برای اینکه بدانیم تب دنگی چیست، بهتر است ابتدا علائم تب دنگی را مرور کنیم. تب، سردرد، کمردرد، درد چشم، بدن‌درد شدید، دانه‌های قرمز پوستی، خونریزی، تهوع و استفراغ مجموعه علائمی است که می‌تواند نشانگر ابتلای شما به تب دنگی باشد. علت ابتلا به تب دنگی چیست؟ برای دانستن آن با ادامه مطلب با ما همرا باشید.
بیشتر بخوانید: علائم مالاریا چیست؟ + پیشگیری و درمان
تب دنگی چیست؟
عامل ایجادکننده تب دنگی، ویروس است. این ویروس فلاوی ویروس نام دارد که از طریق پشه‌ها و کنه‌ها به انسان منتقل می‌شود. هنگامی که پشه یا کنه، شخص آلوده به این ویروس را نیش بزند، ویروس وارد بدن حشره می‌شود، سپس با گزش مجدد انسان توسط پشه یا کنه آلوده این ویروس به انسان جدید منتقل می‌شود.
ویروس‌های منتقل شونده از طریق حشرات و بندپایان، بیماری‌های مختلفی ایجاد می‌کنند. از جمله این بیماری‌ها تب زرد، تب دانگ یا دنگی، بیماری ویروس چیکونگونیا و تب پشه خاکی است.
عامل ایجادکننده تب دنگی چیست؟
عامل ایجادکننده تب دنگی چیست؟ عامل ایجادکننده این تب ویروس است. نام دسته ویروسی فلاوی ویروس است. این ویروس باعث ایجاد تب و بدن‌درد می‌شود که تب دنگی نام دارد. ویروس‌های دنگی ۱-۴ باعث ایجاد این نوع بیماری می‌شوند. سالانه حدود ۳۹۰ میلیون بیماری دنگی در جهان ایجاد می‌شود و این بیماری مهم‌ترین بیماری منتقله از طریق پشه به انسان است.
هر چهار نوع بیماری دنگی توسط نوعی پشه به نام Aedes aegypty منتقل می‌شود.
عوامل افزایش شیوع تب دنگی چیست
- افزایش پشه ناقل در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر
- سفر و انتقال از طریق افراد آلوده
پشه‌های منتقل‌کننده تب دنگی در نزدیکی محل سکونت انسان تولیدمثل می‌کنند. یکی از شرایط لازمه تولیدمثل پشه‌ها، وجود منبع آب است. این پشه‌ها از آب برای تولید مثلشان استفاده می‌کنند و این آب را از منابع مختلفی از جمله کوزه یا گلدان آب، مخازن آب، پوسته نارگیل و حتی لاستیک ماشین‌های قدیمی پر از آب تأمین می‌کنند.
این پشه‌ها بعد از رشد و تولیدمثل تکثیر می‌شوند، در خانه‌ها زندگی می‌کنند و از طریق نیش‌زدن تمام بیماری ویروسی را به انسان منتقل می‌کنند. هرچه فضای زندگی بسته باشد و تهویه مناسبی وجود داشته باشد احتمال ابتلا به تب دنگی کمتر می‌شود.
علائم تب دنگی چیست؟
پس از آنکه انسان توسط پشه گزیده شود، ۴ تا ۷ روز ممکن است ویروس به‌صورت نهفته در بدن باقی بماند. بعد از دوره نهفتگی، علائم با یک تب ناگهانی شروع می‌شود. علائم زیر مشخصه بیماری دنگی است که به آن تب استخوان‌شکن هم می‌گویند:
- تب
- درد قسمت جلویی سر
- درد پشت چشم
- کمردرد
- بدن‌درد شدید
روز اولی که این تب شروع می‌شود، علائم دیگری نیز همراه با آن مشاهده می‌شوند. ممکن است دانه‌های قرمز روی پوستتان ببینید و همچنین بزرگی غدد لنفاوی محتمل است. یکی از علائم شایع تب دنگی، ضایعات تاولی شکل روی سقف دهان است. همچنین چشمانتان قرمزرنگ و پرخون می‌شود.
