درمان یبوست به کمک اصلاح رژیم غذایی، یعنی حذف بعضی غذاها و اضافه کردن بعضی غذاهای دیگر صورت میگیرد. ورزش و مصرف بعضی داروها نیز در درمان یبوست اثرگذار هستند. در انتها به درمان یبوست در زنان باردار و شیرده و کودکان خواهیم پرداخت.
یبوست، به معنی عدم دفع مدفوع بهصورت روتین طبیعی هر فرد است. افرادی که روزی یک مرتبه دفع مدفوع دارند اگر به مدت چند روز دفع نداشته باشند به یبوست مبتلا شدهاند. گاهی سفتی مدفوع به همراه درد شکم، برای تشخیص یبوست کافی است. بههرحال کلمه یبوست، معمولاً احساس خود فرد از تغییر مزاج خود است که تعریف دقیقی ندارد؛ اما هرکس دقیقاً میداند چه زمانی مبتلا به یبوست شده است.
بیشتر بخوانید: پوکی استخوان در زنان + پیشگیری، درمان و کاهش رون آن
علت یبوست چیست؟
یبوست علل مختلفی دارد. باتوجهبه علت و شرایط آن، درمان یبوست متفاوت میشود.
- علت یبوست میتواند عادتهای غلط غذایی باشد. مصرف کم آب و فیبر و سبزیها باعث سفتشدن مدفوع میشود و همین مهمترین عامل یبوست است.
- گاهی یبوست به علت بیماریهای جدیدتری رخ میدهد. هرگونه انسداد در مسیر روده باعث یبوست میشود. انسداد میتواند به علت گیرافتادن غذا باشد. انسداد میتواند به علت بزرگی یک توده سرطانی در روده یا فشار توده سرطانی بیرون از روده روی دیواره روده و روی هم خواباندن دیواره روده توسط توده باشد. انسداد روده گاهی به علت گیرافتادن بخشی از روده است برای مثال در فتق ناف بخشی از روده از دیواره شکمی خارج میشود و وارد ناف میشود و همین گیرافتادن روده میتواند باعث انسداد مسیر مدفوعی و یبوست شود. پیچخوردگیهای روده نیز که به علل مختلف رخ میدهد باعث ایجاد یبوست میشود.
- یکی از بیماریهای شایعی که شاید تعداد زیادی از شما با آن آشنایی داشته باشید، سندرم روده تحریکپذیر است. سندرم روده تحریکپذیر، نوعی سندرم است که در آن عملکرد روده تحتتأثیر شرایط اضطراب و عصبی تغییر میکند. شخصی که به این بیماری مبتلا باشد، به طور روتین به اسهال یا یبوست مبتلا است و در مواقع استرس و هیجان، این حالت روتین تبدیل به حالت دیگر میشود؛ یعنی اگر فرد همیشه یبوست دارد در شرایط استرسی خاص اسهال میشود و برعکس اگر شخص معمولاً دفع بالایی دارد در شرایط خاص به یبوست مبتلا میشود.
- پس یکی از بیماریهایی که باعث ایجاد یبوست میشود سندرم روده تحریکپذیر است. درمان سندرم روده تحریکپذیر به کمک داروهای خاصی که جزو داروهای اعصاب و روان طبقهبندی میشود انجام میگیرد. این مشکل بهراحتی با درمان دارویی برطرف میشود.
- بعضی بیماریهای روده مانند بیماریهای التهابی روده و کولیت میتواند باعث ایجاد یبوست مزمن شود.
بعد از تشخیص یبوست باتوجهبه شرایط فرد علت آن پیشبینی میشود و پزشک آزمایش و تصویربرداری مناسب درخواست میکند تا علت یبوست را تشخیص دهد و درمان یبوست را بهدرستی شروع کند.
