علائم هپاتیت در کودکان شامل سردرد، کسالت، تهوع، استفراغ و زردی است. همگی از علائم هپاتیت در کودکان هستند (هپاتیت ویروسی). برای آشنایی بیشتر با علائم هپاتیت در کودکان به ادامه مطلب توجه فرمایید.
بیشتر بخوانید: بهترین درمان آرتریت در کودکان
هپاتیت چیست؟
به التهاب کبد، هپاتیت گفته می‌شود. کبد یکی از اعضای مهم و حیاتی بدن است. وظیفه اصلی سم‌زدایی بدن را برعهده دارد و بسیاری از سموم و داروها در کبد متابولیزه می‌شوند. هر غذایی که می‌خوریم بعد از جذب توسط خون به کبد می‌رسد و مواد زائد و سموم در کبد از خون پاک‌سازی می‌شوند. اگر به هر دلیلی سلول‌های کبد ملتهب شوند و آسیب ببینند، هپاتیت رخ داده است. شایع‌ترین علت هپاتیت در کودکان ویروس‌ها هستند؛ اما در بزرگسالان هپاتیت به دلیل مصرف الکل نیز دیده می‌شود.
انواع هپاتیت
شش نوع مختلف ویروسی باعث التهاب کبد و شروع علائم هپاتیت در کودکان می‌شود:
- هپاتیت A
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- هپاتیت D
- هپاتیت E
- هپاتیت G
این ویروس‌ها تفاوت بسیاری با یکدیگر دارند.
- هپاتیت B و هپاتیت C ، دو عامل ویروسی هستند که از طریق خون و ترشحات بدن منتقل می‌شوند.
- ویروس هپاتیت D که به آن عامل دلتا نیز گفته می‌شود برای انتقال و بیماری‌زایی نیاز به ویروس هپاتیت B مزمن دارد و فقط ناقلین هپاتیت B مزمن می‌توانند به بیماری دلتا مبتلا شوند.
- هپاتیت E، ویروس هپاتیت است که بیشتر علائم گوارشی ایجاد می‌کنند و در نتیجه سفر به مناطق اندمیک، مشاهده می‌شوند.
- هپاتیت G بیشتر در افراد مبتلا به ایدز دیده می‌شود.
چه شرایطی فرد را مستعد عفونت هپاتیت B و C می‌کند؟
مهم‌ترین شرایطی که فرد را مستعد عفونت هپاتیت B و C می‌کند شرایط زیر است:
- مواد مخدر تزریقی
- تزریق مکرر فراورده خونی برای مثال کودکانی که به علت کم‌خونی شدید باید مکرراً خون دریافت کنند.
- عفونت مادرزادی به علت تولد از مادر مبتلا به هپاتیت
هپاتیت B و C، دو عامل ویروسی هستند که ریسک مزمن شدن هپاتیت و آسیب کبدی و سرطان کبدی در این عفونت‌ها بیشتر است.
علائم هپاتیت در کودکان چیست؟
سه نوع ویروس هپاتیت A و B و C، علائم بالینی نسبتاً مشابه با یکدیگر دارند. علامت اصلی هپاتیت، یرقان یا زردی است و بسیاری از افراد هپاتیت را با زردی می‌شناسند. اما قبل از مرحله زردی یک‌سری علائم در شخص مشاهده می‌شود که این علائم یک هفته باقی می‌ماند:
- سردرد
- درد شکم
- بی‌اشتهایی
- کسالت
- تهوع و استفراغ
قبل از آنکه علائم اختصاصی‌تر هپاتیت آغاز شود این علائم هپاتیت در کودکان مشاهده می‌شوند.
گاهی هپاتیت B توسط مادر به جنین منتقل می‌شود و باعث شروع علائمی در دوره شیرخواری کودک می‌شود. علائم هپاتیت B در شیرخواران، کهیر و درد و التهاب مفصلی است. اگر در شیرخواری التهاب مفاصل همراه با کهیر دیدید می‌تواند علائمی از هپاتیت باشد.
مرحله اصلی هپاتیت، زردی است. زردی و بزرگ‌شدن کبد از علائم اصلی هپاتیت است که بعد از علائم غیراختصاصی، کودک زرد می‌شود و کبد او بزرگ می‌شود که اگر به زیر دنده سمت راست دست بزنید، سفتی ناشی از بزرگی کبد را می‌توانید بررسی کنید.
