عفونت ریه در کودکان، ممکن است بعد از یک سرماخوردگی طولانی و یا بعد از یک تب و عفونت به وجود بیاید. ریهها دو عضو تنفسی اصلی بدن در قفسه سینه هستند. ریهها با ورود هوا از راه بینی، باعث تبادل اکسیژن هوای ورودی با اکسیژن خون میشوند و خون پر اکسیژن را به بدن میرسانند. هر عاملی که باعث پرشدگی بخشی از ریه شود، چه تومور باشد و چه عفونت و چرک باشد، موجب اختلال در اکسیژنرسانی بدن میشود. با پایینبودن اکسیژن خون احساس تنگی نفس بیشتر میشود و علائم عفونت ریه در کودکان از همینجا شروع میشود.
سرماخوردگی شایعترین بیماری در میان کودکان است. کودکان ممکن است سالانه هشت بار مریض شوند و این تعداد بالای بیماری برای تکامل سیستم ایمنی کودکان لازم است و جای نگرانی نیست. اما اگر سرماخوردگی فراتر از راههای هوایی بالایی برود و عفونت به ریه کودک برسد، این موضوع ما را نگران خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: علائم هپاتیت در کودکان چیست؟
عفونت ریه در کودکان چه تفاوتی با سرماخوردگی معمولی دارد؟
در سرماخوردگی معمولی، کودک انواع مختلفی از علائم را دارد؛ اما معمولاً بدحال نیست و حال عمومی خوبی دارد. سرماخوردگی معمولی، علائمی مانند آبریزش بینی، گرفتگی بینی، سرفه و عطسه دارد. آبریزش بینی در سرماخوردگی معمولی شفاف و روشن است و معمولاً چرک از بینی خارج نمیشود. سرماخوردگی معمولی با مراقبتهای خانگی و استراحت بهبود مییابد. در سرماخوردگی معمولی، عامل میکروبی راههای هوایی بالایی کودک را درگیر میکند. ویروس در مناطقی مانند بینی و بخش بالایی حلق تکثیر میشود.
گاهی عاملی میکروبی علاوه بر راههای هوایی بالایی به بخشهایی مانند حنجره و نای و نایژه میرسد. به این عفونت برونشیت گفته میشود. برونشیت علائم بیشتری دارد. باعث گرفتگی صدا و تحریک سرفه میشود. ممکن است درمان سختتری داشته باشد و شرایط کودک اندکی بدتر شود.
اگر عفونت حلق را درگیر کند و باعث قرمزی حلق، بزرگشدن لوزه، ترشحات چرکی حلق و گلودرد شدید شود، نام این نوع عفونت فارنژیت است. درمان فارنژیت اگر عامل آن باکتری باشد معمولاً به کمک آنتیبیوتیک تزریقی پنیسیلین است. اگر عامل فارنژیت ویروسی باشد درمان خاصی ندارد و بهترین درمان غرغره آب و نمک است.
در تمام این عفونتها، دوره بیماری کودک کوتاه و در حد سه تا هفت روز است. اگر عامل درگیرکننده آنفولانزا یا کووید باشد گاهی ممکن است علائم طولانیتر نیز بشوند؛ اما معمولاً دوره بیماری کوتاه است. عفونت ریه در کودکان، دوره بیماری طولانیتری دارد. همچنین از همان اوایل درگیری ریه، نسبت به میزان درگیری، تنگی نفس شدید میشود. در کودکانی که حجم زیادی از ریه درگیر شود ممکن است بدون اکسیژن و بستری نتوانند نفس بکشند. ترشح خلطی ریه، سرفه، احساس سنگینی سینه و تنگی نفس از علائم عفونت ریه در کودکان است. عفونت ریه در کودکان بدون دارو و معمولاً بدون بستری خوب نمیشود و کودک را بهشدت بیحال میکند.
عفونت ریه در کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص عفونت ریه در کودکان به کمک گرافی ساده ریه انجام میشود. در کودکان بسیار کوچک، مادر در اتاق رادیولوژی در کنار کودک میایستد تا گرافی گرفته شود معمولاً فضای تصویربرداری باعث ایجاد استرس در کودک میشود. در صورت تمایل خود کودک سعی کنید در کنار او بمانید تا استرس کمتری داشته باشد.