درمان یبوست چیست؟
همانطور که گفته شد، طیف وسیعی از علل مختلف برای یبوست وجود دارد که بسته به اینکه علت یبوست چه باشد، درمان یبوست متفاوت است. برای شروع درمان یبوست باید علل حاد یبوست را کاملاً بررسی کنیم. گاهی انسدادهای گوارشی مطرح است که برای درمان باید هرچه سریعتر یک جراح شما را ویزیت کند. اما گاهی یبوست، به علت بیماری نیست و برخی شرایط فیزیولوژیک مانند بارداری میتواند فرد را مستعد یبوست کند.
بعضی افراد به طور طبیعی از دوران کودکی و سنین خیلی پایین، به یبوست مبتلا هستند. در این مطلب قصد داریم درمان یبوست مزمن را بررسی کنیم. در واقع اگر یبوست شما، امری مزمن و از گذشته وجود داشته یا در برخی شرایط خاص به یبوست مبتلا شدهاید، میتوانید از راهکارهای درمان یبوست که در ادامه گفته میشود بهرهمند شوید.
درمان یبوست به کمک اصلاح رژیم غذایی
رژیم غذایی ما، تأثیر مستقیمی در سلامت تمام دستگاههای بدن دارد. مهمترین بخش بدن که بهشدت از غذای ما تأثیر میگیرد، عملکرد دستگاه گوارش است.
برای درمان بسیاری از بیماریهای شایع، اصلاح رژیم غذایی توصیه میشود. درمان یبوست نیز در مرحله اول، به کمک اصلاح رژیم غذایی است. بعضی غذاها باعث سفتشدن مدفوع میشوند و برعکس بعضی غذاها باعث روانشدن مدفوع و برطرفکردن یبوست میشوند.
برای درمان یبوست از کدام غذاها دوری کنیم؟
بعضی مواد غذایی باعث ایجاد یبوست میشود. برای درمان یبوست مزمن، از غذاهای زیر دوری کنید:
۱. برنج سفید
دو نوع مختلف برنج وجود دارد. برنج قهوهای و برنج سفید. برنج قهوهای، در واقع برنج سبوسدار است. سبوس برنج به دلیل فیبر بالایی که دارد، به هضم غذا کمک میکند و برای درمان یبوست مفید است. اما برنج سفید که معمولاً مصرف میشود، فیبر کمی دارد و بدون سبوس است و همین فیبر کم برنج سفید باعث یبوست میشود.
۲. مواد غذایی چرب
وجود چربی بالا در مواد غذایی باعث کندشدن عمل هضم غذا میشود؛ بنابراین هرچه در رژیم غذایی شما چربی بیشتر و فیبر کمتر وجود داشته باشد، یبوست نیز بیشتر میشود.
۳. غذاهای آماده و یخزده
این دسته از غذاها، فیبر بسیار کمی دارد و هضم سختتری دارد؛ بنابراین خوردن غذاهای یخزده احتمال یبوست را بیشتر میکند.
۴. قهوه و شکلات
کافئین، قهوه و هر چیزی که کافئین داشته باشد باعث ایجاد یبوست میشود. شکلات نیز به دلیل شیر بالایی که در ساختارش وجود دارد میتواند باعث یبوست شود. شیر در افرادی که حساسیت به لاکتوز دارند میتواند باعث ایجاد یبوست یا اسهال شود. در واقع پاسخ دستگاه گوارش افراد مختلف به شیر متفاوت است و برخی افراد به یبوست مبتلا میشوند و برخی افراد اسهال میشوند.
۵. میوه
بعضی میوهها باعث ایجاد یبوست میشوند و بعضی میوهها به درمان یبوست کمک میکنند. میوههایی که باعث ایجاد یبوست میشوند، شامل موز نارس و خرمالو گس است. برعکس خرمالو رسیده و نرم و موز رسیده میتواند به درمان یبوست کمک میکند.
با مصرف کمتر مواد غذایی بالا، به درمان یبوست کمک میکنید.