علائم هپاتیت در کودکان که شامل سردرد و درد شکم، بی‌اشتهایی، کسالت و تهوع بودند در مرحله زردی از بین می‌رود و معمولاً تنها علامتی که کودک دارد زردی است. گاهی در کودکان، هپاتیت بیماری بدون علامتی ایجاد می‌کند که در هپاتیت A و B و C دیده می‌شود.
اگر از کودک شما در طی بیماری هپاتیت آزمایش خون گرفته شود، آنزیم‌های کبدی افزایش‌یافته هستند این افزایش غیرطبیعی آنزیم‌های کبدی می‌تواند حتی تا ۲۰ برابر عدد نرمال باشد که باعث تشخیص هپاتیت در کودک می‌شود.
بعد از شروع هپاتیت، اگر این ویروس به سمت مزمن شدن نرود، ۶ تا ۸ هفته زمان لازم است تا زردی برطرف شود و آزمایش‌های کبدی نرمال شود.
ویروس هپاتیت B در بزرگسالان معمولاً به سمت مزمن شدن می‌رود که باعث نارسایی شدید کبد می‌شود و کشنده است. در صورت ایجاد نارسایی کبد تنها راه درمان پیوند کبدی است.
هرچه زردی کودک شما در بیماری هپاتیت بیشتر باشد، بدحال‌تر است و زردی یکی از علائم مهم هپاتیت است که باید کنترل شود.
زردی با تجمع بیلی‌روبین زیر پوست، باعث کمترشدن بیلی‌روبین مدفوعی می‌شود؛ بنابراین در مرحله زردی، کودک علائمی مانند ادرار تیره و مدفوع کم‌رنگ دارد.
هپاتیت A از طریق خوردن مواد غذایی آلوده به این ویروس به کودک منتقل می‌شود. ویروس هپاتیت A ۴ هفته در بدن تکثیر می‌شود. سپس علائم ویروسی شروع می‌شود و یک هفته بعدازاین علائم زردی آغاز می‌شود. بعد از یک هفته زردی بهبود می‌یابد.
هم‌زمان با بهبود زردی انتظار داریم علائمی مانند تهوع و استفراغ و درد شکمی نیز بهبود یابد؛ اما پایدار ماندن این علائم هپاتیت در کودکان بعد از برطرف‌شدن زردی، نشانه‌ای از بدحالی کودک است. هپاتیت A برخلاف هپاتیت E مزمن نمی‌شود و کودک ناقل این ویروس نمی‌شود. هرچه سن شروع ابتلا به هپاتیت A کمتر باشد، احتمال اینکه کودک شما علامتی از هپاتیت را نشان ندهد بیشتر است. شروع هپاتیت A کاملاً ناگهانی است و در طول یک ماه کودک بهبود می‌یابد.
مؤثرترین راه پیشگیری از هپاتیت
مؤثرترین راه پیشگیری از هپاتیت واکسن است . واکسن هپاتیت A برای کسانی که قصد سفر به منطقه اندمیک را دارند تجویز می‌شود. همچنین برای کودکان ساکن مناطق اندمیک واکسن هپاتیت A در ۱۲ ماهگی تجویز می‌شود.
هپاتیت B نیز واکسنی دارد که در برنامه واکسیناسیون روتین کشوری ما قرار دارد و برای تمام کودکان از بدو تولد تجویز می‌شود. به جز تزریقی که در برنامه روتین کشوری انجام می‌شود، واکسن هپاتیت B برای افرادی که در خطر مواجهه با این بیماری قرار دارند تجویز می‌شود.
برای تمام افراد زیر واکسن هپاتیت B واجب است:
- افراد دیالیزی
- افرادی که فاکتور انعقادی دریافت می‌کنند
- افراد ساکن مؤسسات نگهداری معلولین
- مراقبین مؤسسات نگهداری معلولین
- مردان همجنس‌گرا
- معتادان تزریقی
- زندانیان
- پرسنل مراکز بهداشتی درمانی
واکسن هپاتیت B به‌قدری کارایی دارد که از ابتلای به سرطان کبد و تا حد زیادی از مزمن شدن هپاتیت جلوگیری می‌کند.
