سینوزیت در کودکان یکی از عفونت‌های شایع است که علت مزمن شدن سرماخوردگی و گرفتگی صدا است. داخل سر بخش‌هایی وجود دارد که سینوس نامیده می‌شود. سینوس‌ها خالی از ترشحات هستند و در صورتی که با ترشحات ناشی از سرماخوردگی پر شود اصطلاحاً به آن سینوزیت گفته می‌شود.
در واقع سینوزیت عفونت چرکی سینوس‌های اطراف بینی است که می‌تواند بعد از سرماخوردگی به‌عنوان عارضه آن دیده شود و یا بعد از آبریزش بینی آلرژیک مشاهده شود.
انواع سینوس و شکل‌گیری آنها
از زمانی که کودک به دنیا می‌آید در فک و اطراف بینی فضاهایی پرهوا به نام سینوس وجود دارد.
- سینوس‌های اطراف فک سینوس ماگزیلری نامیده می‌شود و از چهار سالگی هوادار می‌شود.
- سینوس‌های اطراف بینی سینوس اتمویید نامیده می‌شود. سینوس اتمویید از همان ابتدای تولد هوادار می‌شود.
- سینوس‌هایی که در ناحیه پیشانی وجود دارند فرونتال نامیده می‌شود و از بقیه سینوس‌ها دیرتر و در هفت سالگی هوادار می‌شود و تا سنین نوجوانی سینوس‌های فرونتال به خوبی شکل نمی‌گیرند.
- سینوس‌هایی نیز در ناحیه داخلی سر وجود دارد که اسفنویید نامیده می‌شود و در سن پنج سالگی شکل می‌گیرند.
سینوس‌ها کاملاً خالی و بدون میکروب هستند و فقط با هوا پر می‌شوند. مژک‌هایی داخل سینوس وجود دارند که با حرکات خود موجب تخلیه سینوس می‌شود. همچنین سینوس‌ها مخاطاتی دارند که باعث ایمنی سینوس می‌شود. سینوس‌ها به بخشی در بینی تخلیه می‌شوند. مجرایی که باعث تخلیه سینوس‌ها به بینی می‌شود بسیار باریک و قطری حدود یک تا سه میلی‌متر دارد. تا وقتی که سینوس‌ها توسط مژک‌ها و سیستم مخاطی به بینی تخلیه شود و جریان آن برقرار باشد هیچ‌گونه عفونتی در سینوس اتفاق نمی‌افتد؛ اما همیشه این جریان برقرار نیست عواملی روی انسداد مجرای سینوس مؤثرند و مانع تخلیه صحیح سینوس می‌شوند.
یکی از این عوامل مهم تورم مخاط بینی به دلیل سرماخوردگی است. این تورم مخاط مجرای تخلیه‌کننده سینوس را می‌بندد و باعث عدم تخلیه درست سینوس می‌شود. اگر محتوای سینوس به خوبی تخلیه نشود این تجمع باعث ایجاد عفونت در سینوس و رشد باکتری می‌شود.
سینوزیت می‌تواند به‌صورت سینوزیت بیمارستانی و به دلیل جای‌گذاری لوله‌ها در مجاری تنفسی اتفاق بیفتد. لوله‌هایی که از طریق بینی وارد معده می‌شود و لوله‌هایی که از طریق بینی وارد نای می‌شود. همگی می‌تواند مجرای خروجی سینوس را ببندد و انسداد ایجاد کند و زمینه‌ساز سینوزیت بیمارستانی شود. اگر شخص در طی بستری خود در حال دریافت آنتی‌بیوتیک نیز باشد همین عامل مهمی برای ایجاد عفونت مقاوم به آنتی‌بیوتیک است.
سینوزیت در کسانی که مشکل ایمنی دارند بیشتر مشاهده می‌شود. کاهش گلبول‌های سفید خون (نوتروپنی) عامل مؤثری در ابتلا به سینوزیت است. پس همان‌طور که گفتیم سینوس‌ها فضاهایی با تهویه مناسب و سیستم تخلیه مناسب هستند که از بدو تولد وجود دارند و در سنین مختلف تکامل پیدا می‌کنند.
معمولاً قبل از چهار سالگی که سینوس ماگزیلری تکامل یافته می‌شود سینوزیت کمتر مشاهده می‌شود. سینوزیت علل مختلفی دارد و در واقع هر عاملی که تخلیه سینوس به درون بینی را مسدود سازد باعث ایجاد سینوزیت می‌شود.
