برای صحبت در مورد درمان هپاتیت ب بهتر است اول در مورد ویروس هپاتیت صحبت کنیم. گروهی از ویروس‌ها هستند به‌نام ویروس هپاتیت که باعث بیماری آسیب‌زننده به کبد می‌شوند. ویروس‌های هپاتیت می‌توانند به شکل‌های مختلفی وارد بدن شوند و بیماری ایجاد کنند. دسته‌ای از این ویروس‌ها بیشتر بیماری گوارشی و اسهال ایجاد می‌کنند و دسته‌ای بیشتر درگیری کبد و زردی ایجاد می‌کنند. امروز قصد داریم منحصرا درباره هپاتیت ب صحبت کنیم و این ویروس را مفصل بررسی کنیم.
هپاتیت ب چیست و چقدر شیوع دارد؟
هپاتیت ب نوعی بیماری ویروسی است که میتواند به دو شکل حاد و مزمن ایجاد شود. این بیماری توسط ویروس HBV ایجاد می‌شود.
شیوع هپاتیت ب در ایران حدود ۱.۷ درصد، در اهداکنندگان خون ۰.۸ درصد و در معتادان تزریقی ۳.۲ درصد است. شیوع این ویروس در بیماران تالاسمی که دریافت خون دارند تا ۱.۵ درصد گزارش شده است. هپاتیت ب در افراد سن بالاتر بیشتر دیده می‌شود و در آقایان ۲۵ درصد از خانم‌ها بیشتر است.
ویروس هپاتیت ب از چه طریقی وارد بدن می‌شود؟
راه ورود ویروس هپاتیت ب به بدن، خون و ترشحات بدن شامل مایع منی، مایع واژن می‌باشد. بنابراین هپاتیت ب از طریق خون و رابطه جنسی حفاظت نشده منتقل می‌شود. بیش‌ترین احتمال انتقال هپاتیت ب توسط خون و همین ترشحات است اما متاسفانه این بیماری توسط بوسیدن و بزاق دهان، غذا و لیوان مشترک و نیش حشرات، عطسه و سرفه فرد بیمار هم منتقل می‌شود بسته به استیج بیماری و اینکه ویروس در کدام قسمت بدن تکثیر شده است راه انتقال آن متفاوت است. به‌طور کلی اگر شخصی به هپاتیت ب مبتلا باشد نباید با او تماس نزدیکی داشت زیرا این ویروس به‌شدت خطرناک و مسری است.
ویروس هپاتیت ب ۷ روز بیرون از بدن زنده می‌ماند و به‌راحتی به فرد جدیدی منتقل می‌شود.
در افراد معتاد تزریقی که از سرنگ مشترک استفاده می‌کنند، احتمال آلوده بودن سرنگ بسیار بالا است.
در طی رابطه جنسی اگر احتمال می‌دهید که شریک جنسی شما مبتلا به هپاتیت ب باشد بهتر است از وسیله حفاظتی کاندوم استفاده کنید.کاندوم با جلوگیری از ورود مایعات ترشحی به بدن شریک جنسی باعث جلوگیری از ورود ویروس هپاتیت ب به بدن شخص دیگر می‌شود. همیشه پیشگیری راحت‌تر از درمان هپاتیت ب است.
تتو کردن پوست و روش‌های تزریقی زیبایی در شرایط غیر بهداشتی و مراکز نامعتبر، میتواند باعث انتقال ویروس هپاتیت ب شوند.
استفاده از تیغ یا مسواک شخص دیگر میتواند آلودگی به هپاتیت ب را ایجاد کند زیرا تیغ و مسواک می‌توانند حاوی بقایای خون روی لثه یا پوست بدن باشند و به‌راحتی ویروس را منتشر کنند.
این ویروس بعد از زایمان به‌راحتی به نوزاد منتقل می‌شود. حتی هنگام شیردهی نیز مادر مبتلا میتواند نوزاد را آلوده کند و بهتر است به نوزاد شیر ندهد.
در پزشکان و کادر درمان که با بیماران هپاتیت ب ارتباط زیادی دارند احتمال ابتلا به بیماری بسیار بیشتر است.
مطالعات نشان داده است انتقال هپاتیت ب در مردان همجنس‌گرا بسیار سریع صورت می‌گیرد.
زندگی کردن با شخص مبتلا به هپاتیت ب شما را در معرض خطر ابتلا قرار می‌دهد.
اگر ایمنی بدن شما به‌دلیل شرایط مختلف ضعیف شده باشد شما در خطر ابتلا به هپاتیت ب هستید. برای مثال اگر بیماری ضعف ایمنی مانند HIV یا هر بیماری دیگری دارید، اگر در حال شیمی درمانی هستید، اگر تحت دیالیز به‌دلیل نارسایی کلیه هستید و یا در دوران بارداری که ایمنی ضعیف‌تر می‌شود، همه این شرایط شما را در معرض ابتلا به هپاتیت ب قرار می‌دهد.