در بزرگسال سیتیاسکن ریه بهترین تشخیص برای درگیری ریه و درصد درگیری را میگذارد؛ اما به دلیل میزان بالای اشعه، در کودکان بهتر است از گرافی ساده ریه استفاده شود مگر در موارد درگیری شدید که شک به مشکل خاصی باشد و متخصص صلاح ببیند از سیتیاسکن استفاده کند.
یافته تشخیصی دیگر، پایینبودن اکسیژن خون در معاینه است. به کمک دستگاه کوچکی به نام پالس اکسیمتری، اکسیژن خون کودک اندازهگیری میشود. عفونت ریه در کودکان میتواند بهشدت تهویه ریه را کاهش دهد و باعث پایین آمدن اکسیژن خون شود.
گاهی عفونت ریه در کودکان به دلیل نوع خاصی از باکتری است که حتماً لازم است عامل عفونی کشت داده شود. کشت ترشحات خلط میتواند به تشخیص ما کمک بسیاری کند. در موارد مزمن شدن عفونت ریه که شک بالایی به بیماری سل داریم یکی از راههای مفید تشخیصی کشت خلط و بررسی سل است.
هنگامی که ترشحات ریه کشت داده میشود، در آزمایشگاه میزان حساسیت عامل عفونی به آنتیبیوتیک نیز بررسی میشود. در شرایطی که مقاومت آنتیبیوتیکی بالا باشد، آزمایشگاه به ما در تعیین بهترین دارو برای درمان میکروب کمک میکند و میزان حساسیت میکروب ریه را به آنتیبیوتیکهای مختلف بررسی میکند.

علائم عفونت ریه در کودکان چیست؟
عفونت ریه در کودکان ممکن است کاملاً خاموش باشد. دورههای مکرر سرماخوردگی و سرفه خلط دار که پس از مدت کوتاهی بهبودی مجدداً علائم عود میکند، میتواند نشاندهنده عفونت ریوی باشد که بهخوبی بهبود نمییابد و مجدداً کودک مریض میشود. درد قفسه سینه هنگام تنفس، تنفس صدادار و خسخس سینه ایجاد میشود.
عفونت ریه در کودکان باعث پایین آمدن اکسیژن خون میشود و همین عامل باعث تنگی نفس کودک هنگام راهرفتن میشود. در موارد بسیار شدید که درگیری ریه بسیار وسیع باشد، ممکن است حتی در حالت نشسته و استراحت نیز تنگی نفس وجود داشته باشد.
سرفه مکرر، خلط زرد یا سبزرنگ، گاهی خلط خونی، همگی علائم عفونت ریه در کودکان است.
تب ممکن است تنها علامت آن باشد. تب طولانیمدت که بهبود نمییابد. ممکن است با شروع سرماخوردگی و تب، آنتیبیوتیک را برای کودک شروع کنید و بلافاصله بعد از قطع استامینوفن، علیرغم مصرف چندروزه آنتیبیوتیک، تب ادامه داشته باشد. تب علامت مبارزه بدن با بیماری است و ممکن است در فاز حاد بیماری وجود داشته باشد. همچنین نشاندهنده یک عفونت فعال در بدن است.
علائم سل چیست؟
سل یکی از باکتریهایی است که باعث ایجاد عفونت مزمن در ریه میشود. ممکن است پس از ورود عامل بیماری سل به بدن، بدن خودبهخود با این عامل مبارزه کند و بدون عفونت ریه بهبود یابد؛ اما گاهی در شرایطی بیماری غالب میشود و باعث ایجاد عفونت در ریه کودک میشود. میکروب سل معمولاً از راه تنفسی وارد بدن میشود و در ریه تکثیر پیدا میکند و ایجاد سرفه و خلط مزمن میکند.
سل ممکن است خلط خونی نیز ایجاد کند. در صورت مشاهده هر علامت مزمنی حتی خلط مزمن بهتر است ترشحات حلق کودک از نظر میکروب سل بررسی شود. درمان سل به کمک داروهای آنتیبیوتیک ترکیبی انجام میشود. تشخیص و درمان سل برعهده مراکز بهداشت است. با مراجعه به این مراکز تست تشخیص و داروها رایگان در اختیار بیماران قرار میگیرد.