بیشتر بخوانید: فتق در کودکان
سینوزیت در کودکان در شرایط زیر بیشتر مشاهده می‌شود:
- سرماخوردگی
- بیماری فیبروزکیستیک
- ضعیف شدن ایمنی بدن
- ایدز
- لوله‌گذاری بینی به معده و یا لوله‌گذاری بینی به نای
- سندروم مژک‌های بی‌تحرک
- پولیپ بینی
- وجود جسم خارجی در بینی
- سینوزیت در کودکان با مشکل زمینه‌ای ایمنی بعد از پیوند عضو به طور شایعی دیده می‌شود.
سینوزیت در کودکان چه علائمی دارد؟
سینوزیت تظاهرات واضحی دارد که اغلب با ذکر علائم کودک خود به پزشک متخصص سینوزیت را تشخیص می‌دهد و درمان را شروع می‌کند.
سینوزیت در کودکان باعث ایجاد آبریزش بینی دائمی می‌شود. این آبریزش بینی کودک شما می‌تواند از یک بینی یا دوطرفه باشد و معمولاً خلطی و چرکی است. بینی کودک حالت گرفتگی پیدا می‌کند مخصوصاً شب‌ها هنگام خواب کودک از گرفتگی بینی رنج می‌برد و نمی‌تواند به‌راحتی به خواب عمیق برود. دائم غلت می‌خورد و غر می‌زند.
علائم دیگری نیز وجود دارند که چندان شایع نیستند؛ اما گاهی در کودک شما مشاهده می‌شود و باید این علائم را به یاد داشته باشید:
- تودماغی حرف‌زدن
- بوی بد دهان
- ورم صورت. گاهی درد و حساسیت صورت نیز وجود دارد.
- سردرد
- بدتر شدن آسم و افزایش حملات آسم
علائم مربوط به سینوزیت در کودکان، معمولاً بالای ۱۰ تا ۱۴ روز ادامه پیدا می‌کند و سیر بهبودی کودک را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد به‌طوری‌که زمانی که انتظار داریم کودک بهتر شود، بدتر شده و یا هیچ تغییری در حال او اتفاق نمی‌افتد. پس اگر بعد از سرماخوردگی تا دو هفته کودک تغییری نکند و ترشحات خلطی بینی ادامه داشته باشد به احتمال زیاد کودک شما سینوزیت دارد.
سینوزیت در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
شک اولیه به سینوزیت در کودکان به کمک دانستن علائم اولیه آن است که در بالا ذکر شدند.
دقیق‌ترین و بهترین روش آزمایشگاهی تشخیص سینوزیت کشت‌دادن ترشحات خارج شده از سینوس است. اگر کودک شما مشکل سیستم ایمنی ندارد و ایمنی کاملاً طبیعی دارد هیچ اجباری برای کشت ترشحات سینوس نیست؛ اما در کودکان با مشکل ایمنی باید حتماً کشت انجام شود و بر اساس نتیجه کشت درمان آنتی‌بیوتیکی انتخاب شود.
اگر از سینوس‌ها گرافی ساده یا سی‌تی‌اسکن گرفته شود، سینوس‌ها تیره دیده می‌شود و مخاطات ضخیم شده‌اند که این یافته‌های تصویری در بیماری‌های آلرژیک مثل آسم نیز دیده می‌شود. اگر عکس و سی‌تی‌اسکن سینوس در کودکی نرمال باشد به احتمال خیلی زیاد کودک مبتلا به سینوزیت نیست.
سینوزیت در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
درمان سینوزیت به کمک آنتی‌بیوتیک انجام می‌شود. از داروی آموکسی‌سیلین کلاوولانات برای ۱۰ تا ۱۴ روز استفاده می‌شود. گاهی ممکن است کودک شما به دلایلی نسبت به درمان مقاومت داشته باشد که در این موارد درمان با مقدار زیاد آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود.
اگر کودک شما یکی از شرایط زیر را دارد احتمالاً سینوزیت با باکتری مقاوم داشته باشد:
- اگر کودک شما یک تا سه ماه قبل آنتی‌بیوتیک خورده است.
- کودک مهدکودکی
- کودک زیر دو سال
- اگر در محل زندگی کودک مقاومت آنتی‌بیوتیکی بالایی وجود داشته باشد.
در شرایط بالا دوز دارو را با مقدار بیشتر می‌دهیم.
اگر کودک حساسیت به پنی‌سیلین دارد می‌توانیم برای درمان از داروی لووفلوکساسین استفاده کنیم و گاهی برای کودک مبتلا به حساسیت از ترکیب کلیندامایسین با سفالوسپورین مانند سفکسیم استفاده می‌کنیم.
