مخملک در کودکان یکی از بیماری‌های باکتریال است که در سال‌های اخیر به دلایل نامعلومی ناشایع شده و خوشبختانه کمتر مشاهده می‌شود. علت اصلی بیماری مخملک باکتری به‌نام استرپتوکوک می‌باشد. بسیاری از استرپتوکوک‌ها به‌عنوان بخش طبیعی در بدن ما زندگی می‌کنند. این باکتری‌ها می‌توانند در دستگاه تنفسی، گوارشی و ادراری – تناسلی زندگی کنند و هیج گونه بیماری ایجاد نکنند.
اما گونه‌هایی از باکتری استرپتوکوک وجود دارند که باعث ایجاد بیماری می‌شوند. گونه‌هایی از استرپتوکوک هستند که باعث عفونت حلق یا فارنژیت می‌شوند. فارنژیت ناشی از استرپتوکوک در کودکان سنین مدرسه بسیار شایع است و درصورت عدم دریافت آنتی بیوتیک و درمان می‌تواند باعث ایجاد تب روماتیسمی شود. استرپتوکوک‌ها بیماری‌های مختلفی ایجاد می‌کنند و انواع مختلفی دارند و نوع A آن باعث تب مخملکی می‌شود.
استرپتوکوک‌ها، باکتری‌هایی کروی شکل تا بیضی شکل هستند. استرپتوکوک‌های گروه A می‌توانند سندروم‌هایی از جمله تب روماتیسمی یا عفونت کلیوی بعد از عفونت ایجاد کنند.
مخملک یا تب مخملکی چیست؟
عفونت با باکتری استرپتوکوک است که معمولا فارنژیت به همراه ضایعات و بثورات قرمز رنگ روی بدن و اندام و زبان رخ می‌دهد. علت وجود این ضایعات، سمی است که این باکتری در بدن تولید می‌کند. این سم علاوه بر ایجاد تب در بدن ضایعات مخملکی را ایجاد می‌کند. در افرادی که نسبت به سم باکتری استرپتوکوک ایمن باشند، این سم هیچ ضایعه‌ای ایجاد نمی‌کند. این ایمنی با روش‌های مختلف از جمله یک بار ابتلا به بیماری می‌تواند به‌وجود آید. در افرادی که ایمنی ندارند تزریق این سم به داخل پوست باعث ایحاد قرمزی می‌شود که به این تزریق تست دیک می‌گوییم و با آن تست ایمنی فرد دربرابر مخملک را می‌سنجیم.
برخی مطالعات نشان داده است که ضایعاتی که در مخملک ایجاد می‌شود به‌علت حساسیت و آلرژی بدن به سم تولیدی این باکتری است و فقط در کسانی اتفاق می‌افتد که یک بار قبلا به فارنژیت ناشی از این باکتری مبتلا شده‌اند و برای بار دوم در معرض این بیماری قرار گرفته‌اند و به‌دلیل افزایش حساسیت بدن به باکتری، ضایعات پوستی در آنها به‌وجود آمده است.
ضایعات پوستی ناشی از مخملک در روز اول یا دوم بیماری روی بدن پدید می‌آیند. این ضایعات ابتدا بر روی بالای بدن دیده می‌شوند و سپس دست‌ها و پاها را می‌پوشانند اما کف دست و پا ضایعه‌ای نمی‌زند. ضایعات مخملک، دایره‌های قرمزی است که سطحشان مانند سمباده اندکی زبر است و به همین دلیل به این بیماری مخملک می‌گوییم. دور دهان این کودکان معمولا رنگ پریده است و به‌دلیل وجود ضایعات فراوان و بزرگ روی زبان، زبانشان شبیه به توت فرنگی می‌شود. ضایعات مخملک بر روی چین‌های بدن بیشتر دیده می‌شوند. پس از ۶ تا ۹ روز ضایعات مخملک از بین می‌رود و کف دست و پا پوسته‌ریزی می‌کند.
تب مخملکی با بسیاری از دیگر بیماری‌هایی که تب و ضایعات می‌دهد اشتباه گرفته می‌شود از جمله بیماری سرخک، کاوازاکی، آلرژی‌های مختلف مثل آلرژی‌های دارویی و بیماری‌های ویروسی که تب و ضایعات روی بدن می‌دهند.
تشخیص مخملک در کودکان چگونه است؟
تشخیص این بیماری معمولا به‌کمک معاینات و علائم رخ می‌دهد. در کودکی که تب دارد و ضایعات سمباده مانند روی بدن و دست و پا دارد و کف دست و پا بدون ضایعه و زبان توت فرنگی باشد، به احتمال بالا یک عفونت استرپتوکوک یا تب مخملک رخ داده است.
تشخیص اصلی بیماری مخملک در کودکان، به‌کمک نمونه سواب گلو و کشت گلو و بررسی باکتری در گلو می‌باشد.
