بهترین درمان کمال گرایی درمان شناختی رفتاری است. کمال گرایی داشتن این باور است که هر کاری که انجام میدهید بههیچوجه نباید خطا یا اشتباهی داشته باشد؛ حتی ممکن است وقتی اشتباه میکنید احساس بیلیاقتی، کمتر دوستداشتنی بودن یا شکست خوردن کنید. یک کمال گرا با این باور که داشتن نقص، غیرقابل قبول است، پیوسته برای رسیدن به کمال میکوشد. این طرز فکر میتواند برای سلامتی شما مضر باشد.
داشتن استانداردهای بالا هیچ اشکالی ندارد، اما زمانی که این استانداردها بیش از حد بالا باشند، واقعاً میتوانند مانع انجام کار در محیط کار یا مدرسه، روابط عاطفی و لذت بردن از زندگی شوند.
نشانههای کمال گرایی
اولین قدم در درمان کمال گرایی این است که مطمئن شویم کمال گرایی ناسالم داریم. بسیاری از افراد در زمینههای خاصی از زندگی خود کمال گرا هستند. اگر میبینید که میخواهید در بیشتر کارهایی که انجام میدهید به کمال برسید، ممکن است یک کمالگرای تمامعیار باشید. برخی از نشانههای واضح که ممکن است شما یک کمال گرا باشید عبارتند از:
- شما نمیتوانید یک کار را شروع کنید مگر اینکه مطمئن شوید که میتوانید آن را بدون نقص انجام دهید (در انجام کارها تأخیر دارید).
- شما خیلی بیشتر از دیگران طول میکشد تا همان کار را انجام دهید.
- شما نتیجه یک کار را حیاتیترین بخش یک کار میبینید.
- شما فکر میکنید یک کار بهدرستی انجام نشده است مگر اینکه مطمئن شوید بینقص است.
بیشتر بخوانید: ۱۳ مورد از مهمترین سؤالات مشاوره قبل از ازدواج
اگر در تشخیص اینکه آیا مشکلی با کمال گرایی دارید یا خیر، مشکل دارید، ممکن است پاسخ به سوالات زیر برایتان مفید باشد:
- آیا من در رعایت استانداردهای خودم مشکل دارم؟ (چون واقعبینانه و عملی نیستند)
- آیا هنگام تلاش برای برآورده کردن استانداردهایم اغلب احساس ناامیدی، افسردگی، اضطراب یا عصبانیت میکنم؟
- آیا به من گفته شده که استانداردهای من خیلی بالا است؟
- آیا استانداردهای من برای من مشکل ایجاد میکنند؟ به عنوان مثال، آیا آنها برای من در رسیدن به ضرب الاجل، پایان دادن به یک کار، اعتماد به دیگران یا انجام هر کاری خود به خود مشکل ایجاد میکنند؟
اگر به هر یک از این سوالات پاسخ “بله” دادهاید، ممکن است کمال گرایی برای شما مشکل درست کند.
کمال گرایی بر نحوه تفکر، رفتار و احساس فرد تأثیر میگذارد. اگر با کمال گرایی مشکل دارید، مثال های زیر ممکن است برای شما آشنا باشد:
نمونههایی از احساسات یک کمال گرا
کمال گرایی میتواند شما را افسرده، ناامید، مضطرب و حتی عصبانی کند، به خصوص اگر پس از صرف زمان و تلاش زیاد برای انجام یک کار، مدام از خودتان انتقاد کنید که به اندازه کافی خوب کارتان را انجام ندادهاید.
نمونههایی از تفکرات یک کمال گرا
۱. تفکر سیاه و سفید
- انجام هر چیزی که کامل و بهترین نباشد، شکست است.
- اگر به کمک دیگران نیاز دارم، پس ضعیف هستم.
۲. تفکر فاجعهآمیز
- اگر در مقابل همکارانم اشتباه کنم، نمیتوانم از تحقیر جان سالم به در ببرم.
- نمیتوانم تحمل کنم که کسی از من ناراحت باشد.
۳. تخمین بیش از حد احتمالات
- اگر چه من تمام شب را صرف آماده کردن برای یک سخنرانی کردم، باز هم میدانم که به اندازه کافی کار نمیکنم.
