برای شناسایی فتق در کودکان، بهتر است ابتدا بدانید فتق چیست و چه علائمی دارد. هرگونه برآمدگی و بیرون‌زدگی بخشی از بدن به بخش دیگر اصطلاحاً فتق گفته می‌شود. دو نوع شایع فتق در کودکان، شامل فتق کشاله ران یا فتق اینگوینال و فتق نافی است. علامت فتق، برآمدگی در محل فتق است. گاهی برآمدگی به‌سادگی دیده نمی‌شود و علائم دیگر مانند استفراغ و درد باعث شک به فتق می‌شود. درمان فتق جراحی است و زمان درمان و شرایط جراحی باید توسط جراح اطفال تعیین شود.
بیشتر بخوانید: خطرات دیابت بارداری چیست؟
فتق در کودکان چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟
شکم ما شامل اعضای مختلفی است که به کمک پرده‌هایی از جنس بافتی به یکدیگر متصل می‌شوند. داخل شکم، روده باریک، روده بزرگ و کبد و معده و طحال و مثانه و کلیه وجود دارند که هریک در جای خود هستند. اگر این اتصالات بین بافتی و این پرده‌ها وجود نداشتند، عبور غذا از درون روده‌ها باعث حرکت دائم آن می‌شد و ظاهری زشت به شکم می‌داد و همچنین دائماً شکل شکم در حال تغییر بود. اگر روده‌ها در جای خود فیکس نبودند، ممکن بود با حرکت آن داخل حفره‌هایی گیر کند یا در هم گره بخورند و باعث ایجاد انسداد روده شود.
این پرده‌ها و بخش‌هایی که روده را در سر جای خود فیکس کرده است مانع از ورود روده به حفره‌های درون شکم می‌شود. یکی از این حفره‌ها ناف است. ناف یک راه ارتباطی بین مادر و جنین است که باعث انتقال مواد غذایی به جنین و دفع مواد دفعی جنین به بدن مادر می‌شود. بعد از تولد این راه ارتباطی بسته می‌شود و دیواره‌ای جلوی ورود روده به ناف را می‌گیرد. عضلات دو طرف شکم در اطراف ناف در دوران جنینی با یکدیگر فاصله دارند. به‌مرورزمان این عضلات به هم نزدیک می‌شوند و غلاف دو عضله در یکدیگر ادغام می‌شود.
در صورت نقص در این دیواره روده به درون ناف نزدیک می‌شود و باعث برآمدگی ناف می‌شود. معمولاً این برآمدگی در زمان گریه و زور زدن کودک بیشتر قابل‌مشاهده است. به این اتفاق فتق ناف گفته می‌شود.فتق می‌تواند در ناحیه کشاله ران نیز اتفاق افتد. مانند ناف، پرده‌هایی جلوی ورود روده به کشاله ران را می‌گیرند. کشاله ران در آقایان محل عبور راه اسپرم است.
اسپرم‌ها درون بیضه که خارج از بدن آقایان است ساخته می‌شود. علت ساخت اسپرم خارج از بدن این است که دمای بالای بدن باعث تخریب اسپرم‌ها می‌شود. بعد از ساخته‌شدن اسپرم، از طریق راه‌هایی وارد بدن می‌شود. این راه از درون کشاله ران عبور می‌کند به همین دلیل کشاله ران می‌تواند با داشتن نقایصی، راهی برای ورود روده شود و باعث فتق روده شود. این فتق می‌تواند داخلی باشد و هیچ برآمدگی نداشته باشد یا خارجی باشد و تورم کشاله ران مشاهده شود.
فتق ممکن است در بدو تولد در یک کودک دیده شود. گاهی نیز فتق بعدها تا یک‌سالگی به‌مرورزمان به وجود می‌آید. به‌ندرت فتق در سنین بالاتر مشاهده می‌شود.
علائم فتق در کودکان چیست؟
فتق در کودکان علائم مختلفی دارد. مهم‌ترین علامت می‌تواند برآمدگی باشد. به دلیل ورود روده به درون ناف یا کشاله ران، برآمدگی مشاهده می‌شود که به آن فتق می‌گوییم.
در دوران جنینی که جنین در شکم مادرش قرار دارد، بیضه‌ها داخل شکم پسرها هستند و هنوز به کیسه بیضه وارد نشده‌اند. قبل از تولد به‌مرورزمان با تکامل بیشتر جنین پسر، بیضه‌ها از طریق کانالی وارد کیسه بیضه می‌شوند. این کانال بین پا و شکم در مسیر کشاله ران قرار دارد. پس از ورود بیضه به کیسه بیضه، مسیر بسته می‌شود تا دیگر بیضه به بالا برنگردد و همچنین هیچ عضوی از شکم وارد این کانال نشود.
در دخترها نیز تخمدان‌ها در شکم تشکیل می‌شوند و از طریق همین کانال درون کشاله ران، تخمدان‌ها وارد فضای لگن می‌شوند. بعد از ورود تخمدان به جای اصلی خودش، مسیر عبور تخمدان بسته می‌شود. هرگونه نقص و مشکلی در بسته‌شدن این مسیر می‌تواند باعث ورود روده‌ها به این فضا و ایجاد فتق می‌شود.
این برآمدگی روده درون ناف یا کشاله ران می‌تواند به‌صورت قرمزی و درد خود را نشان دهد. معمولاً فتق مخصوصاً اگر به صورت حاد اتفاق بیفتد درد فراوان دارد به‌طوری‌که کودک آرام و قرار ندارد و در لمس به‌شدت دردناک است.
