علائم تشنج در نوزاد به دلیل تب می‌تواند حرکات انقباضی و شل‌شدگی پشت‌سرهم در تمام عضلات و نوعی لرزش کلی بدن باشد که سپس چشم‌ها به بالا نگاه می‌کند، فک قفل می‌شود که در روند این قفل‌شدگی فک ممکن است زبان گاز گرفته شود و آسیب‌های جدی در دهان بیمار ایجاد شود. از دیگر علائم تشنج در نوزاد خیرگی، ساکت‌شدن ناگهانی برای چند لحظه است که چشمان نوزاد به یک نقطه خاص نگاه می‌کند.
بیشتر بخوانید: عفونت گوش میانی در کودکان
تشنج چیست و چه تفاوتی با صرع دارد؟
مغز انسان به کمک تحریکاتی که ایجاد می‌شود پیام‌هایی به عضلات می‌دهد که باعث ایجاد حرکات می‌شود. اگر این تحریکات مغز در بخشی از مغز بیش از حد باشد، اتفاقی به نام تشنج ایجاد می‌شود. در واقع تشنج حاصل افزایش تحریک مغز و ایجاد پالس‌های حرکتی نامنظم و خشن است که باعث ایجاد پرش عضلانی می‌شود. در زمان تشنج معمولاً حافظه کار نمی‌کند و شخص اتفاقاتی که در حین تشنج می‌افتد را بعداً به یاد نمی‌آورد. تشنج ناگهانی اتفاق می‌افتد و معمولاً علت مشخصی دارد؛ اما صرع نوعی بیماری سیستم عصبی است که در این افراد تشنج‌های مختلفی اتفاق می‌افتد و کسی که صرع دارد باید به طور منظم تحت درمان دارویی باشد.
علت تشنج چیست؟
تشنج می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که شایع‌ترین علت آن در کودک و نوزاد، تب است. تب با افزایش دمای بدن باعث افزایش تحریکات ایجاد شده در مغز می‌شود و این افزایش تحریکات باعث بروز تشنج می‌گردد.
تب و تشنج که به‌اصطلاح به آن فبرایل سیژر یا FC گفته می‌شود در کودکان بسیار شایع است. به‌طوری‌که در کنار تشنج کودک همیشه باید به دنبال تب به‌عنوان علت بگردیم. تب کودک باید به‌خوبی مدیریت شود. از طرفی در کودکانی که مستعد تب و تشنج باشند، هرچقدر تب مدیریت شود بازهم تشنج محتمل است؛ بنابراین هنگام تب کودکتان سعی کنید تب را کنترل کنید. از داروی استامینوفن کمک بگیرید و با شستشوی دست‌وپا، زیر گردن و زیر بغل کودک دمای بدن او را مدیریت کنید. هرچه کودکتان مایعات بیشتری بنوشد تب راحت‌تر مدیریت می‌شود.
در کودکی که سابقه قبلی تب و تشنج دارد، باید هنگام تب از یک داروی ضدتشنج کمک گرفت تا احتمال بروز مجدد تشنج را به صفر رساند. برای مثال دارویی مانند دیازپام هنگام تب کودکانی که سابقه قبلی تب و تشنج دارند استفاده می‌شود تا احتمال تشنج به پایین‌ترین حد خود رسانده شود.
علت دیگر تشنج بیماری صرع است. تشنج می‌تواند شروع این بیماری باشد. در بیماری صرع به علل مختلف بخشی از مغز تحریکات بالایی ایجاد می‌کند که باعث بروز تشنج می‌شود. گاهی علت صرع ژنتیکی است و فرد به طور ژنتیکی مستعد بروز تشنج است. کسی که صرع دارد به‌کرات دچار تشنج می‌شود و معمولاً شروع تشنج هیچ‌گونه محرک و علت خاصی ندارد.
تشنج می‌تواند به دلیل ضربه به سر ایجاد شود. ضربات سر بستگی به منطقه‌ای که ضربه وارد شود می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند. معمولاً زمان‌هایی که ضربات شدیدی ایجاد شود، این ضربات با ایجاد خونریزی درون جمجمه باعث تشنج و افت هوشیاری و درنهایت مرگ شخص می‌شود. پس تشنج بعد از ضربه به سر را جدی بگیرید زیرا می‌تواند علامتی از خونریزی درون جمجمه باشد.
افت قند خون گاهی می‌تواند باعث ایجاد تشنج شود. افت قند خون علایم مختلفی دارد باعث افتادن شخص، تشنج و هذیان‌گویی می‌شود. به همین دلیل همیشه هنگام تشنج در مرحله اول قند خون بیمار چک می‌شود.