- رئیس من فکر میکند که من تنبل هستم اگر چند روز بیمار باشم.
۴. بایدها و نبایدها
- من هرگز نباید اشتباه کنم.
- هرگز نباید عصبی یا مضطرب باشم.
- همیشه باید بتوانم مشکلات را قبل از وقوع پیشبینی کنم.
نمونههایی از رفتار یک کمال گرا
- اهمال کاری مزمن، مشکل در انجام وظایف و به پایان رساند آنها دارد.
- در انجام کارها بیش از حد محتاط و دقیق است؛ مثلاً صرف ۳ ساعت برای یک کار که انجام آن برای دیگران ۲۰ دقیقه طول میکشد.
- بررسی دقیق؛ مثلاً برای اجتناب از اشتباهات املایی احتمالی ۳۰ دقیقه طول میکشد یک ایمیل کوتاه به رئیس خود بزند.
- تلاش مداوم برای بهبود کارها با انجام مجدد آنها (مثلاً چندین بار بازنویسی یک سند کاری برای “عالی” کردن آن)
- عدم توانایی در تصمیم گرفتن برای جزئیات کوچک (مثلاً چه فیلمی را اجاره کنیم)
- تهیه فهرستهای دقیق «کارها» (مانند زمان بیدار شدن، مسواکزدن، دوشگرفتن و غیره)
- اجتناب از امتحان چیزهای جدید و اجتناب از اشتباه کردن
انواع کمال گرایی
سه نوع کمال گرایی وجود دارد. در حالی که این ۳ نوع شباهت دارند، بااینحال بین آنها تفاوتهای کلیدی نیز وجود دارد. این سه نوع کمال گرایی عبارتند از:
کمال گرایی به دلیل استانداردهای شخصی
این نوع کمال گرایی در درجه اول سالم است زیرا شما برای رسیدن به اهداف عالی شخصی خود انگیزه دارید. بنابراین، شانس کمتری برای فرسودگی شغلی یا استرس دارید. به دلیل استرس ناشی از تلاشها برای رسیدن به کمال، ممکن است این استرس به شما آسیب بزند.
کمال گرایی به دلیل خودانتقادی
این نوع کمال گرایی ممکن است باعث شود که شما احساس ترس کنید یا اینکه هرگز به اهداف خود نرسید. ناامیدی ناشی از این کمال گرایی ممکن است منجر به مسائلی مانند اختلالات اضطرابی، استرس، سرزنش خود و اجتناب از انجام کارها شود.
کمال گرایی به دلیل فشار از سمت اجتماع
در اینجا، رسیدن به کمال توسط یک منبع بیرونی خواسته میشود. این میتواند ناشی از شغلی باشد که به حداکثر دقت نیاز دارد، مانند یک پزشک یا یک وکیل. افرادی که در این حرفهها فعالیت میکنند بیشتر احتمال دارد افکار ناامیدی، استرس، آسیب رساندن به خود یا حتی خودکشی داشته باشند. افرادی که انتظارات اجتماعی یا فرهنگی بالایی از آنها دارند نیز ممکن است در معرض کمال گرایی به دلیل فشار از سمت اجتماع قرار گیرند.
پیامدهای کمال گرایی ناسالم
تحقیقات نشان داده است که کمال گرایی با برخی از مشکلات سلامت روان مرتبط است. برخی از این شرایط روانی عبارتند از:
- فرسودگی روانی
- فشار روانی
- افسردگی
- اضطراب
- افکار خودکشی
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- اختلالات اشتها
سایر مسائل مربوط به سبک زندگی که ممکن است ایجاد شود عبارتند از:
- عزت نفس پایین
- ناامیدی
- به تعویق انداختن کارها
- مسائل مربوط به رابطه عاطفی
علل کمال گرایی
برخی از عوامل شناخته شده برای ایجاد کمال گرایی عبارتند از:
- ترس از شکست
- احساس نیاز به جلب رضایت والدین
- تمایل به تحسین شدن یا دوست داشته شدن توسط دیگران
- مشکلات سلامت روان مانند اضطراب و اختلال وسواس فکری اجباری
- احساس ناامنی یا ناکافی بودن
- مشکلات دلبستگی با والدین در دوران کودکی
- داشتن یک موفقیت عالی قبلی
بیشتر بخوانید: آیا اختلال شخصیت وابسته قابل درمان است؟
درمان کمال گرایی
مقابله با کمال گرایی ممکن است دشوار باشد، اما قابل درمان است. درمان کمال گرایی می تواند، مدیریت علت اصلی رفتار فرد کمال گرا باشد. یک متخصص سلامت روان قبل از اینکه وارد درمان شوید میتواند بفهمد که چه چیزی باعث کمال گرایی شما میشود.
