درمان سنگ کلیه با مصرف مایعات زیاد است. سنگ کلیه یکی از اختلالات شایع است که شیوع آن نسبت به گذشته اندکی افزایش داشته است. دو عامل مهم مؤثر در سنگ کلیه، رژیم غذایی و سبک زندگی افراد است.
هرچه سن بیشتری داشته باشید، احتمال ابتلای شما به سنگ کلیه بیشتر می‌شود همچنین شیوع سنگ کلیه در آقایان نسبت به خانم‌ها بسیار بیشتر است. البته بعد از یائسگی شیوع سنگ کلیه در خانم‌ها و آقایان برابر می‌شود که این مطالعه می‌تواند تأثیر عوامل هورمونی زنانه در حفاظت در برابر سنگ کلیه را نشان دهد. شیوع سنگ کلیه در نژادهای مختلف نیز اندکی تفاوت دارد به‌طوری‌که در سفیدپوستان شیوع بیشتری دارد؛ اما در سیاه‌پوستان کمتر دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: سریع‌ترین درمان یبوست چیست؟
احتمال بروز سنگ کلیه در چه کسانی بیشتر است؟
سنگ کلیه، یکی از بیماری‌های به‌شدت عودکننده است به‌طوری‌که اگر شما یک‌بار به سنگ کلیه مبتلا شوید، در ۵۰ درصد موارد طی ۵ تا ۱۰ سال آینده نیز مجدداً سنگ کلیه می‌گیرید.
اگر هر یک از شرایط زیر را داشته باشید احتمال عود سنگ کلیه در شما بیشتر است:
- سن پایین در اولین ابتلا
- وجود سنگ کلیه در خانواده
- بیماری زمینه‌ای
- عفونت ادراری پشت‌سرهم
چه عاملی باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود؟
اگر ادرار را نوعی محلول تصور کنید، مواد مختلفی در آن حل می‌شوند. این مواد از املاح و عناصر مختلف تشکیل می‌شود که وارد ادرار می‌شود تا از طریق مثانه دفع شود. هرگاه درصد مواد محلول در ادرار آن‌قدر بالا برود که ادرار نتواند آن را حل کند، مواد موردنظر ته‌نشین می‌شوند و این رسوبات در کلیه حالت سنگی ایجاد می‌کند که به آن به‌اصطلاح سنگ کلیه گفته می‌شود. هرچقدر حجم ادرار کمتر باشد، این مواد زودتر ته‌نشین می‌شوند و ایجاد سنگ می‌کنند؛ بنابراین به تمام افراد مستعد سنگ کلیه توصیه به نوشیدن آب و مایعات کافی می‌شود.
هرچه کلسیم و اگزالات در ادرار بیشتر شود احتمال ایجاد سنگ اگزالات کلسیمی بیشتر می‌شود.
اگر ادرار قلیایی باشد و کلسیم بالایی داشته باشد احتمال سنگ کلسیم فسفاتی بیشتر می‌شود.
هرچه ادرار اسیدی‌تر باشد احتمال ایجاد سنگ اسیداوریکی بیشتر می‌شود.
در ادرار طبیعی موادی هستند که مانع تشکیل سنگ می‌شود. این مواد شامل موارد زیر است که به هر دلیلی کمتر شود سنگ کلیه بیشتر تشکیل می‌شود:
سیترات، پیروفسفات، منیزیوم، گلیکوپروتئین تام هورسفال، گلیکوزامینوگلیکان، استئوپونتین و calgranulim
سنگ کلیه چه علائمی دارد؟
در بیشتر موارد سنگ کلیه هیچ علامت بالینی خاصی ندارد و کاملاً اتفاقی این سنگ‌ها در یک سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن دیده می‌شود. اگر سنگ کلیه در محلی قرار گیرد که باعث ایجاد علامت شود، علائم زیر ایجاد می‌شود:
درد پهلو با یا بدون خونریزی در ادرار. این درد می‌تواند خفیف یا بسیار شدید باشد. درد سنگ کلیه، به‌صورت ناگهانی شروع می‌شود و حملات درد شدید می‌تواند شما را کاملاً بی‌قرار سازد. شدت درد سنگ کلیه در عرض چند ساعت می‌تواند کم یا زیاد شود.
- سوزش ادراری هم ممکن است وجود داشته باشد.
- شما احساس فوریت در دفع ادرار خواهید داشت و نمی‌توانید ادرار خود را بیشتر از دقایقی نگهدارید.
- حالت تهوع و استفراغ بسیار شایع است.
- اگر در ادرار خود سنگ‌ریزه دیدید، این علامت شایعی برای سنگ کلیه از جنس اسیداوریک است.
چگونه سنگ کلیه را تشخیص می‌دهیم؟
قبل از شروع درمان سنگ کلیه باید تشخیص درست و به‌موقع داده شود.