سایر علائم تب دنگی چیست
علائم تب دنگی تا یک هفته طول می‌کشد و در طول این هفته بیماری علائم زیر را نیز در خود مشاهده خواهید کرد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- بی‌اشتهایی
- بالارفتن حساسیت پوستی
تب از روز اول شروع می‌شود و روز سوم تا پنجم کمتر می‌شود. هم‌زمان با کاهش درجه حرارت بدن دانه‌های قرمز پوستی از بدن شروع می‌شود و کم‌کم دست و پاها و صورت نیز دانه می‌زند. تب دنگی معمولاً همراه با خونریزی از بینی و ضایعات و کبودی‌های متعدد بدن است. در هنگام بیماری درصورتی‌که مشکل گوارشی قبلی داشته باشید برای مثال زخم معده یا زخم و التهاب روده داشته باشید احتمالاً در روند بیماری دچار خونریزی می‌شود.
علائم تب خونریزی دهنده ویروسی در تب دنگی چیست؟
بیماری تب دنگی همیشه علائم خفیفی ندارد و گاهی بیماری شدیدتر می‌شود و باعث تب خونریزی دهنده می‌شود. در این شرایط عروق بدن استحکامشان را از دست می‌دهند و میزان نفوذپذیری دیواره عروق بالا می‌رود و همین عامل باعث ازهم‌گسیختگی ساختار رگ‌ها می‌شود. زمانی که ساختار به‌هم‌پیوسته عروقی از بین برود، خونریزی‌های کانونی اتفاق می‌افتد.
این خونریزی‌ها با علائم مختلفی خود را نشان می‌دهد. می‌تواند به‌صورت کبودی‌های زیر پوستی باشد و یا به‌صورت دانه‌های قرمز روی بدن. به‌هرحال این کبودی‌ها و تغییر رنگ‌ها همیشه نشانگر یک مشکل انعقادی عروقی است. زمانی که این خونریزی‌ها اتفاق بیفتد، فشارخون کاهش پیدا می‌کند و اگر خونریزی بسیار شدید باشد، افت فشارخون در حدی زیاد است که شوک اتفاق میفتد. در واقع به شرایطی شوک گفته می‌شود که بدن در وضعیت اورژانسی قرار دارد، فشارخون بسیار پایین است و به‌صورت جبرانی ضربان قلب به‌شدت بالا است. در وضعیت شوک اگر سریعاً به بیمار رسیدگی نشود، این شرایط می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد.
اختلال گردش خون، علائم مختلفی در ظاهر شما ایجاد می‌کند. برافروختگی پوست، قرمزی و پرخونی سفیدی چشم، همگی علائم اختلال گردش خون در تب خونریزی دهنده است.
خونریزی در این بیماری، شدید نیست و فقط در حد اختلال عروقی کوچک و خونریزی‌ها و کبودی‌های ریز زیر پوستی است.
بیماری‌هایی که تب و اختلال خونریزی می‌دهند، ممکن است به بعضی از اعضای مهم بدن آسیب بزنند. برای مثال ممکن است کلیه‌ها دچار اختلال عملکرد شوند و یا آسیب کبد که در بیماری تب زرد دیده می‌شود، اما وجه اشتراک تمام بیماری‌های تب خونریزی دهنده اختلال در گردش خون است.
علت دقیق این خونریزی‌ها و اختلالات عروقی نامشخص است؛ اما به نظر می‌رسد در برخی موارد، خود ویروس‌ها باعث آسیب به اعضای بدن و با دیواره عروق می‌شوند و در برخی شرایط دیگر واکنش بدن به این ویروس‌ها باعث این اختلال عروقی می‌شود.
تب دنگی شدید چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
بیماری تب خونریزی دهنده دنگی با یک مرحله حاد شروع می‌شود که ناشی از تکثیر بالای ویروس در بدن است. در این مرحله، علامت شایع تب و بدن‌درد است. شما کاملاً ناگهانی دچار تب می‌شوید و هم‌زمان بدن‌درد بسیار شدیدی را احساس می‌کنید.