تشخیص سل در کودکان فقط به کمک تصاویر گرافی ریه است و معمولاً تست خلط از کودک گرفته نمیشود.

برای پیشگیری از عفونت ریه در کودکان چه کنیم؟
برای پیشگیری از عفونت ریه در کودکان
- در زمان سرماخوردگی، سعی کنید حتماً کودکتان توسط متخصص اطفال ویزیت شود.
- داروهای تجویزی را بهدقت و بهموقع استفاده کنید.
- در صورت ابتلا به عفونت خاصی که نیاز به بستری باشد حتماً کودک را بستری کنید و تا پایان دوره درمان او را با رضایت شخصی ترخیص نکنید.
- در زمانهای مزمن شدن عفونت از درمانهای خانگی بپرهیزید و حتماً از پزشک کمک بگیرید پس از بهبودی علائم کودکتان داروهایش را قطع نکنید و تا زمانی که پزشک تجویز کرده منظم دارو را بدهید.
- آنتیبیوتیک را در زمان مشخصی سر ساعت مشخص بدهید.
- از تماس کودک با شخصی که عفونت ریه دارد تا جای ممکن خودداری کنید.
- از داروهای مکمل تقویت سیستم ایمنی در صورت ابتلای مکرر کودک به بیماری استفاده کنید.
- در غذای روزانه کودکتان انواع میوه و سبزیها را استفاده کنید.
- در صورت مشاهده هر یک از علائم عفونت ریه در کودکان برای معاینه اورژانسی او را به درمانگاه ببرید.
چگونه عفونت ریه در کودکان را درمان کنیم؟
برای درمان عفونت ریه در کودکان، باید از آنتیبیوتیک مناسب استفاده شود. گاهی عاملی که باعث عفونت ریه شده است ویروس است. در موارد عفونت ویروسی، داروی ضدویروسی مناسب با صلاح دید متخصص تجویز میشود. اگر عفونت ریه در کودکان باعث افت اکسیژن خون و بیحالی کودک شود باید او را بستری کنید. گاهی داروی مناسب درمان عفونت ریه در کودکان بهصورت خوراکی وجود ندارد و تنها داروی مؤثر آنتیبیوتیک تزریقی است. در این شرایط لازم است کودک بستری شود و داروی مناسب برای او تجویز شود. اگر دوره درمانی کامل نشود عود عفونت ریه و مقاومت آنتیبیوتیکی بالاست.
به یاد داشته باشید عفونت ریه در کودکان ممکن است بسیار خطرناک باشد و حتی باعث مرگومیر تعدادی از کودکان شود. هر چه کودک را سریعتر به پزشک برسانید و درمان بهموقع شروع شود احتمال عوارض کمتر است. هرگز نگذارید عفونت شدید و کودکتان بدحال شود. کودکان بدحال با اکسیژن خون پایین و درگیری وسیع ریه ریسک مرگومیر و عوارض بالاتری دارند.
در چه شرایطی فوراً کودک را به اورژانس بیمارستان برسانیم؟
اگر کودک شما هریک از شرایط زیر را داشت باید فوری او را به اورژانس اطفال برسانید:
- تنگی نفس در حال استراحت و یا پس از چند قدم راهرفتن
- سرفه شدیدی که خواب کودک را مختل کند
- سرفه همراه با خلط خونی
- سرفه شدیدی که هر بار منجر به استفراغ شود
- بیحالی و بیاشتهایی شدید کودک
جمعبندی
علائم عفونت ریه در کودکان طیف وسیعی از تب و سرفه و خلط تا افت اکسیژن خون و تنگی نفس شدید دارد. بهتر است در عفونتهای تنفسی شدید حتماً از کودک عکس ریه بگیرید. درگیری ریه معمولاً در گرافی ساده ریه مشخص میشود. درمان آنتیبیوتیکی مناسب و یا درمان ضدویروسی با تشخیص پزشک متخصص اطفال برای کودک در نظر گرفته میشود. معمولاً عفونت ریه در کودکان نیاز به بستری و مراقبت در بیمارستان دارد.