اگر در خانواده خود، بیماری سنگ کلیه دارید و درد مشابه سنگ کلیه گرفتید به‌احتمال زیاد شما نیز سنگ کلیه دارید. بعضی داروها می‌تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود که در صورت مصرف این داروها بهتر است آب فراوان بنوشید و تحرک کافی داشته باشد و اگر سابقه سنگ کلیه قبلی در خود یا خانواده دارید بهتر است این داروها را مصرف نکنید:
- استازولامید
- ویتامین c
- ویتامین D
- داروهای ضد اسید
- تئوفیلین
- نیفیدیپین
- پروبنساید، آسپیرین
- نوپاماکس
- ایندیناویر
- آسیکلوویر
اگر نزد پزشک بروید و پزشک شما را معاینه کند، معمولاً تمام معاینات بالینی در شما نرمال است. سنگ کلیه به کمک تصویربرداری تشخیص داده می‌شود. در خانم‌های باردار و کودکان بهترین تصویربرداری تشخیصی سونوگرافی است. در سایر افراد، تصویربرداری انتخابی سی‌تی‌اسکن بدون ماده حاجب است.
درمان سنگ کلیه چیست؟
اگر سنگ کلیه، هیچ انسدادی ایجاد نکرده باشد و قطری کم در حد کمتر از ۴ میلی‌متر داشته باشد، با درمان‌های عادی برطرف می‌شود. اما هرچه سایز سنگ بزرگ‌تر شود احتمال آنکه خودبه‌خود درمان شود کمتر است به‌طوری‌که احتمال دفع خودبه‌خودی سنگ کلیه در سایز بالای ۶ میلی‌متر حدود ۸ درصد است.
اگر درد کلیه شما بسیار شدید است به صورتی که از درد به خود می‌پیچید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید. یک سرم و مسکن می‌تواند حال شما را بهتر کند. تنها درمان درد حاد و ناگهانی سنگ کلیه، مسکن و آرام‌بخش است.
درمان سنگ کلیه با مصرف زیاد مایعات است. آن‌قدر باید آب و مایعات بنوشید تا ادرار شما به‌اندازه روزی ۲ لیتر برسد. گاهی با تشخیص و صلاح دید پزشک از یک سری داروها برای کمک به دفع سنگ کلیه استفاده می‌شود. سنگ کلیه معمولاً با درمان خانگی بهبود می‌یابد؛ اما در یک سری شرایط باید بستری شوید و ادامه درمان تحت‌نظر پزشک در بیمارستان انجام شود. شرایط بستری کدام‌اند؟
- اگر هرگونه علامتی از عفونت ادراری دارید.
- اگر تهوع و استفراغ شما به حدی شدید است که نمی‌توانید هیچ‌گونه مایعی بخورید.
- اگر سنگ باعث ایجاد انسداد در کلیه شما شده باشد.
در شرایط بالا باید حتماً بستری شوید و تحت‌نظر اورولوژیست درمان شوید. پس در موارد انسداد، مواردی که ادراری وجود ندارد و یا عفونت‌ها، درمان تحت‌نظر اورولوژیست انجام می‌شود. به‌طورکلی اگر سنگ بالای ۱۰ میلی‌متر دارید، احتمال دفع خودبه‌خودی آن بسیار پایین است و بهتر است درمانتان را تحت‌نظر متخصص انجام دهید. انواع مختلفی از عمل جراحی وجود دارد که در سنگ کلیه استفاده می‌شود. بسته به نوع سنگ و محل سنگ، گاهی متخصص تصمیم به جراحی می‌گیرد.
درمان سنگ کلیه، در هر نوع خاص از سنگ می‌تواند با نوع دیگر متفاوت باشد که در ادامه به طور خلاصه درمان سنگ کلیه مخصوص به هر نوع سنگ را می‌گوییم:
درمان سنگ کلیه از نوع سنگ کلسیمی
کلسیم می‌تواند در ترکیب با مواد مختلف باعث ایجاد سنگ کلیه شود. اگر سنگ کلیه شما کلسیمی تشخیص داده شود، درمان سنگ کلیه داروهای ادرارآور تیازیدی هستند. تیازید دفع ادراری کلسیم را کمتر می‌کند. همیشه همراه با تیازید باید داروی سیترات پتاسیم مصرف کنید؛ زیرا باعث دفع این مواد می‌شود؛ بنابراین درمان سنگ کلیه کلسیمی، دارویی و تحت‌نظر متخصص است.