راه انتقال تب مخملک در کودکان چیست؟
این بیماری به‌شدت واگیردار است. دوره نهفتگی بیماری می‌تواند ۲ تا ۵ روز باشد که در این دوره احتمال واگیری بیماری بالاست. دوره نهفتگی به دوره‌ای می‌گوییم که میکروب بیماری به بدن منتقل شده و در حال تکثیر است اما علائم بیماری بروز پیدا نکرده است. بعضی از بیماری‌ها در دوره نهفتگی خود احتمال انتقال بالایی دارند. بیماری تب مخملک یا تب اسکارلت حتما باید درمان شود و در صورت عدم درمان تا چند هفته بعد هم احتمال انتقال به سایر افراد را دارد.
راه انتقال مخملک در کودکان متفاوت است. این بیماری از طریق ورود میکروب به بینی یا دهان با روش‌های مختلف ایجاد می‌شود. می‌تواند ورود باکتری با ذرات معلق در هوا باشد و فقط نفس کشیدن در فضایی که میکروب است می‌تواند باعث انتقال بیماری شود. یکی دیگر از راه‌های انتقال تماس با ضایعات بدن فردی است که به این بیماری مبتلا است. خوردن و آشامیدن در ظروف بیماران مبتلا باعث انتقال سریع باکتری می‌شود. حتی اگر به سطوح آلوده به باکتری مانند ملافه بیمار دست بزنید و دستتان را به بینی یا دهانتان بزنید به این بیماری مبتلا می‌شوید.
مخملک در چه سنی بیشتر رخ می‌دهد؟
بیشتر مخملک در کودکان دیده می‌شود. بیماری مخملک بیشتر در کودکان و بیشتر در سن زیر ۱۰ سال رخ می‌دهد. در افراد بزرگسال به‌ندرت این بیماری ایجاد می‌شود مگر افرادی که تماس نزدیک با کودک مبتلا به این بیماری دارد برای مثال مربی‌های مهدکودک می‌توانند در معرض ابتلا به این بیماری باشند.
بیماری مخملک در دوره نوزادی می‌تواند تب‌های بسیار بالا ایجاد کند. تب بالا اثرات سویی بر دستگاه عصبی و مغز نوزاد می‌گذارد و می‌تواند گاهی منجر به بروز تشنج شود. بنابراین اگر نوزادی تب بالای ۳۸ درجه داشت باید سریعا به‌صورت اورژانسی درمان شده و تب کم شود. توصیه می‌شود اگر نوزادتان مبتلا به مخملک با تب بالاست، ضمن پاشویه و خنک کردن پیشانی و کف دست و پا و زیر گردن و زیر بغل کودک با آب گرم، به او داروی ضد تب با تجویز پزشک دهید، در صورت عدم کاهش تب، فوری او را به بیمارستان برسانید.
تب مخملک در دوران بارداری هم به‌ندرت ممکن است به‌دلیل تماس نزدیک فرد باردار با بیمار به‌وجود آید. توصیه می‌کنیم در صورت بارداری، مراقبت‌های دوران بارداری را انجام داده و از تماس با فرد مبتلا به مخملک خودداری کنید. درصورت ابتلا، بیماری به جنین منتقل نمی‌شود. تب‌های بالا در بارداری می‌تواند به جنین آسیب بزند و توصیه می‌شود تب‌ها را با مشورت پزشکتان به‌طور جدی کنترل کنید.
درمان بیماری مخملک در کودکان چیست؟
برای درمان بیماری مخملک در کودکان آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. آنتی بیوتیک مناسب با صلاح دید پزشک تعیین می‌شود. برای درمان سریع‌تر و جلوگیری از عواقب مخملک در کودکان بهتر است دوره درمانی آنتی بیوتیک را کامل طی کنید.
عوارض بیماری مخملک در کودکان چیست؟
مخملک در کودکان می‌تواند عوارض مختلفی روی بخش‌های مختلف بدن بگذارد.
- عفونت با این باکتری و پخش باکتری در بدن می‌تواند باعث التهاب مفاصل، درگیری و عفونت ریه، سینوزیت، مننژیت، عفونت گوش، آسیب کلیه و تب روماتیسمی شود.
- درصورت غفلت در درمان مناسب آنتی بیوتیکی یا درمان ناقص بیماری، این عوارض بیشتر رخ می‌دهد.
- این باکتری می‌تواند باعث بروز آبسه‌های چرکی بر روی لوزه یا گلوی بیماران شود.
- همه این عوارض به میزان ایمنی بدن و تکثیر باکتری بستگی دارند. برخی بیماران به‌شدت بدحال می‌شوند و بعضی هم به‌راحتی با درمان مناسب دوره بیماری را طی می‌کنند.
در نتیجه بیماری تب مخملک یا تب اسکارلت یک بیماری میکروبی است که عامل آن باکتری استرپتوکوک است. مخملک در کودکان باعث بروز تب و ضایعات سمباده مانند بیشتر روی تنه و دست و پا می‌شود. ضایعات بیماری کف دست و پا را درگیر نمی‌کند دور دهان رنگ پریده است. این علائم به‌کمک تست سواب گلو باعث تایید تشخیص ما می‌شود و پس از تشخیص با شروع درمان آنتی بیوتیکی از عوارض بیماری جلوگیری می‌شود.