هپاتیت ب چه علائمی دارد؟
همان‌طور که گفته شد، ویروس هپاتیت ب از طریق خون و ترشحات بدن به بدن فرد دیگر منتقل می‌شود. دوره نهفتگی این ویروس در بدن از دو هفته تا چند ماه متغیر است یعنی ممکن است حتی تا چند ماه بعد از ابتلا هیچ علامتی نداشته باشد. در برخی افراد ویروس هپاتیت ب هرگز علامتی ایجاد نمی‌کند و فقط فرد را مبتلا می‌سازد. به این شکل ممکن است فرد ناقل شود و افراد زیادی را مبتلا کند بدون آنکه خودش متوجه شود.
هپاتیت ب علائم مختلفی را در شما ایجاد می‌کند. در ابتدا میتواند علائمی شبیه آنفولانزا داشته باشد مانند سردرد و بدن‌درد، آبریزش بینی و عطسه و سرفه و شما با این علائم هرگز متوجه ابتلای خود به بیماری نشوید. سپس هپاتیت ب وارد یک فاز نهفته می‌شود. در این فاز حتی ممکن است آزمایش رایج هپاتیت ب هم منفی شود. بعد از این فاز بیماری یا خود را به‌صورت حاد نشان می‌دهد یا مزمن می‌شود و برای همیشه در بدن باقی می‌ماند.
هپاتیت ب ممکن است به‌صورت حاد بروز کند یعنی نهایتا تا شش ماه بعد از ابتلا علائم آن ظاهر شود. در این موارد شما بهبود پیدا می‌کنید و از هر ۵ نفر که به هپاتیت ب مبتلا شوند فقط یک نفر به هپاتیت ب مزمن مبتلا می‌شود.
هپاتیت ب مزمن، زمانی ایجاد می‌شود که با گذشت شش ماه از ابتلا به هپاتیت ب، همچنان تیتر هپاتیت ب در خون شما بالا باشد. در بسیاری از موارد هپاتیت ب مزمن در نهایت باعث آسیب دائمی کبد و سیروز می‌شود که تنها درمان آن پیوند کبد است.
علائم هپاتیت ب شامل درد شکم، تب، ادرار تیره، درد مفصل، تهوع و استفراغ و بی‌اشتهایی، خستگی و زردی پوست و چشم باشد.
هپاتیت ب در کودکان
هپاتیت ب در کودکان علائم متفاوتی ایجاد می‌کند. معمولا کودکان بدون علامتند و ناقل مزمن می‌شوند و بر خلاف بزرگسالان که ممکن است به‌طور حاد دچار بیماری شوند و بهبود یابند، اغلب کودکان بعد از ابتلا به هپاتیت ب به‌صورت مزمن ناقل بیماری می‌شوند و بیماری به‌آرامی کبد آنها را از کار می‌اندازد.
علائم هپاتیت ب در کودکان
- درد شکم مخصوصا در قسمتی که کبد وجود دارد (بالا و راست)
- تهوع و استفراغ
- درد مفصل
- تب
- خستگی
- زردی پوست و چشم
- ادرار تیره و مدفوع کمرنگ
- خارش
- کهیر
- جوش
تشخیص هپاتیت ب چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص هپاتیت ب به‌کمک تست تشخیص آنتی‌بادی خونی انجام می‌شود.
به‌کمک یک آزمایش خون، آنتی‌بادی هپاتیت ب سنجیده می‌شود همچنین آنتی‌ژن هپاتیت ب نیز با آزمایش خون تعیین می‌شود.
اگر آنتی‌بادی هپاتیت ب در خون شما بالا باشد به این معناست که شما در برابر این ویروس مقاومید یعنی واکسن هپاتیت زده‌اید که تیتر بالای ۱۰ آنتی‌بادی هپاتیت نشان‌دهنده مقاومت ایمنی بدن شما است.
اگر آنتی‌ژن هپاتیت در بدن شما بالا باشد نشان‌دهنده وجود ویروس هپاتیت در بدن شماست یعنی شما به این بیماری مبتلا شده‌اید.
اگر شما در شغلی هستید که خطرناک است و نیاز دارید بر علیه هپاتیت ب مقاوم باشید لازم است آزمایش هپاتیت دهید. برای مثال تمام آرایشگران، پرستاران، پزشکان و کادر درمان باید از نظر هپاتیت ب واکسینه شوند.