اما یک سری مواد غذایی وجود دارند که باعث درمان یبوست میشود و با مصرف بالای آنها در رژیم غذایی روزانه خود، به درمان یبوست کمک میکنید.
کدام مواد غذایی به درمان یبوست کمک میکنند؟
۱. آب
دردسترسترین و مهمترین عامل درمان یبوست، آب است. مصرف کم مایعات در طول روز باعث سفتشدن مدفوع و یبوست میشود. اگر یبوست دارید بهتر است اولازهمه آب بیشتری بنوشید و بهسرعت تأثیر آن را در درمان یبوست ببینید.
۲. فیبر
فیبرها، لازمه هر رژیم غذایی هستند. فیبرها با خواص متعدد به پیشگیری از سرطان، سلامت پوست و مو و سلامت دستگاه گوارش کمک میکنند. فیبرها با افزایش حجم مدفوع به دفع آن کمک میکند و درمان یبوست به کمک مصرف بالای فیبر سادهتر است.
۳. میوههای ملین
میوهها با فیبر بالایی که دارند به درمان یبوست کمک میکنند. میوههای ملین شامل موارد زیر هستند:
- هندوانه
- آلو
- لیمو
- بلوبری
- کدوحلوایی
- بروکلی
- کلم
- کاهو
- خرما
- مرکبات
- سیبزمینی شیرین
- انجیر
۴. مصرف مقدار کمی روغن قبل از صبحانه
روغن اگر در حد یک قاشق چایخوری بهصورت ناشتا مصرف شود، میتواند به درمان یبوست کمک کند. روغنکرچک و روغنزیتون این خاصیت درمانی را دارند و بهسرعت باعث دفع میشوند.
درمان یبوست به کمک ورزش
ورزش و تحرک بالا، باعث عملکرد بهتر دستگاه گوارش میشود. بیتحرکی از عوامل مهم مؤثر در یبوست است. اگر به یبوست مزمن مبتلا هستید بهتر است در قدم اول تحرک خود را بالاتر ببرید و ورزش منظم روزانه و پیادهروی را در برنامه خود قرار دهید.
درمان یبوست به کمک دارو چگونه انجام میشود؟
فراموش نکنید قبل از شروع مصرف دارو، باید تمام نکات بالا را مطالعه و انجام دهید. درمان دارویی یبوست فقط در شرایطی انجام میشود که ورزش و اصلاح رژیم غذایی مؤثر نباشد. همچنین بهخاطر داشته باشید در کنار دارودرمانی باید نکات بالا را نیز رعایت کنید. داروهای مختلفی برای درمان یبوست به کار میروند که بسیاری از آنها پایه گیاهی دارند. در ادامه به بررسی برخی از داروهای درمانی یبوست میپردازیم:
۱. قرص سی لاکس دینه
این قرص کاملاً گیاهی و بر پایه رازیانه و برگ سنا است. مصرف آن برای درمان یبوست در کودکان و بزرگسالان توصیه میشود.
این قرص با دوز معمول یک تا دو عدد شبها قبل از خواب همراه با یک تا دو لیوان آب مصرف میشود. توجه کنید که قرص سی لاکس بهتر است فقط با تجویز پزشک مصرف شود. این دارو در زنان باردار و شیرده و کودکان زیر دو سال ممنوع است.
قرص سی لاکس نباید بهصورت دائمی مصرف شود. استفاده مزمن و بالای دو هفته از قرص سی لاکس باعث تنبلی روده و عوارض گوارشی میشود و بهمرورزمان، روده نسبت به دوز دارو مقاوم میشود.