درمان کمالگرایی یک رویکرد درمانی است که برای افرادی که دچار کمالگرایی هستند استفاده میشود. افرادی که به کمالگرایی مبتلا هستند، ممکن است به طور مفرط به دنبال کمال و ایدهآلهای غیر واقعی بگردند و ناتوانی در قبول نقصها و اشتباهات خود داشته باشند. درمان کمالگرایی از روشهای مختلفی از جمله مشاوره روانشناختی، ترکیبی از روشهای شناختی-رفتاری است. این درمان به افراد کمک میکند تا با نقصها و اشتباهات خود بهتر مقابله کنند و به دنبال انعطاف و رضایت بیشتری در زندگی باشند.
انواع درمانهای مورد استفاده برای درمان کمال گرایی
درمان شناختی- رفتاری
این نوع درمان به فرد کمال گرا نشان میدهد که کامل و بینقص بودن در هر کاری که انجام میدهد لازم نیست. به آنها میآموزد که خطاها قابل قبول هستند و خطاها نباید آنها را از دنبال کردن آنچه میخواهند باز دارد.
در روشهای شناختی-رفتاری برای درمان کمالگرایی، تمرکز بر روی شناختها (افکار و باورها) و رفتارهای ناسازگار با هدف اصلی درمان (کاهش کمالگرایی) قرار دارد. در این روش:
۱. شناخت: افراد کمالگرا به شناسایی و تغییر باورها و افکار منفی مرتبط با کمالگرایی خود میپردازند. آموزش مهارتهای مدیریت استرس و افزایش خودآگاهی نیز برای مقابله با فکرهای منفی و وسواسی مورد استفاده قرار میگیرد.
۲. رفتار: افراد کمالگرا به تمرکز بر رفتارهای مثبت و تطبیقپذیر برای کاهش کمالگرایی خود میپردازند. این شامل تمریناتی مانند مواجهه با وظایف ناتمام، تمرینات ارتقاء اعتماد به نفس و تقویت روابط اجتماعی میشود.
به طور کلی، روشهای شناختی-رفتاری در درمان کمالگرایی به افراد کمک میکند تا با افکار و عملکردهای منفی کمالگرایی خود مقابله کرده و رفتارهای سالمتر و موثرتری را جایگزین کنند.
هیپنوتیزم درمانی
هیپنوتیزم به مدیریت ذهنیت “همه یا هیچ” که در اکثر کمال گرایان وجود دارد کمک میکند.
هیپنوتیزم درمانی یک روش درمانی است که با استفاده از وضعیت هیپنوتیک برای تغییر باورها، رفتارها و واکنشهای ناسازگار با هدف درمانی استفاده میشود. درمان کمالگرایی با استفاده از هیپنوتیزم ممکن است به شکلدهی مجدد باورها و افکار منفی مرتبط با کمالگرایی کمک کند. این روش میتواند به کاهش نگرشهای منفی نسبت به نقصها و اشتباهات فرد کمک کرده و بهبود خودپذیرشی و اعتمادبهنفس را افزایش دهد. اما بهتر است همواره با یک متخصص و انتخاب روش مناسب برای درمان آن مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: ۹ نکته مؤثر برای افزایش اعتمادبهنفس
نکاتی برای کمک به درمان کمال گرایی
ابزارهایی برای درمان کمال گرایی
ابزار شماره ۱: تغییر تفکر کمال گرا
الف) داشتن تفکر واقع بینانه برای کمک به درمان کمال گرایی
از آنجا که افراد مبتلا به کمال گرایی اغلب نسبت به خود بسیار انتقاد میکنند، یکی از مؤثرترین راهها برای درمان کمال گرایی جایگزینی افکار خودانتقادی یا کمال گرا با اظهارات واقعیتر و مفیدتر است.