ورود روده به محل فتق، باعث انسداد روده می‌شود؛ زیرا در واقع بخشی از محل عبور غذا گیر افتاده است و غذا به‌راحتی نمی‌تواند از آن عبور کند. انسداد روده بسته به محل انسداد می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که فتق در کودکان اگر باعث انسداد روده شود همین علائم را نشان می‌دهد. مهم‌ترین علامت یبوست است. اگر غذا از روده رد نشود شخص دچار یبوست می‌شود. بی‌اشتهایی علامت دیگر است. در فتق‌های نزدیک‌تر به معده و بالاتر استفراغ رخ می‌دهد.
تنگی و انسداد روده در اثر فتق در کودکان، باعث گشادشدن بخش قبل از تنگی و تنگ شدن بخش بعد از تنگی در عکس‌های شکمی می‌شود. شکم برآمده می‌شود و استفراغ به رنگ سبز دیده می‌شود.
گاهی این تنگی می‌تواند باعث نقایص روده و سوراخ‌شدگی روده شود. پس سوراخ‌شدن روده یکی از عوارض خطرناک و کشنده انسداد روده است. در صورت سوراخ‌شدن روده و ورود محتویات روده به حفره شکمی، عفونت حفره شکم ایجاد می‌شود که اصطلاحاً به آن پریتوئن می‌گوییم.
پس فتق علائم مختلفی می‌تواند داشته باشد، از استفراغ گرفته تا درد و تورم و یبوست، علائم متفاوت است و معمولاً در این مواقع کودک به اورژانس برده می‌شود و در اورژانس توسط متخصص این مشکل قابل‌تشخیص است.
زمانی که فتق کشاله ران اتفاق می‌افتد (نام علمی این فتق، فتق اینگوینال است)، شما در ابتدا یک برآمدگی در محل کشاله ران کودک مشاهده می‌کنید. این برآمدگی ممکن است فقط هنگامی که کودک بی‌قراری و گریه دارد اتفاق بیفتد و سپس با آرام‌شدن او از بین برود. به‌هرحال به‌محض مشاهده هرگونه برآمدگی و علامتی از فتق، باید کودک خود را سریعاً نزد پزشک جراح اطفال ببرید تا از نظر نیاز به جراحی بررسی شود.
فتق در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بعد از مشاهده هر یک از علائم فتق در کودکان، سریعاً کودک خود را به اورژانس برسانید. تشخیص و درمان فتق به عهده جراح است. با معاینه و بررسی علائم، اولین شک به وجود فتق در کودک شما، توسط جراح ایجاد می‌شود. جراح به کمک سونوگرافی و معاینه دقیق، فتق را تشخیص می‌دهد. فتق حاد باید اورژانسی و سریع درمان شود و هرگز سعی نکنید فتق را جااندازی کنید.
جااندازی فتق چیست و چه زمانی استفاده می‌شود؟
با فشاردادن محل فتق یا یک سری تکنیک، فتق جااندازی می‌شود. برگشت روده از درون حفره ناف یا کشاله ران باعث برطرف‌شدن درد و علائم فتق می‌شود. اما هرگز نباید فتق راجا اندازی کنید؛ زیرا ممکن است آن بخش از روده که دچار فتق شده است، به دلیل عدم خون‌رسانی نکروز شده و از بین رفته باشد. با برگشت بخش نکروز شده روده به کنار روده سالم، بخش‌های سالم نیز از بین می‌روند و عفونت ایجاد می‌شود. جراح در اتاق عمل دیگر هرگز نمی‌تواند بخش نکروز شده روده را پیدا کند؛ زیرا روده بسیار گسترده است و پیداکردن بخش کوچکی از آن کار دشواری است؛ بنابراین بهتر است درمان فتق را بر عهده متخصص بگذارید.
چه مواردی ممکن است با فتق اشتباه گرفته شود؟
در نوزاد پسر گاهی برآمدگی در بیضه مشاهده می‌شود. این برآمدگی ممکن است به دلیل ترشح هورمون‌های بارداری باشد و خودبه‌خود بهبود یابد. اگر برآمدگی وسیع‌تر باشد ممکن است به دلیل هیدروسل باشد. هیدروسل در واقع تجمع مایع دور بافت بیضه است که معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابد؛ اما اگر وسیع باشد و برای کودک مشکل ایجاد کند می‌توان آن را تخلیه نمود. اگر بیضه متورم و دردناک و قرمز باشد باید سریعاً کودک را به اورژانس ببرید.
در نوزاد دختر، تورم لابیا ممکن است مشاهده شود. این تورم لابیا به دلیل هورمون‌هایی که مادر در دوران بارداری دریافت کرده است و این مایع اضافی به‌مرورزمان دفع می‌شود و جای هیچ نگرانی نیست.
چگونه فتق در کودکان درمان می‌شود؟
فتق در کودکان به کمک جراحی درمان می‌شود. بعد از تشخیص فتق، معمولاً پزشک به کمک جراحی روده را به محل اصلی خود برمی‌گرداند. پس از بازگرداندن روده به داخل شکم، دیواره آسیب‌دیده ترمیم می‌شود به‌گونه‌ای که دیگر روده وارد آن نشود.
جراحی فتق اگر سریع انجام شود و روده نکروز نشود می‌تواند ساده و کم عارضه باشد.