سینوزیت در کودکان چه عوارضی ایجاد می‌کند؟
عوارض سینوزیت در کودکان را باید جدی بگیرید؛ زیرا با انتشار عفونت سینوس به اطراف می‌تواند عوارض بسیار خطرناکی داشته باشد. درمان اصلی این عوارض تخلیه سینوس و آنتی‌بیوتیک تراپی است.
- عفونت سینوس می‌تواند به اطراف چشم انتقال پیدا کند و با نوعی عفونت چشمی به نام سلولیت حدقه چشم خود را نشان می‌دهد.
- سینوزیت در مواردی می‌تواند به سمت مغز انتشار پیدا کند و ایجاد آبسه مغزی کند.
- سینوزیت می‌تواند باعث ایجاد لخته خون یا ترومبوز در سینوس سخت‌شامه شود.
- گاهی با عفونت استخوان‌های اطراف سینوس فرونتال عارضه‌ای بنام تومور پف‌آلود پات ایجاد می‌شود.
- اگر کودک شما آسم داشته باشد سینوزیت موجب بدتر شدن انقباض برونش و تنگی نفس در او می‌شود.
سلولیت حدقه چشم، از جمله عوارض خطرناک سینوزیت در کودکان است. زمانی که سینوس کودک عفونی می‌شود این عفونت از طریق دیواره‌های سینوس به سمت چشم انتشار پیدا می‌کند و موجب عفونت حدقه چشم می‌شود. اگر حدقه چشم درگیر عفونت شود باعث درد چشم، آبسه، لخته خون یا ترومبوز در سینوس غاری و کاهش بینایی می‌شود. پس عوارض بسیار خطرناکی برای کودک همراه خواهد داشت. کودکی که دچار سلولیت حدقه چشم می‌شود درد شدیدی در کاسه چشمش حس می‌کند. این عفونت می‌تواند باعث بیرون‌زدگی چشم شود و باعث ایجاد محدودیت در حرکت‌دادن چشم می‌شود. این عفونت ایجاد دوبینی می‌کند و علائم آن برای کودکان غیرقابل‌تحمل است.
پزشک باید عفونت چشم را از عفونت اطراف چشم افتراق دهد.
عفونت اطراف چشم که به‌اصطلاح به آن سلولیت پره اوربیتال می‌گوییم، در کودکان زیر سه سال شایع‌تر است که این کودکان دچار بیرون‌زدگی چشم یا درد چشم نمی‌شوند. عفونت اطراف حدقه چشم معمولاً به علت آسیب و ضربه خوردن به چشم و یا به علت ضایعه پوستی انفاق می‌افتد و معمولاً عامل آن سینوزیت نیست.
تشخیص این عفونت حدقه چشم به کمک سی‌تی‌اسکن از حدقه چشم انجام می‌شود. در سی‌تی‌اسکن وسعت عفونت بررسی می‌شود و در صورت نیاز به تخلیه از طریق جراحی، هرچه سریع‌تر باید این عمل انجام شود.
درمان عفونت حدقه چشم فقط به کمک آنتی‌بیوتیک تزریقی بیمارستانی مانند ونکومایسین و سفتریاکسون انجام می‌شود.
معمولاً بیشتر موارد سینوزیت در کودکان، خودبه‌خود و بدون درمان خوب می‌شود. تب و ترشحات بینی باید ۴۸ ساعت بعد از شروع دارو بهبود یابد. اگر علائم کودک بعد از شروع درمان دارویی همچنان باقی بماند ممکن است تشخیص دیگری به‌جز سینوزیت برای او مطرح باشد.
چگونه از سینوزیت در کودکان پیشگیری کنیم؟
سینوزیت می‌تواند با مزمن شدن مشکلات زیادی را برای کودک عزیزتان ایجاد کند؛ بنابراین همیشه بهترین کار پیشگیری از بروز سینوزیت در کودکان است. رعایت بهداشت و شست‌وشوی منظم دست‌ها بسیار کمک‌کننده است. سعی کنید تا جای ممکن از سرماخوردن کودک پیشگیری کنید و در صورت سرماخوردگی نیز با درمان مناسب و به‌موقع از بروز سینوزیت جلوگیری کنید. شست‌وشوی سینوس کودک به کمک قطره بینی سدیم کلرید و پودر بینی می‌تواند به طور مؤثری از سینوزیت پیشگیری کند و در زمان ابتلا به سینوزیت نیز شست‌وشوی سینوس می‌تواند علائم را با سرعت بیشتری بهبود بخشد.
تفاوت سینوزیت و آلرژی
ممکن است علائم سینوزیت و آلرژی به هم شبیه باشند؛ برای شناخت تفاوت بین آنها ویدئو زیر را ببینید.