این ایده خوبی است که این جملات مفید را به طور منظم تمرین کنید. حتی اگر فوراً آنها را باور نکنید، تکرار کافی، افکار واقعبینانه مثبت را به یک عادت تبدیل میکند و به از بین بردن خودگویی منفی کمک میکند.
- چند نمونه از جملات واقع بینانه مثبت:
- هیچکس بیعیب نیست!
- تمام کاری که میتوانم انجام دهم بهترین کاری است که میتوانم انجام دهم!
- اشتباه کردن به این معنی نیست که من احمق یا شکست خورده هستم. این فقط به این معنی است که من مثل بقیه هستم و یک انسان هستم. هرکسی اشتباه می کند!
- اشکالی ندارد که همیشه خوب نباشیم. همه گاهی اوقات روز بدی دارند.
- اشکالی ندارد اگر برخی از مردم من را دوست نداشته باشند. هیچ کس نیست که همه او را دوست داشته باشند!
ب) بررسی دیدگاه دیگران در درمان کمال گرایی
افراد دارای کمال گرایی نیز معمولاً برای دیدن چیزها از دیدگاه شخص دیگر مشکل دارند. به عنوان مثال، ممکن است فکر کنید که تنبل هستید زیرا به جای ۲ ساعت در روز فقط ۱ ساعت میتوانید ورزش کنید. یادگیری نحوه مشاهده موقعیتها به گونهای که دیگران ممکن است آنها را ببینند میتواند به شما کمک کند تا برخی از این باورهای غیر مفید را تغییر دهید.
با بازگشت به مثال “من تنبل هستم”، می توانید این فکر را با پرسیدن سوالات زیر به چالش بکشید:
ممکن است شخص دیگری (مثلاً یک دوست صمیمی) این وضعیت را چگونه ببیند؟
اگر مردم ۲ ساعت در روز ورزش نکند، احتمالاً اکثرا فکر نمیکنند که تنبل هستند. مثلا بهترین دوست من، فقط برای ۱ ساعت،۲ تا ۳ بار در هفته وقت دارد ورزش کند و احساس بسیار خوبی نسبت به آن دارد.
آیا راههای دیگری برای بررسی این موضوع وجود دارد؟
شاید با توجه به مشغله کاری، من نمیتوانم ۲ ساعت در روز ورزش کنم. عدم رعایت این استاندارد به این معنی نیست که من تنبل هستم. اکثر مردم نمیتوانند آن را انجام دهند.
به یک دوست صمیمی که افکار مشابهی داشت چه بگویم؟
اشکالی ندارد که فقط ۱ ساعت در روز یا کمتر ورزش کنید. ورزش منظم، مثلاً ۲ تا ۳ بار در هفته، خوب است.
ج) داشتن نگاه کلی به اتفاقات برای درمان کمال گرایی
بزرگسالان دارای کمال گرایی تمایل دارند در جزئیات غرق شوند و زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد «چیزهای کوچک» می کنند (مثلاً از چه فونتی در ایمیل استفاده کنند). یکی از راهبردهای مفید برای نگرانی کمتر در مورد جزئیات این است که سوالات زیر را از خود بپرسید:
- واقعا مهم است؟
- بدترین چیزی که میتواند اتفاق بیوفتد چیست؟
- اگر بدترین اتفاق بیفتد، آیا میتوانم از آن جان سال درببرم؟
- آیا این موضوع فردا همچنان اهمیت خواهد داشت؟ هفته بعد چطور؟ سال آینده؟
د) نقش انعطافپذیری در درمان کمال گرایی
این یک ابزار مفید ویژه برای مقابله با تفکر سیاه و سفید است. سازش شامل تعیین استانداردهای واقعیتر یا انعطافپذیری بیشتر با استانداردهای بسیار بالا است.
