آرتریت در کودکان نوعی بیماری خودایمنی با علت نامشخص است. آرتریت در واقع التهاب مفاصل است. زمانی که بخشی از بدن ملتهب می‌شود، به معنای تجمع سلول‌های دفاعی بدن در آن بخش است که با ترشحاتی همراه است که موجب گرمی و تورم آن بخش می‌شود.
در آرتریت، التهاب مفصل همراه با تورم و گرمی و گاهی قرمزی مفصل را می‌بینیم. در زمان‌های گذشته به آرتریت کودکان، آرتریت روماتوئید کودکان، روماتیسم کودکان و یا آرتریت ایدیوپاتیک کودکان هم گفته می‌شد. اتفاقی که در این شرایط برای کودک می‌افتد، التهاب بخشی از مفصل است.
اگر آرتریت در کودکان به‌درستی درمان نشود، پیشرفت می‌کند و باعث تخریب فضای مفصلی می‌شود. به تدرج با پیشرفت بیماری این التهاب موجب تخریب استخوان‌های زیر مفصل نیز می‌شود.
از میان بیماری‌های روماتولوژیک کودکی مانند لوپوس و پسوریازیس، آرتریت کودکی شایع‌ترین بیماری روماتولوژیک دوران کودکی است. دو پیک سنی بیشترین موارد آرتریت در کودکان را دارند، یکی یک تا سه سال و دیگری هشت تا دوازده سال.
ابتلای آرتریت در کودکان در میان دخترها بیشتر از پسرها مشاهده می‌شود.
بیشتر بخوانید: مننژیت در کودکان چیست؟ + علائم و درمان
آرتریت در کودکان چه علائمی دارد؟
علائم این التهاب مفصل کاملا آرام در کودک ایجاد می‌شود. اما کودک و والدین معمولا اتفاقی متوجه این علائم می‌شوند. برای مثال پس از زمین‌خوردن کودک متوجه تورم زانو و درد آن می‌شوند. گاهی مفاصل در کودک سفت می‌شود و کودک از حرکت‌دادن آنها پرهیز می‌کند.
سفتی مفاصل در صبح و پس از بیدارشدن
یکی از علائمی که به تشخیص، کمک بسیاری می‌کند سفتی صبحگاهی است. کودک در اوایل صبح از مفاصل خود استفاده نمی‌کند و احساس خشکی مفصل دارد. به‌مرورزمان و به‌آرامی این خشکی برطرف شده و کودک می‌تواند مفاصل خود را حرکت دهد. این سفتی صبحگاهی اگر وجود داشته باشد یکی از علائمی است که میزان درمان موفق در کودک را نشان می‌دهد و با درمان موفق آرتریت این سفتی برطرف می‌شود.
مفصل قرمز و دردناک و ملتهب
وقتی مفصل درگیری آرتریت در کودکان را مشاهده می‌کنید، این مفصل قرمز است. در لمس ممکن است دردناک باشد و تورم داشته باشد. همه اینها علائم التهاب مفصلی هستند. به دلیل این درد و ورم، کودک کمتر از مفصل خود استفاده می‌کند.
استخوان‌سازی غیرمتقارن
در کودکان صفحات رشد استخوانی باز هستند. در انتهای استخوان‌های کودکان، صفحاتی سرشار از سلول بنیادی وجود دارد که موجب استخوان‌سازی و رشد استخوان‌ها می‌شود. این صفحات رشد تحت‌تأثیر آرتریت در آن مفصل قرار می‌گیرند و ممکن است استخوان‌سازی غیرمتقارن و اختلال رشد استخوان ایجاد کند. اگر این آرتریت در یکی از زانوها وجود داشته باشد و زانوی دیگر سالم باشد، این غیر قرینه بودن موجب کوتاه و بلندی پاها می‌شود.
آسیب به بینایی کودک
گفتیم آرتریت در کودکان، یکی از بیماری‌های خودایمنی است. در این بیماری‌ها احتمال درگیری چشمی و آسیب بینایی کودک بالاست. یکی از دلایل درمان‌پذیر نابینایی کودکان همین آرتریت است. اگر کودک شما مبتلا به آرتریت است بهتر است او را تحت ویزیت منظم چشم‌پزشک قرار دهید.
انواع آرتریت
انواع مختلفی از آرتریت در کودکان وجود دارند. بر اساس تعداد مفصلی که درگیر می‌شود انواع آرتریت در کودکان طبقه‌بندی می‌شود:
- آرتریت در کودکان با درگیری کمتر از پنج مفصل:
اگر در اولین دوره شش‌ماهه بعد از تشخیص آرتریت در کودکان کمتر از پنج مفصل درگیر شود، این شایع‌ترین نوع درگیری در آرتریت است. نیمی از موارد آرتریت در این دسته قرار می‌گیرند. این نوع آرتریت در کودکان خردسال و در دو گروه سنی یک تا سه و هشت تا دوازده سال بیشتر مشاهده می‌شود.