درمان سنگ کلیه از نوع سنگ اگزالاتی
در شرایط زیر، دفع اگزالات از کلیه‌ها بیشتر می‌شود که احتمال ایجاد سنگ اگزالاتی بیشتر می‌شود. اگر غذاهایی مصرف کنید که اگزالات بالایی دارند، احتمالاً شما به سنگ اگزالاتی مبتلا می‌شوید. از جمله این غذاها، ریواس، اسفناج، لبو، آجیل، شکلات، چای، تمشک، آلو و انجیر است. گاهی در اصل یک سری بیماری‌های ارثی دفع اگزالات بیشتر می‌شود. اگر در این شرایط حجم ادرار شما نیز کم شود، ریسک سنگ اگزالاتی بیشتر می‌شود. درمان سنگ کلیه اگزالاتی، کاهش مصرف ویتامین c (در حد ۵۰۰ میلی‌گرم در روز) است. مانند سایر سنگ‌های کلیوی، باید شرایط نوشیدن آب فراوان رعایت شود و در شرایط سایز بالای سنگ گاهی جراحی لازم است.
درمان سنگ کلیه از نوع سنگ اسیداوریکی
بیماری‌ها و شرایط مختلفی باعث دفع اوریک‌اسید از طریق ادرار می‌شوند. اوریک‌اسید یکی از مشتقات تجزیه پروتئین‌ها در بدن است؛ بنابراین هرچه رژیم غذایی پرپروتئین داشته باشید سنگ اسیداوریکی بیشتری تولید می‌شود.
بهترین درمان سنگ کلیه در کسانی که سنگ اسیداوریکی دارند، افزایش حجم ادرار به همراه تجویز ماده قلیایی‌کننده ادرار است، زیرا هرچه ادرار از حالت اسیدی به سمت قلیایی برود تشکیل سنگ اسیداوریکی غیرممکن می‌شود.
داروی سیترات پتاسیم با دوز ۳۰ تا ۸۰ میلی‌مول باعث ایجاد ادرار قلیایی می‌شود. اما همواره باید مراقب باشیم که اگر ادرار خیلی قلیایی شود، از تشکیل سنگ اسیداوریکی جلوگیری می‌شود؛ اما احتمال تشکیل سنگ فسفات کلسیم بسیار بالا می‌رود.
اگر شما به‌طورکلی دفع اسیداوریک ادراری بالایی دارید بهتر است مصرف پروتئین رژیم غذایی‌تان را محدود کنید. این محدودیت باید ۶۰۰ میلی‌گرم در خانم‌ها و ۷۰۰ میلی‌گرم در آقایان باشد.
داروی آاوپورینول با دوز ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم هم می‌تواند در پیشگیری از دفع سنگ اسیداوریکی کمک‌کننده باشد که باید با تجویز پزشک مصرف شود.
درمان سنگ کلیه از نوع سنگ سیستینی
اگر شما هم دفع بالای سیستین از ادرار دارید احتمال ابتلایتان به سنگ سیستینی بالاتر است. برای درمان این نوع سنگ باید حجم ادرارتان را بیشتر از روزی ۴ لیتر افزایش دهید. به کمک سیترات پتاسیم یا بی‌کربنات سدیم ادرارتان را قلیایی کنید. سعی کنید از سدیم کمتری استفاده کنید و پروتئین حیوانی غذای خود را تا جای ممکن کم کنید. دو داروی دی پنیسیلامین و آلفا مرکاپتوپروپیونیل گلیسین برای درمان بسیار مؤثرند اما عوارض زیادی دارند و پزشکان کمتر از این ترکیبات استفاده می‌کنند.
سایر سنگ‌های کلیه، درمان اختصاصی ندارند و طبق درمان روتین پزشک با این موارد برخورد می‌کند.
چه کنیم تا به سنگ کلیه مبتلا نشویم؟
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. سعی کنید قبل از ابتلا به سنگ کلیه از آن پیشگیری کنید؛ زیرا سنگ کلیه می‌تواند بسیار دردناک و آزاردهنده باشد و درمان سنگ کلیه می‌تواند برای شما مشکل ایجاد کند. سه مورد زیر را رعایت کنید تا کمتر به سنگ کلیه مبتلا شوید:
- آب و مایعات فراوان بنوشید. روزانه ۲ تا ۲. ۵ لیتر آب بنوشید تا هرگز مبتلا به سنگ کلیه نشوید.
- سعی کنید نمک کمتری مصرف کنید. باید مصرف سدیم خوراکی را به کمتر از روزی ۲ گرم برسانید.
- مصرف مواد غذایی پروتئین‌دار برای افراد مبتلا به سنگ کلیه مضر است. باید روزانه ۰.۸ تا ۱ گرم پروتئین مصرف کنید.
نکته مهم این است که هرگز نباید کلسیم کمتری مصرف کنید؛ زیرا کلسیم کافی با اتصال به اگزالات باعث دفع اگزالات می‌شود؛ اما زمانی که کلسیم کمی مصرف کنید، اگزالات باعث ایجاد سنگ اگزالاتی می‌شود. تنها توصیه‌ای که درباره کلسیم به شما می‌کنیم، مصرف کمتر مکمل کلسیمی است. سعی کنید از مواد غذایی طبیعی کلسیم‌دار استفاده کنید.
