فشار آورند و موجب علائم زیر بشود:
- اختلال بلعیدن غذ
- تنگی نفس
- خس‌خس سینه
- درد در گردن
تشخیص لنفوم به کمک سونوگرافی و نمونه‌برداری از تیروئید انجام می‌شود.
درمان سرطان تیروئید چگونه انجام می‌شود؟
اساس درمان سرطان تیروئید جراحی است. بافت سرطانی باید پیش از آن که در بدن متاستاز دهد و به بخش‌های مختلف بدن برسد، جراحی شود. هر چه زودتر این جراحی انجام شود احتمال بهبودی بیشتر می‌شود.
سرطان‌های خوش‌خیم را سریعاً جراحی کرده و سپس تحت‌نظر متخصص غدد داروی تیروئید مصرف کنید؛ زیرا با جراحی و برداشتن تیروئید هورمون‌های تیروئیدی از بدن کامل حذف می‌شوند و برگرداندن این هورمون‌ها از طریق دارو ضروری است.
پس از جراحی لازم است سرطان تیروئید در تمام عمر پیگیری شود تا از عود مجدد سرطان توسط بافت باقی‌مانده در بدن سریعاً آگاه شویم.
درمان لنفوم تیروئید با دیگر سرطان‌ها فرق دارد و جراحی جزو درمان‌های کمکی لنفوم تیروئید است. زمانی که لنفوم تیروئید مشکلی در راه هوایی ایجاد کند برای بازکردن راه نفس جراحی انجام می‌شود. در غیر این صورت درمان لنفوم تیروئید به کمک شیمی‌درمانی و رادیوتراپی انجام می‌شود.