در طی چند روز به حدی بیماری شدید می‌شود که به پزشک مراجعه می‌کنید و درد شما بیشتر می‌شود. احساس درد شدید شکم و سینه، بی‌اشتهایی، گیجی، سردرد شدید، حساسیت پوستی، حالت تهوع، استفراغ، مشکلات گوارشی دیگر و حساسیت به نور علائم آزاردهنده فاز حاد بیماری است. حساسیت به نور به صورتی است که شما تحمل تابش هیچ نوری از خورشید را ندارید و در صورت تابش نور خورشید به‌شدت اذیت می‌شوید.
پس اولین علامت‌هایی که در این مرحله توسط پزشکتان ثبت می‌شود می‌تواند به‌صورت زیر باشد که هیچ علامت اختصاصی از تب دنگی نیست و ممکن است در بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز وجود داشته باشد:
- پرخونی سفیدی چشم
- دردناکی عضلات به صورتی که حتی با لمس نیز دچار درد می‌شود
- درد شکم
- افت فشارخون به صورتی که اگر از حالت نشسته یا خوابیده به ایستاده تغییر حالت دهیم افت فشار ناگهانی رخ می‌دهد
- افت فشارخون گاهی با تپش قلب همراه است؛ زیرا قلب می‌خواهد به‌صورت جبرانی فشاری که افتاده را بالا بیاورد و ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند
- کبودی‌های ریز زیر پوستی که بیشتر زیر بغل دیده می‌شود
- قرمزی و برافروختگی مخصوصاً در ناحیه سر و سینه
- ورم دور چشم
- دفع پروتئین ادراری
- بالارفتن سطح آنزیم کبدی در اوایل بیماری
به دلیل نشت عروقی که به‌خاطر مشکل دیواره عروق وجود دارد، آب درون خون از عروق خارج می‌شود و همین خروج آب باعث غلیظ شدن محتوای خون و به‌اصطلاح غلظت خون می‌شود. این نشت آب خون و غلظت خون در تب دنگی بسیار زیاد است.
رفته‌رفته، این بیماری شما را بدحال‌تر می‌کند و در نهایت شوک اتفاق میفتد. شوک، درگیری مغزی، خونریزی، تشنج و کما در مراحل انتهایی بیماری رخ می‌دهد که در نهایت می‌تواند باعث فوت بیمار شود.
شرایط کسانی که امکان ابتلای بیشتر دارند در تب دنگی چیست
در شرایط زیر احتمال ابتلا به تب دنگی شدید و ایجاد خونریزی و شوک بیشتر می‌شود:
- سن زیر دوازده سال
- ابتلای خانم‌ها بیشتر از آقایان
- ابتلا در نژاد سفیدپوست بیشتر از سیاه‌پوست
- افرادی که سوءتغذیه دارند کمتر مبتلا می‌شوند
نوع و گونه ویروس دنگی تأثیر زیادی در شدت بیماری دارد بعضی گونه‌های این ویروس بیماری شدیدتری ایجاد می‌کند
تب دنگی شدید، باعث ایجاد خونریزی واضح می‌شود. بی‌قراری و بی‌حالی، افت پلاکت خون، غلظت خون، سایر علائم تب دنگی شدید است.
دانه‌های قرمز ریز پوستی در تب دنگی شدید نیز مشاهده می‌شود. تب دنگی شدید با علائم ایجاد شوک، افت فشارخون، کبودی بدن، بزرگی کبد، تجمع مایع در شکم که آسیت گفته می‌شود، کبودی‌های شدید و خونریزی گوارشی مانند دفع مدفوع خونی یا استفراغ خونی، همراهی دارد.
شاید تصور کنید بعد از ابتلا به تب دنگی، دیگر به این بیماری مبتلا نمی‌شوید و ایمنی بدن شما نسبت به این ویروس بالا می‌رود؛ اما باید بدانید این تصورتان کاملاً اشتباه است و تنها چند هفته بعد از ابتلا به تب دنگی ایمنی بدن بالاست و بعد از چند هفته مجدداً بدن مستعد ابتلا به این ویروس می‌شود. این ابتلا مجدد به تب دنگی می‌تواند باعث ایجاد بیماری دنگی شدید شود.