شایع‌ترین مفصلی که موجب آرتریت می‌شود، زانو است و بعد از آن مچ دستوپا درگیر می‌شوند. احتمال اینکه آرتریت در این شرایط مفاصل کوچک بین انگشتی دستوپا را درگیر‌کند بسیار کمتر است. کودکانی که تعداد مفاصل درگیرشان کمتر از پنج عدد باشد معمولا مشکل دیگری ندارد و این بیماری علامت دیگری مانند تب و کاهش وزن ندارد. آزمایش‌های این کودکان نیز کاملا نرمال است. ممکن است بعدها بیماری پیشرفت کند و شرایط کودک عوض شود.
- آرتریت در‌کودکان با درگیری چند مفصلی
این نوع التهاب مفصل در کودکان، در شش ماه اول بیماری بیشتر از پنج مفصل را درگیر می‌کند. نوع درگیری مفاصل در این کودکان، قرینه است و همان مفصلی که در سمت راست بدن درگیر است، در سمت چپ نیز درگیر است. این آرتریت مفاصل کوچک دست، پا، مچ دست، مچ پا و زانو را درگیر می‌کند. منظور از مفاصل کوچک دستوپا، مفاصل بین انگشتی است.
یکی از مناطقی که مستعد این درگیری است ستون فقرات گردن است. اگر این درگیری ستون فقرات گردنی مدتی طولانی بماند می‌تواند باعث جوش‌خوردن مهره‌های گردن در اثر التهاب مزمن شود. آرتریت در کودکان اگر از این نوع باشد، علاوه بر علائم مفصلی، سیستم‌های دیگر بدن را نیز درگیر می‌کند.
سایر علائمی که در این آرتریت بروز می‌کند:
- تب
- کسالت
- رشد ناکافی کودک
- کم‌خونی
- این آرتریت در اوایل کودکی بیشتر شیوع دارد. دومین پیک سنی این بیماری دوران نوجوانی است.
اگر این آرتریت در دوران نوجوانی شروع شود احتمال اینکه در بزرگسالی روماتیسم مفصلی ایجاد شود بیشتر است.
- آرتریتی که ابتدا علائم کلی التهاب بدن شروع شود سپس آرتریت مفصلی ایجاد شود.
گاهی آرتریت در کودکان با علائمی مانند تب شروع می‌شود. این تب‌ها عودکننده و معمولا شدید هستند و نشان‌دهنده التهاب در بدن هستند. ممکن است تب هفته‌ها تا ماه‌ها وجود داشته باشد. بعد از تب بدن دچار دانه‌هایی قرمزرنگ می‌شود. این دانه‌های قرمز ممکن است فقط هنگام تب‌ها وجود داشته باشند و بعد از پایان تب از بین بروند و مجددا در عود تب دانه‌ها به وجود آیند.
مشکلات قلبی و بزرگی کبد و طحال نیز از درگیری‌های داخلی این عفونت هستند. این کودکان معمولا بدحال‌اند و علائمی مانند کسالت و رشد ناکافی دارند. این درگیری مفصلی بعد از تب‌ها ایجاد می‌شود، چندین مفصل را درگیر می‌کند و در بلندمدت این نوع آرتریت بیشترین آسیب را به کودک می‌زند.
- اسپوندیلو آرتریت در کودکان
این آرتریت‌ها باعث ایجاد التهاب در استخوان‌های ستون فقرات و محل اتصال تاندون می‌شود. گاهی نیز این آرتریت‌ها با بیماری مانند پسوریازیس دوران کودکی و التهاب روده کودک همراهی دارند. تشخیص این نوع آرتریت ممکن است سخت‌تر باشد و در ابتدا جزو آرتریت‌های دیگر محسوب شود؛ اما با بیشتر شدن علائم کودک تشخیص درست ایجاد شود.
عوارض آرتریت در کودکان چیست؟
گاهی التهاب موجود در مفصل موجب جمع‌شدگی مفصل یا ازبین‌رفتن فضای مفصلی می‌شود. در این موارد بهتر است از فیزیوتراپی استفاده شود تا عملکرد مفصل از بین نرود. گاهی التهاب موجب جوش‌خوردن مهره‌ها می‌شود که علاوه بر بدشکلی، اختلالات حرکتی وسیعی ایجاد می‌کند. آرتریت در کودکان می‌تواند موجب التهاب اتاقک جلویی چشم شود که اگر به‌موقع تشخیص داده نشود عوارض شدیدی مانند نابینایی ایجاد می‌کند.