همچنین زمانی‌که در معرض بیماری هپاتیت ب قرار گرفته‌اید باید از نظر ابتلا به هپاتیت ب آزمایش خون دهید تا در صورت ابتلا سریع‌تر تحت نظر متخصص عفونی درمان شوید.
چگونه از هپاتیت ب پیشگیری کنیم؟
قطعا پیشگیری راحت‌تر از درمان هپاتیت ب است. مهم‌ترین راه پیشگیری از ابتلا به هپاتیت ب واکسن است. واکسن‌های هپاتیت ب به‌طور همگانی از کودکی به ما تزریق می‌شوند. واکسیناسیون منظم کودکان مهم‌ترین راه پیشگیری از این بیماری است همچنین در بزرگسالی به همه کسانی که به‌واسطه شغل خود در معرض هپاتیت ب هستند واکسن هپاتیت ب در سه دوز با فاصله دو ماه و شش ماه توصیه می‌شود.
واکسن هپاتیت ب در کودکی در چهار دوز تزریق می‌شود:
- بدو تولد
- دو ماهگی
- چهارماهگی
- شش ماهگی
معمولا تیتر آنتی‌بادی تا سال‌ها در بدن بالا می‌ماند اما با گذشت زمان ممکن است دوباره آنتی‌بادی افت کند و نیاز به تزریق مجدد واکسن هپاتیت ب شود.
واکسن هپاتیت ب میتواند عوارض مختصری نیز ایجاد کند که قطعا فواید آن بسیار بیشتر از عوارض آن است و نباید به‌خاطر این عوارض احتمالی از زدن آن اجتناب کنید. عوارض احتمالی واکسن هپاتیت ب شامل موارد زیر است:
- احساس ناراحتی قفسه سینه
- استفراغ
- تعریق
- درد در کمر و فک و گردن
- ضعف اندام‌ها
- عدم کنترل حرکت اندام‌ها
علاوه بر واکسن که با تقویت ایمنی بدن از بیماری شدید پیشگیری می‌کند، رابطه جنسی محافظت شده و مراقبت از خود در مواجهه با کسانی که هپاتیت ب دارند هم به پیشگیری از بیماری کمک می‌کند. تزریقات باید بهداشتی باشد و از یک سرنگ نباید دو مرتبه استفاده شود. تتو و تزریقات زیبایی دیگر باید بهداشتی انجام شود. سعی کنید هنگامی‌که به آرایشگاه می‌روید قیچی و شانه و وسایل بهداشتی شخصی خودتان را همراه داشته باشید.
درمان هپاتیت ب چیست؟
معمولا بیماری هپاتیت ب بدون مزمن شدن خوب می‌شود. اما در افرادی که ویروس به‌صورت مزمن بیماری ایجاد می‌کند، مراجعه به متخصص و برخی داروهای ضد ویروسی می‌توانند از شدت یافتن بیماری و سیروز کبد تا حدودی پیشگیری کنند و مراحل انتهایی بیماری را به تاخیر بیندازند اما در نهایت اکثر بیماران مزمن به‌سمت سیروز و پیوند کبد پیش می‌روند و درمان قطعی برای هپاتیت ب وجود ندارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
برای درمان هپاتیت ب باید به پزشک مراجعه کنید و یا اگر تماس با خون یا ترشحات شخص آلوده به ویروس هپاتیت را دارید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. معمولا اگر در ساعات اولیه بعد از تماس با ویروس به پزشک مراجعه کنید، به شما آنتی بادی هپاتیت ب تزریق می‌شود که به کمک آنتی‌بادی احتمال بیماری بسیار کمتر می‌شود.
همچنین اگر با ترشحات و خون هر فرد ناشناسی برای مثال به‌واسطه کار خود در ارتباط بودید لازم است از فرد ناشناس آزمایش کامل ویروسی بگیرد تا خیالتان بابت سالم بودن او راحت باشد.
جمع بندی کلی
ویروس هپاتیت ب، از طریق خون و ترشحات بدن شخص آلوده میتواند به بدن شخص سالم منتقل شود.
این ویروس دو حالت بیماری هپاتیت حاد و مزمن ایجاد می‌کند. هپاتیت حاد عوارض کمتری بر جای می‌گذارد و خودبخود درمان هپاتیت ب اتفاق می‌افتد اما در صورتی که بیش از ۶ ماه بیماری در بدن باقی بماند تبدیل به هپاتیت مزمن می‌شود و میتواند با آسیب مخرب کبد باعث سیروز و نارسایی کبدی شود. در مورد درمان هپاتیت ب باید بگوییم هپاتیت ب درمان مشخصی ندارد و تنها پیشگیری از آن به‌وسیله واکسن هپاتیت و پیشگیری از تماس با شخص آلوده توصیه می‌شود.