همه این علائم به تشخیص کمک می‌کند؛ اما برای تشخیص دقیق بیماری ادامه مطلب را مطالعه فرمایید.
روش تشخیص تب دنگی چیست؟
علائم این بیماری‌ها شباهت بسیاری با بیماری‌های دیگر دارد به همین دلیل برای تشخیص سابقه مسافرت به مناطق اندمیک و سابقه نیش پشه بسیار مهم است. همواره باید حواسمان به بیماری‌های مشابه تب دنگی باشد. بیماری‌های زیر می‌توانند علائم کاملاً مشابه تب دنگی ایجاد کنند:
- مالاریا
- شیگلوز
- تب تیفوئید
- لوتوسپیروز
- تب راجعه
- بیماری ریکتزیا
اما تشخیص اصلی به کمک آزمایش خون انجام می‌شود. در روزهای اول شروع علائم معمولاً نمونه خونی مثبت می‌شود.
سایر آزمایش‌ها نیز به بررسی شرایط بیمار کمک می‌کند:
آزمایش خون و شمارش سلول‌های خونی برای بیماری تب دنگی درخواست می‌شود که معمولاً نتیجه غیرطبیعی است. کاهش گلبول‌های سفید، کاهش تعداد پلاکت مشاهده می‌شود که بسیاری از علائم از جمله خونریزی بینی و کبودی زیر پوست می‌تواند به علت همین مشکل انعقادی و کاهش تعداد پلاکت باشد.
روش پیشگیری از تب دنگی چیست؟
بهترین راه برای پیشگیری و کنترل تب دنگی، کنترل پشه آئدس است. سم‌پاشی و ازبین‌بردن حشره کمک بسیاری در کنترل اندمی‌های تب دنگی می‌کند. همچنین استفاده از پشه‌بند مناسب هنگام خواب در مناطق اندمی بسیار مهم است.
در حال حاضر واکسنی در کشور ما برای این بیماری در دسترس نیست؛ اما در بعضی مناطق اندمیک واکسن‌هایی تولید شده است.
بهترین راه پیشگیری از تب دنگی در کشور ما جلوگیری از مواجه با این بیماری است.
درمان تب دنگی چیست؟
درمان اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد به همین دلیل پیشگیری بهترین درمان است. اما در صورت ابتلا مراقبت دقیق و گاهی بستری ضروری است.
در واقع درمان تب دنگی به کمک کنترل علائم است و درمان کاملاً حمایتی لازم است.
مراقبت دقیق، تجویز اکسیژن در صورت نیاز، تجویز سرم مناسب، تجویز خون در صورت نیاز، همگی جزو درمان‌های کمکی برای بهبود بیماری هستند.
جمع‌بندی
تب دنگی، یک بیماری ویروسی است که از دسته ویروسی به نام فلاوی ویروس منتقل می‌شود. فلاوی ویروس توسط نیش پشه آئدس وارد بدن انسان می‌شود و در بدن انسان تکثیر شده و بیماری به نام تب دنگی ایجاد می‌کند.
شروع علائم بیماری با تب و بدن‌درد و بی‌حالی و خستگی است که بعد از یک دوره نهفتگی ۴ تا ۷ روزه ایجاد می‌شود. سردرد و کمردرد و درد استخوان در تب دنگی بسیار شدید است که به آن تب استخوان‌شکن نیز گفته می‌شود. در روز اول دانه‌های قرمز روی پوست نیز مشاهده می‌شود و همچنین تاول‌هایی در سقف دهان و پرخونی و قرمزی سفیدی چشم از علائم شایع دیگر تب دنگی است.
علائم گوارشی مانند بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ و حتی در موارد دنگی شدید خونریزی گوارشی نیز مشاهده می‌شود. زمانی که تب کمتر شود بعد از ۳ تا ۵ روز دانه‌های قرمز پوستی از تنه به سمت دست‌وپا و صورت می‌رود و خونریزی گوارشی بیشتری مشاهده می‌شود. بهترین راه تشخیصی تب دنگی آزمایش خون است و درمان مشخصی ندارد به همین دلیل بهتر است از نیش پشه آئدس تا جای ممکن و به کمک پشه‌بند و لباس مناسب جلوگیری کنیم.