به‌جز واکسن، آنتی‌بادی هپاتیت نیز موجود است. آنتی‌بادی‌ها فاکتورهای دفاعی بدن هستند که اختصاصی برای یک نوع بیماری خاص تولید می‌شوند. بعد از تماس با شخص آلوده یا هر تماس مشکوک در صورت تجویز پزشک آنتی‌بادی می‌تواند تا حد زیادی از ابتلا به هپاتیت پیشگیری کند.
چگونه از هپاتیت در کودکان پیشگیری کنیم؟
همان‌طور که گفتیم هپاتیت A و E از طریق خوردن غذای آلوده به کودک منتقل می‌شود. پس بهترین راه پیشگیری از این دو نوع هپاتیت رعایت بهداشت و شستشوی منظم دستها با آب و صابون است.
سایر انواع هپاتیت از طریق خون و ترشحات بدن منتقل می‌شوند. بررسی کامل خون اهداکنندگان خون، می‌تواند از ابتلای فرد گیرنده خون به هپاتیت پیشگیری کند. البته در حال حاضر این بررسی‌ها انجام می‌شود و خون اهدایی کاملا سالم است.
هپاتیت چه عوارضی دارد؟
در برخی موارد ممکن است بیماری هپاتیت مزمن شود و علائم آن طولانی شود.
یکی از عوارض خطرناک هپاتیت، هپاتیت برق‌آسا است. هپاتیت برق‌آسا با عوارض شدیدی به دنبال هپاتیت خود را نشان می‌دهد؛ مانند علائم درگیری مغزی کودک، خون‌ریزی گوارشی، ایجاد واریس معده خون‌ریزی دهنده، اختلال انعقاد خون، زردی شدید. هپاتیت برق‌آسا در کودکان شایع نیست؛ اما درصورتی‌که کودکی مبتلا به این بیماری شود احتمال فوت او بالاست.
هپاتیت در بیشتر موارد خودبه‌خود درمان می‌شود. اما در تعداد بسیار کمی از کودکان ممکن است با هپاتیت برق‌آسا و ازبین‌رفتن کبد و مرگ کودک همراه باشد. اما به یاد داشته باشید هپاتیت A و E هرگز عفونت مزمن نمی‌دهند و تنها هپاتیت B و C و D عفونت مزمن و هپاتیت برق‌آسا ایجاد می‌کنند.
عفونت هپاتیت مزمن در کودکان در بیست درصد موارد باعث ایجاد سیروز و ازبین‌رفتن کبد می‌شود و در ۲۵ درصد کودکانی که کبد آنها دچار سیروز شده است سرطان کبد ایجاد می‌شود.
راه‌های تشخیص هپاتیت در کودکان چیست؟
علائم هپاتیت در کودکان به‌راحتی می‌توانند باعث تشخیص این بیماری شوند. اما برای تشخیص قطعی لازم است آزمایش خون گرفته شود.
در آزمایش خون آنزیم‌های کبدی بالا می‌رود. هرچه آنزیم‌های کبدی بیشتر باشد نشان‌دهنده این است که التهاب کبدی بیشتر است. التهاب کبدی باعث انسداد مجاری کیسه صفرا می‌شود و این انسداد موجب تجمع بیلی‌روبین و زردی می‌شود.
یکی از کارهایی که کبد برای بدن انجام می‌دهد، تولید عواملی است که به انعقاد خون کمک می‌کند. پس هر جا که کبد آسیب ببیند، مشکل انعقادی رخ می‌دهد. اختلال انعقاد خون یکی از فاکتورهایی است که میزان آسیب کبد را نشان می‌دهد.
آزمایش آنتی‌بادی مخصوص انواع مختلف ویروس هپاتیت وجود دارد و به کمک این آزمایش‌ها به‌راحتی ایمنی در برابر هپاتیت و یا ابتلای به هپاتیت را بررسی می‌کنیم.
معمولاً بلافاصله بعد از ابتلا به هپاتیت آنتی‌بادی خون مثبت می‌شود؛ اما این قانون برای هپاتیت C صدق نمی‌کند و گاهی تا شش ماه بعد از ابتلا به هپاتیت C ، آزمایش آنتی‌بادی خون مثبت نمی‌شود.