به عنوان مثال، اگر فکر میکنید که اشتباه کردن در حین ارائه یک کنفرانس به این معنی است که شما احمق هستید، سعی کنید از خود بپرسید: “من حاضرم چه مقداری از نقص را تحمل کنم؟” از آنجا، میتوانید سعی کنید استانداردهای معقولتری را انتخاب کنید. از آنجایی که وقتی برای اولین بار شروع به تلاش برای تنظیم مجدد یا کاهش استانداردهای خود میکنید کاملاً اضطراب آور است، میتوانید این کار را به تدریج و در چند مرحله انجام دهید.
- اولین گام برای استانداردهای معقولتر در این مثال ممکن است شامل صرف ۳ ساعت به جای ۵ ساعت آمادهسازی برای یک ارائه کنفرانس باشد.
- به خودتان اجازه دهید در ۱ از ۵ ارائه اشتباه کنید.
- یا اینکه اگر کمتر از ۵ نفر شما را تحسین کنند، مشکلی ندارد.
هنگامی که با کاهش مقدار کمی از استانداردهای خود راحت شدید، کمی دیگر آنها را پایین بیاورید.
- به عنوان مثال، مرحله بعدی ممکن است شامل ۱ ساعت وقت گذاشتن برای آماده شدن برای ارائه کنفرانس باشد.
- به خودتان اجازه دهید در طول ۱ از ۲ ارائه اشتباه کنید.
- با این مسئله که نمیدانید دیگران در مورد عملکرد شما چه فکری میکنند، مشکلی ندارید.
ابزار شماره ۲: تغییر رفتارهای کمال گرا برای درمان کمال گرایی
داشتن مشکل با کمال گرایی بسیار شبیه به داشتن “فوبیا” از اشتباه کردن یا ناقص بودن است یعنی شما از اشتباه کردن خیلی میترسید. مواجهه تدریجی و مداوم با ترسها موثرترین راه برای غلبه بر فوبیا است. به عنوان مثال، بهترین راه برای غلبه بر فوبیای سگ این است که به تدریج با سگها وقت بگذرانید تا یاد بگیرید که آنها آنقدرها هم که در ابتدا فکر میکردید ترسناک و خطرناک نیستند.
برای درمان کمال گرایی و غلبه بر فوبیا از اشتباه کردن یا ناقص بودن، مستلزم اشتباه کردن تدریجی و عمدی و ناقص بودن است. این تکنیک همچنین شامل قراردادن تدریجی خود در موقعیتهایی است که معمولاً به دلیل ترس از اینکه اوضاع به خوبی پیش نمیرود از آنها اجتناب میکنید.
در اینجا چند نمونه وجود دارد که به شما کمک میکند تا مواردی را برای تمرین غلبه بر فوبیا از اشتباه کردن و درمان کمال گرایی ایجاد کنید:
- با ۱۵ دقیقه تأخیر برای قرار ملاقات حاضر شوید.
- یک قسمت قابل مشاهده در خانه را کمی نامرتب بگذارید.
- وقتی خسته هستید (یا سایر احساساتی که از نظر شما نقطه ضعف است) به مردم بگویید.
- لباسی بپوشید که لکه قابل مشاهدهای داشته باشد.
- عمداً اجازه دهید چندین سکوت ناراحت کننده در طول ناهار با یک همکار رخ دهد.
- عمدا در حین ارائه کنفرانس تپق بزنید.
- نامه یا ایمیلی ارسال کنید که حاوی چند اشتباه باشد.
- در یک جلسه صحبت کنید بدون اینکه ابتدا آنچه را که قرار است بگویید، در ذهن خود تکرار کنید.
- یک رستوران جدید را امتحان کنید بدون اینکه ابتدا در مورد میزان خوب بودن آن تحقیق کنید.
تمرین مکرر و مکرر! قبل از اینکه با اشتباه کردن احساس راحتی کنید، باید تکنیکی را که انتخاب کرده اید چندین بار تمرین کنید. اگر اضطراب شما فوراً کاهش پیدا نکرد، ناامید نشوید، این طبیعی و قابل انتظار است. سعی کنید و تا جایی که می توانید این تمرینها را تکرار کنید.