هر چیزی که در جمجمه باعث تحت‌فشار قرارگرفتن مغز و سیستم عصبی شود، محرک ایجاد تشنج است. تومورهای درون جمجمه یکی از مواردی هستند که محرک تشنج‌اند. پس هنگام تشنج تصویربرداری از سر برای بررسی احتمال وجود تومور از واجبات است.
علائم تشنج در نوزاد چیست؟
تشنج انواع مختلفی دارد که بر اساس علائمی که دارد تقسیم‌بندی می‌شود. شایع‌ترین نوع تشنج که بیشتر از انواع دیگر مشاهده می‌شود، تشنج تونیک کلونیک جنرالیزه است. علائم تشنج در نوزاد در این این نوع تشنج به‌صورت حرکات انقباضی و شل‌شدگی پشت‌سرهم در تمام عضلات ایجاد می‌شود و آنچه ما مشاهده می‌کنیم نوعی لرزش کلی بدن است. در این نوع از تشنج، چند ثانیه تا چند دقیقه لرزش کلی بدن ایجاد می‌شود و سپس چشم‌ها به بالا نگاه می‌کند، فک قفل می‌شود که در روند این قفل‌شدگی فک ممکن است زبان گاز گرفته شود و آسیب‌های جدی در دهان بیمار ایجاد شود.
بعد از این نوع تشنج یک دوره خواب‌آلودگی و بی‌حالی وجود دارد. در واقع در اکثر موارد همین نوع تشنج بین مردم شناخته شده است؛ اما علائم تشنج در نوزاد ممکن است کاملاً متفاوت باشد.
نوزادان معمولاً نوع دیگری از تشنج را تجربه می‌کنند. این نوع شامل خیره ماندن به یک نقطه و پلک‌نزدن به مدت بسیار کوتاه است. اگر کودک شما هم دچار این نوع خیرگی می‌شود حتماً او را نزد فوق‌تخصص مغز و اعصاب اطفال ببرید تا از نظر مشکلات مغزی بررسی شود. در این موارد علائم تشنج در نوزاد فقط خیرگی، ساکت‌شدن ناگهانی برای چند لحظه است که چشمان نوزاد به یک نقطه خاص نگاه می‌کند.
این نوع از تشنج در سنین بالاتر نیز مشاهده می‌شود و در میان کودکان بسیار شایع است. کودکانی که در مدرسه توجه کافی سر کلاس ندارند. معلم می‌گوید کودک شما دائماً در فکر فرومی‌رود و حواس‌پرت است. این کودکان نمره املای کمی می‌گیرند؛ زیرا وسط املا دچار تشنج می‌شوند. این نوع تشنج سریعاً برطرف می‌شود و برای تشخیص نیاز به دقت فراوان اطرافیان دارد.
علائم تشنج در نوزاد در نوع دیگر تشنج که به آن تشنج آتونیک هم گفته می‌شود، شامل شل‌شدگی ناگهانی و ازدست‌دادن تن عضلات است. در این نوع تشنج شخص ناگهان روی زمین می‌افتد و تن عضلاتش را از دست می‌دهد. این نوع تشنج در نوزادان باعث از حال رفتن ناگهانی نوزاد و گاهی کبودی او می‌شود. گاهی مادر ذکر می‌کند وسط شیر خوردن نوزاد ناگهان کبود شده و شل و بی‌حال شده است. به این نوع تشنج اتونیک گفته می‌شود و این نوع بین نوزادان بسیار رایج است.
انواع دیگری از تشنج نیز وجود دارد. گاهی تشنج بخشی از مغز را درگیر می‌کند و باعث لرزش بخشی از بدن می‌شود. ممکن است فقط دست و پای راست یا فقط دست و پای چپ حرکات تشنجی داشته باشد. معمولاً به‌جز تشنجی که همراه با تب است، بقیه انواع تشنج در کودکان پیچیده‌تر هستند و نیاز به بررسی بیشتری دارند. هرچه تشنج مدت‌زمان طولانی‌تری داشته باشد، بدخیم‌تر است و هرچه کوتاه‌تر باشد، آسیب کمتری به مغز می‌زند. تشنج‌های طولانی می‌توانند خطرات جبران‌ناپذیری در کودکان داشته باشند.
چگونه تشنج در کودکان تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص تشنج در کودکان به کمک علائم و شرح‌حالی شما مادران عزیز میسر می‌شود. ممکن است آزمایش‌ها و تست‌های نوار مغزی کاملاً نرمال باشند؛ بنابراین تشخیص اصلی مبنی بر علائمی است که شما ذکر می‌کنید؛ بنابراین باید آگاهی کامل درباره علائم مهمی که باید به یاد داشته باشید تا بتوانید به‌درستی نوع تشنج را به پزشک خود توضیح دهید. هنگام تشنج سؤالات زیر برای پزشک اهمیت دارد و باید جواب این سؤالات را به خاطر بیاورید:
۱. تشنج کودک چگونه شروع شد؟
گاهی کودک علائمی را هنگام شروع می‌گوید برای مثال تاری دید دارد و یا ناله می‌کند و یا تهوع دارد.