چه بیماری‌هایی علائم هپاتیت در کودکان را تقلید می‌کنند؟
ممکن است کودک شما علائم هپاتیت در کودکان را داشته باشد؛ اما صرفاً به هپاتیت ویروسی مبتلا نباشد. شرایط بسیاری می‌تواند باعث هپاتیت غیر ویروسی و زردی کودک شود. ازجمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بعضی از ویروس‌ها باعث هپاتیت می‌شوند؛ مانند ویروس EBV، ویروس CMV و حتی ویروس آبله‌مرغان، ویروس تب‌خال و ویروس آدنو
- بعضی از باکتری‌ها با ایجاد عفونت خونی می‌توانند باعث هپاتیت شوند؛ مانند باکتری ای کولی که باعث اسهال می‌شود.
- سنگ کیسه صفرا باعث ایجاد زردی می‌شود
- بعضی داروها مانند ایزونیازید، فنی‌تویین، والپروئیک اسید، کاربامازپین، ضدبارداری خوراکی، استامینوفن
- مسمومیت با اتانول، مسمومیت قارچی
- بیماری ویلسون
- بعضی بیماری‌های متابولیک کودکان
- تومور
- شوک
- و بسیاری از شرایط دیگر ممکن است زردی یا علائمی کاملا مشابه با علائم هپاتیت در کودکان ایجاد کنند. پس برای تشخیص قطعی هپاتیت باید آنتی‌بادی خون مثبت شود.
هپاتیت ویروسی را چگونه درمان کنیم؟
بعد از شروع ناگهانی علائم هپاتیت در کودکان، بهترین درمان استراحت است. درصورتی‌که اسهال شدید باشد باید آب ازدست‌رفته بدن جبران شود و در شرایطی شاید لازم باشد سرم برای کودک تجویز شود. کودکانی که شرایط زیر را دارند باید در بیمارستان بستری شوند:
- استفراغ شدید
- کم‌آبی
- اختلال انعقادی
- درگیری مغزی
بعد از آنکه متوجه شدید کودک شما هپاتیت دارد، باید تمام افرادی که تماس نزدیک با او داشته‌اند از نظر هپاتیت بررسی شوند.
اگر کودکتان به هپاتیت نوع A مبتلا شده است به‌راحتی با رعایت دقیق بهداشت و شستشوی منظم دستها با آب و صابون از سرایت آن به دیگران پیشگیری می‌شود.
اگر کودک شما عفونت مزمن با هپاتیت B دارد لازم است تحت‌نظر فوق‌تخصص عفونی کودکان، دارو دریافت کند و به‌صورت منظم تحت‌نظر پزشک باشد و آنتی‌بادی‌های خونی او بررسی شود.
جمع‌بندی
بیماری هپاتیت، یک بیماری ویروسی است. دو نوع هپاتیت A و E از طریق خوردن غذای آلوده و از طریق دهانی به کودک منتقل می‌شود. بهترین راه پیشگیری از مواجهه و رعایت بهداشت است. در صورت ابتلا علائم رایج‌تر علائم گوارشی مانند تهوع استفراغ است و همچنین می‌تواند باعث زردی نیز بشود. این دو نوع هپاتیت هرگز مزمن نمی‌شوند.
انواع دیگر هپاتیت از طریق خون و ترشحات بدن منتقل می‌شوند و ممکن است مزمن شوند. علائم هپاتیت در کودکان بعد از انتقال ویروس به بدن شروع می‌شود و ابتدا شامل علائم غیراختصاصی مانند خستگی سردرد، بی‌اشتهایی و درد شکم و تهوع و استفراغ است. بعدازاین علائم هپاتیت در کودکان، زردی شروع می‌شود. در مرحله زردی احتمال افزایش شدیدی در آنزیم‌های کبدی وجود دارد که ممکن است حتی تا ۸ هفته بعد این زردی و آزمایش‌ها طبیعی نشود.
پیشگیری از هپاتیت به کمک تزریق واکسن و رعایت بهداشت انجام می‌شود. درمان هپاتیت باید تحت‌نظر فوق‌تخصص عفونی اطفال با داروی مخصوص انجام شود.
اگر کودک شما به دلیل ابتلا به هپاتیت A شرایط زیر را داشته باشد باید بستری شود:
- تهوع و استفراغ مداوم به‌طوری‌که هرگز نتواند چیزی بخورد و دائماً استفراغ کند
- زردی خیلی شدید در حدی که در آزمایش خون بیلی‌روبین بالای ۲۰ باشد
- مشکلات انعقادی
- شک به درگیری مغزی