ابزار شماره ۳: غلبه بر اهمال کاری برای درمان کمال گرایی
بسیاری از افراد مبتلا به کمال گرایی، اغلب با به تعویقانداختن، با ترس خود از اشتباهکردن کنار میآیند. زمانی که استانداردهایی کامل و بدون نقص را برای خود تعیین میکنید، گاهی اوقات ممکن است با به تعویق انداختن انجام یک کار به جای صرف ساعتها تلاش برای انجام آن، احساس راحتی کنید. برای مثال، ممکن است متوجه شوید که خانه شما معمولاً نامرتب است، حتی اگر استانداردهای تمیزی و سازماندهی بسیار بالایی دارید.
ممکن است نوشتن گزارش کار را به تعویق بیندازید، زیرا میترسید نتوانید آن را کامل و بدون نقص انجام دهید، به تعویق انداختن کار تنها یک راه حل موقتی است و به مرور زمان اضطراب شما را بدتر میکند. در اینجا چند راه برای کمک به شما برای غلبه بر اهمال کاری آورده شده است:
۱. ایجاد برنامههای واقعی برای غلبه بر اهمالکاری بهمنظور درمان کمال گرایی
وظایف بزرگتر را به مراحل قابل مدیریت تقسیم کنید. در نمودار یا تقویم، هدف یا ضرب الاجل را یادداشت کنید و برای رسیدن به آن تلاش کنید و در طول مسیر برای خود اهداف کوچکی تعیین کنید. فراموش نکنید که برای رسیدن به هر هدف به خودتان پاداش دهید. همچنین تصمیمگیری از قبل برای انجام یک کار مفید است. به یاد داشته باشید، هدف انجام کار است، نه انجام بدون نقص آن!
۲. تعیین اولویتها برای غلبه بر اهمالکاری بهمنظور درمان کمال گرایی
کمالگراها گاهی اوقات در تصمیمگیری در مورد اینکه کجا باید انرژی و تلاش خود را اختصاص دهند مشکل دارند. وظایف خود را با تصمیمگیری در مورد اینکه کدام مهمترین و کدام کم اهمیتترین هستند، اولویتبندی کنید. برای هر کاری ۱۰۰٪ خودتان را ارائه نکنید؛ شاید موضوع کماهمیتی باشد.
برای درمان کمال گرایی با هر موفقیت کوچکی به خود پاداش دهید
از آنجایی که رویارویی با ترسهایتان و تغییر روشهای قدیمی انجام کارها کار سختی است، مطمئن شوید که همیشه برای تمام کارهایی که انجام میدهید برای پاداش دادن به خودتان وقت بگذارید. این بسیار انگیزهبخش است که هر چند وقت یکبار به خودتان غذا بدهید. یک جایزه ممکن است شامل بیرون رفتن برای یک وعده غذایی خوب، پیاده روی، بیرون رفتن با دوستان، یا صرف کمی زمان برای استراحت یا نوازش خود باشد.
نکاتی برای درمان کمال گرایی
برخی از کارهایی که میتوانید برای کمک به درمان کمال گرایی خود به تنهایی انجام دهید عبارتند از:
- مزایا و معایب کمال گرا بودن را یادداشت کنید.
- هر وقت متوجه شدید که دوباره به سمت کمال گرایی افتادهاید، دوباره به معایب آن نگاه کنید و ادامه دهید.
- اهداف قابل دستیابی برای خود تعیین کنید.
- تعیین اهداف دستیافتنی، شما را از دستیابی به کمالات دستنیافتنی باز میدارد. به این ترتیب میتوانید با منابعی که در اختیار دارید به اهداف خود برسید.
- محدودیتهای زمانی برای وظایف تعیین کنید و مطمئن شوید که آنها را دنبال میکنید.
- برای جلوگیری از صرف زمان اضافی برای انجام کامل یک کار، یک محدودیت زمانی واقعبینانه ایجاد کنید و به آن پایبند باشید.
- برای درمان کمال گرایی از اهمالکاری و به تعویق انداختن کارها بپرهیزید.
- به جای محصول نهایی، روی کار تمرکز کنید. اگر بتوانید کار خود را به بخشهای کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنید تا یک مرحله در یک زمان تکمیل کنید، ممکن است از کار بیش از حد اجتناب کنید.
- برای درمان کمال گرایی به یاد داشته باشید که اشتباهات، بد نیستند.
- چیزهای مختلفی را دنبال کنید که برایتان مهم است و شما را خوشحال میکند.