۲. روند تشنج چگونه بوده است؟ آیا کودک شما لرزش بدن داشته؟ آیا این لرزش در تمام بدن بوده یا بخشی از بدن را درگیر کرده؟ آیا کودک ناگهان دچار شلی عضلانی شده و یا بیهوش شده؟
۳. حالت چشمان کودک را دقت کنید. آیا بسته بود؟ آیا به بالا نگاه می‌کرد؟
۴. طول مدت تشنج بسیار مهم است. شاید در آن شرایط برایتان سخت باشد؛ اما حتماً ساعت را نگاه کنید تا دقیقاً مدت تشنج را بدانید.
۵. بعد از تشنج چه علائمی دیدید؟ بلافاصله هوشیار بود؟ آیا مدتی بی‌حال و خواب‌آلوده بود؟ اگر بی‌حالی داشته مدت‌زمان خواب‌آلودگی را نیز به خاطر داشته باشید.
۶. سابقه ضربه به سر، بیماری زمینه‌ای، تب قبل یا بعد یا حین تشنج همگی نکات مهمی هستند که باید در کنار سؤالات بالا به پزشک خود بگویید.
بعد از پاسخ‌دهی به سؤالات بالا، زمان آن فرا می‌رسد که پزشک شما تشخیص دهد آیا واقعاً تشنج رخ داده یا خیر. معمولاً کودکی که تشنج کرده باید تحت‌نظر فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان دارو دریافت کند و اغلب موارد لازم است جهت بررسی عملکرد صحیح مغزی نوار معزی گرفته شود. اگر تشنج کودک را جدی نگیرید تأثیرات جبران‌ناپذیری روی مغز کودک شما می‌گذارد.
درمان تشنج در نوزاد چیست؟
پس از آنکه تشخیص قطعی تشنج گذاشته شود، شروع درمان ضروری است.
درمان تشنج به علت آن بستگی دارد. گفتیم شایع‌ترین علت تشنج کودک، تب است. کنترل تب مهم‌ترین نکته در درمان تشنج ناشی از تب است. در کودک یا نوزادی که یک‌مرتبه تب و تشنج داشته باشد باید همیشه حواسمان به تشنج او هنگام تب باشد. به تشخیص پزشک لازم است این کودکان در زمان‌های تب داروی تشنج (اغلب موارد دیازپام) دریافت کنند.
دلیل دیگر تشنج می‌تواند ضربه به سر باشد. اگر سابقه ضربه به سر وجود داشته باشد معمولاً از سر نوزاد عکس گرفته می‌شود. درصورتی‌که خونریزی داخل جمجمه دیده شود لازم است نوزاد بستری و تحت‌نظر گرفته شود. ممکن است خونریزی خودبه‌خود به‌آرامی جذب شود که در این موارد فقط داروی ضدتشنج به نوزاد داده می‌شود تا خونریزی کاملاً برطرف شود.
در مواردی که خونریزی حجم بالاتری داشته باشد باید توسط جراحی محل خونریزی ترمیم گردد و خون جمع شده داخل جمجمه تخلیه شود تا به مغز فشاری وارد نکند و تشنج تکرار نشود. در ضربات شدید به سر بهتر است قبل از بروز تشنج یا مشکلات دیگر از سر نوزاد خود عکس بگیرید. گاهی یک ضربه نه‌چندان شدید هم می‌تواند باعث خونریزی داخل جمجمه و آسیب شدید به نوزاد شود.
گاهی علت تشنج بعضی از عفونت‌ها مانند مننژیت یا عفونت پرده‌های دو مغز است. برای تشخیص این نوع عفونت لازم است نمونه‌ای از مایع نخاعی نوزاد گرفته شود. به این منظور از قسمت کمری نوزاد به کمک سرنگ از میان دو مهره مایع نخاعی کشیده می‌شود و در آزمایشگاه میزان عفونت نخاع بررسی می‌شود. نخاع باید استریل باشد. در صورت مشاهده عفونت درمان مننژیت یا عفونت مغزی برای نوزاد گذاشته می‌شود.
گاهی تمام بررسی‌ها نرمال است و تشنج‌های کودک تکرارشونده است که نشان‌دهنده صرع در کودک است. معمولاً کودک مبتلا به صرع، نوار مغزی نرمال ندارد. برای درمان صرع لازم است ابتدا از تشخیص خود مطمئن شویم. بعد از اطمینان از تشخیص معمولاً لازم است کودک مداوم داروی ضدتشنج مصرف کند و تحت‌نظر فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان باشد.