آیا آرتریت در کودکان قابل بهبودی است؟
خوشبختانه پاسخ این سؤال مثبت است. ۸۵ درصد موارد آرتریت در کودکان کاملا بهبود پیدا می‌کند و علائم فروکش می‌کند مخصوصا در مواردی که آرتریت کمتر از پنج مفصل را درگیر کرده باشد. اما در مواردی هم آرتریت مفاصل بیشتری را درگیر می‌کند که ممکن است موجب معلولیت و ناتوانی شود. اگر پاسخ بیماری به درمان کم باشد و ساییدگی مفصل به وجود آمده باشد، احتمالا بیماری شدید است و عوارض زیادی برجای می‌گذارد.
آرتریت در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
هدف از درمان پیشگیری از ایجاد عوارض آرتریت در کودکان است از جمله نابینایی، بدشکلی‌ها و کاهش عملکرد مفصل.
بیماری آرتریت، ناشی از ایجاد التهاب در مفاصل است؛ بنابراین دارویی که سرکوبگر التهاب بدن باشد، درمان اصلی این بیماری است. داروهایی از دسته NSAID مانند ناپروکسن، ایبوبروفن و ایندومتاسین از جمله این داروها هستند.
در کودکان از داروهای کورتونی مانند پردنیزولون استفاده نمی‌شود و فقط در شرایط خاص تجویز می‌شوند؛ اما در آرتریت بزرگسالان، کورتون نقش اصلی‌ترین درمان را دارد. اگر درگیری مفصل در کمتر از پنج مفصل باشد، تزریق داروی کورتونی داخل مفصل کمک بسیاری به درمان بیماری می‌کند.
اگر با وجود همه این درمان‌ها باز هم پاسخ خوبی به درمان ندیدیم، پزشک از داروهایی مانند هیدروکسی‌کلروکین و سولفاسالازین استفاده می‌کند. داروی متوتروکسات نیز انتخاب خوبی برای موارد مقاوم به درمان است. عارضه شدید آسیب به مغز استخوان و سمیت کبدی در موارد استفاده از متوتروکسات مشاهده می‌شود که همین عوارض استفاده از آن را محدود ساخته است و در صورت استفاده از این دارو نیز باید چکاپ منظم داشته باشیم.
داروهای دیگری مانند اتانرسپت و اینفلکسی ماب و ادالیموماب نیز تجویز می‌شوند که همگی عوارضی مانند عفونت و سرطان دارند و استفاده از آنها فقط در شرایط خاص مجاز است. درمان آرتریت در کودکان باید تحت‌نظر فوق‌تخصص روماتولوژی اطفال باشد تا بهترین انتخاب دارویی انجام شود.
جمع بندی
آرتریت در کودکان، التهاب مفاصل است که معمولا دلیل شروع و ایجاد آن مشخص نمی‌شود. شروع این التهاب کاملا آرام است و معمولا کودک و والدین متوجه زمان دقیق شروع آرتریت نمی‌شوند. بروز بیماری با یک ضربه ناگهانی به مفصل و تورم مفصل ایجاد می‌شود. مفصلی که از ماه‌ها قبل التهاب داشته اکنون با یک زمین‌خوردن ساده شروع به تورم و قرمزی و درد می‌کند و جابه‌جایی و حرکات آن به‌شدت محدود می‌شود و این گونه آرتریت در کودکان نمایان می‌شود.
آرتریت در کودکان ممکن است علائمی مانند تب و کسالت، کم‌خونی و عقب‌ماندگی رشدی نیز داشته باشد. هرچه علائم ساده‌تر و در تعداد کمتری از مفاصل باشد احتمال خفیف بودن بیماری بیشتر است و شرایط بیمار ساده‌تر است؛ اما هرچه علائم شدیدتر باشد و علائمی مانند تب و کسالت بیشتر مشاهده شود، بیماری بخش‌های بیشتری از بدن را درگیر کرده و درمان سخت‌تر است. تشخیص به کمک معاینات و آزمایش‌ها است. آزمایش خون معمولا نرمال است.
گاهی فاکتور روماتیسمی در خون مشاهده می‌شود و مثبت‌شدن این فاکتور ضرورتی برای تشخیص ما ندارد. بعد از آنکه تشخیص به‌درستی انجام شد برای جلوگیری از عوارض آن بهتر است درمان به‌سرعت شروع شود. درمان آرتریت در کودکان، شامل داروهایی است که داروی اصلی تجویزی NSAID است.
داروهایی مانند بروفن و ایندومتاسین ،NSAID نامیده می‌شوند. معمولا آرتریت در کودکان به این درمان‌ها پاسخ می‌دهد؛ اما در صورت عدم پاسخ به درمان داروهای دیگری با عوارض بیشتر توسط پزشک تجویز می‌شود. در نهایت، کودکانی که زودتر متوجه بیماری شده‌اند و دارو استفاده کرده‌اند احتمال عوارض کمتر و بهبودی بیشتری دارند.