۲. کپسول رولاکس از شرکت قائم دارو
این کپسول حاوی کاسیا آنگستیفولیا است. این ماده باعث تحریک حرکات روده و کمک به درمان یبوست میشود و اثر ضد نفخ نیز دارد. این قرص همچنین حاوی برگ سنا است. قرص رولاکس از روزی یک عدد قبل خواب تا سه عدد در طول روز تجویز میشود. بهتر است مصرف قرص حتماً با مشورت پزشک انجام شود. استفاده از این دارو در دوران بارداری و شیردهی و در کودکان زیر دو سال ممنوع است. قرص رولاکس در افراد سالمند با دوز نصف بزرگسال تجویز میشود. تداخلات دارویی رولاکس بسیار زیاد است. این دارو، با داروهای زیر تداخل دارد و نباید همزمان مصرف شود:
- دیگوکسین
- داروهای دیورتیک یا ادرارآور
- وارفارین
- داروهای هورمونی (استروژنی)
۳. کپسول ژلاکس ۱۰۰۰ شرکت دارویی دانا
ژلاکس در واقع همان روغنکرچک است. به دلیل طعم بد روغنکرچک، این روغن را در دوزهای استاندارد داخل کپسول ریختهاند و برای درمان یبوست استفاده میشود. دوز پیشنهادی یک تا سه عدد در طول روز است. در کودکان زیر ۱۲ سال بهتر است استفاده نشود. در زنان باردار ممنوع است و در زمان شیردهی فقط با مشورت پزشک استفاده شود. قرص ژلاکس باید با آب فراوان مصرف شود در غیر این صورت باعث دفع مقدار زیادی از آب بدن و کمآبی میشود. ژلاکس با یک سری داروها که بر دفع پتاسیم اثر میگذارند؛ مانند قرص فورزماید تداخل دارد.
۴. شربت فیژان رازک
این شربت حاوی انجیر و برگ سنا است. بهتر است قبل از خواب مصرف شود و در کنار مصرف این شربت، ۶ تا ۸ لیوان آب در طول روز مصرف شود.
این شربت در تمام سنین قابلاستفاده است. این دارو در دوران بارداری و شیردهی ممنوع است. مصرف مزمن این شربت باعث عوارض میشود و بهتر است بهصورت دورهای مصرف شود.
۵. شربت لاکساپلاس باریج
محتویات شربت لاکساپلاس کاملاً گیاهی و بی عارضه هستند. این شربت حاوی مواد گیاهی زیر است:
- بنفشه
- عناب
- اسفرزه
- بهدانه
- گلسرخ
- گلگاوزبان
- شکر سرخ
- سپستان
نحوه مصرف این شربت در کودکان بالای دو سال ۲.۵ تا ۵ سیسی سه بار در روز و برای بزرگسالان ۵ تا ۱۰ سیسی سه بار در روز است.
مصرف دارو در کودکان زیر دو سال با صلاح دید پزشک انجام شود.
در خانمهای باردار و شیردهی مصرف بااحتیاط صورت گیرد؛ زیرا مطالعات برای بیخطر بودن دارو در بارداری و شیردهی کافی نیست.
۶. قرص آلتو هلث تریفالا فاران شیمی
این دارو خواص بسیار زیادی دارد. برای درمان سندرم روده تحریکپذیر استفاده میشود. آنتیاکسیدان است و به عملکرد دستگاه گوارش کمک میکند. جهت کنترل دیابت، کاهش چربی خون و لاغری نیز کاربرد دارد. ترکیبات این قرص به نام هلیله، آمله و بلیله است. دوز دارو یک تا دو قرص در روز است و فقط باید با تجویز پزشک استفاده شود؛ زیرا ممکن است یک سری عوارض جانبی به همراه داشته باشد.
این دارو در زنان باردار و شیرده و زیر ۱۸ سال ممنوع است.
۷. قرص و شیاف بیزاکودیل
این دارو برای درمان یبوست استفاده میشود. قرص بیزاکودیل بهتراست شبها قبل از خواب مصرف شود و با یک لیوان پر آب استفاده شود. شیاف بیزاکودیل بهتر است صبحها استفاده شود؛ زیرا یک ساعت بعد از استفاده اثر خود را نشان میدهد. شیاف و قرص بیزاکودیل، تداخلات دارویی دارند که لازم است درباره مصرف این داروها حتماً با پزشک مشورت کنید. در دوران بارداری و شیردهی و کودکان، فقط با تجویز پزشک استفاده شود.
درمان یبوست در بارداری و شیردهی
بارداری و شیردهی دوران مهم و حساسی به شمار میروند. درمان یبوست در بارداری در مرحله اول باید به کمک اصلاح رژیم غذایی و پیادهروی باشد. کمتحرکی در بارداری ریسک یبوست را بسیار بالا میبرد. اگر با اصلاح رژیم غذایی و تحرک بالا یبوست درمان نشود، میتوان از داروهای ایمن گیاهی استفاده کرد.
۱. پودر برن شرکت گیاهی دینه
یکی از این داروها پودر برن شرکت گیاهی دینه است. پودر برن در واقع همان سبوس گندم است که بسیار ایمن است و هیچ عارضه جانبی ندارد؛ اما ممکن است با داروهایی مانند دیگوکسین تداخل داشته باشد بهتراست دارو یک ساعت قبل از پودر برن یا چهار ساعت بعد از آن مصرف شود. استفاده از پودر برن در بارداری و شیردهی و کودکان بلامانع است توصیه میشود این پودر با مقدار زیادی آب و مایعات مصرف شود .
روش مصرف نیم ساعت قبل از غذا یک تا دو قاشق پودر همراه ماست یا شیر استفاده شود. هرگز قبل از خواب این دارو را مصرف نکنید. بهصورت خشک و بدون مایعات دارو مصرف نشود. در افرادی که انسداد روده دارند مصرف دارو ممنوع است.
۲. پودر معجون گلقند باریج
دومین داروی مورداستفاده در یبوست خانمهای باردار و شیرده، پودر معجون گلقند شرکت دارویی باریج است. این فراورده حاوی گلبرگ گل سرخ و عسل است و هیچ ماده داروی مضری برای کودکان و خانمهای باردار ندارد.
- این دارو در کودکان زیر دو سال ممنوع است.
- در کودکان یک قاشق چایخوری نیم ساعت بعد از غذا و در بزرگسالان یک تا دو قاشق مرباخوری نیم ساعت بعد از غذا مصرف شود.
- همراه با سایر داروهای ملین مصرف نشود.
- در افراد مبتلا به بیماریهای جراحی و انسداد روده ممنوع است.
۳. موسیلیوم گیاهی ایران داروک
این ماده حاوی ساشههایی از پودر پوسته اسفرزه است که برای درمان یبوست در بارداری کاربردی است. بهتر است یک ساشه داخل یک لیوان آب یا آبمیوه حل شود و شبهنگام خواب یا صبح ناشتا خورده شود. دوز این دارو در کودکان نصف بزرگسال است. به دلیل یک سری تداخلات دارویی و شرایط مصرف خاص در افراد دیابتی حتماً با مشورت پزشک مصرف شود.
یبوست در کودکان زیر دو سال چگونه درمان میشود؟
برای درمان یبوست در کودکان بالای شش ماه و زیر دو سال میتوانید از آب سیب، آلو یا گلابی پخته شده استفاده کنید. همچنین مصرف مقدار زیاد آب در طول روز به درمان یبوست کمک بسیاری میکند. در برخی شرایط خاص و به تجویز پزشک بعضی داروها هم در موارد یبوست شدید کاربرد دارند.
سخن پایانی
همانطور که دیدید درمان یبوست به کمک روشها و داروهای مختلفی انجام میشود. شاید تعداد زیادی از داروها باشند که در مطلب بالا معرفی نشدند؛ اما اساس درمان یبوست در همه موارد، افزایش حجم مدفوع برای دفع راحتتر است. در نهایت توصیه میکنیم اگر یبوست شدید دارید برای بررسی دقیقتر بیماریهای خطرناک گوارشی به متخصص مراجعه کنید.
