اسکیزوفرنی یک بیماری جدی روانی است که نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد بیمار را تغییر میدهد. علائم اسکیزوفرنی میتواند ترکیبی از توهم، هذیان و تفکر و رفتار آشفته باشد. توهم یعنی چیزهایی را میبیند یا میشنود که دیگران نمیبینند و نمیشوند پس توهم میتواند دیداری و یا شنیداری باشد. حتی ممکن است بویی به مشامشان برسد که دیگران آن بو را متوجه نمیشوند.
هذیان به معنی داشتن باورهای محکمی است که درست نیستند. مثلا فرد مبتلا به اسکیزوفرنی فکر میکند که فرستاده خدا است تا قوم و یا کشوری را نجات دهد. ممکن است صداهایی را نیز در این زمینه بشنود که آن توهم است. معمولا افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ارتباط خود را با واقعیت از دست میدهند که زندگی را برای تعداد بسیاری از آنها سخت و غیرممکن میکند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از زمان تشخیص تا پایان عمر باید تحتنظر روانپزشک باشند و دارو مصرف کنند. شروع درمان زودهنگام پس از دیدهشدن اولین علائم اسکیزوفرنی به کنترل علائم اسکیزوفرنی قبل از بروز عوارض جدی کمک میکند.
بیشتر بخوانید: مازوخیسم چیست؟ + انواع و علائم آن
علائم اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی شامل موارد زیر است:
۱. توهم
توهم به معنای دیدن و یا شنیدن چیزهایی است که اصلا وجود ندارند. برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی این توهمها واقعی بهنظر میرسند. توهم مربوط به حواس پنجگانه رخ میدهد. اما بیشتر توهم در شنیدن اتفاق میافتد.
۲. هذیان
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به چیزهایی اعتقاد دارند که واقعی نیستند یا صحت ندارند. مثلا تصور میکنند کسی به آنها تجاوز کرده است در حالی که این اتفاق رخ نداده است. مثلا ممکن است فکر کنند کسی که در تلویزیون صحبت میکند (مثلا در یک مصاحبه) حرفی زده که منظورش به طور خاص با او بوده است، در حالی که آن فرد اصلا او را نمیشناسد و امکان ندارد مخاطب صحبتش این فرد باشد. ممکن است تصور کنند که توانایی خیلی بالایی دارند یا خیلی مشهور هستند که اصلا اینگونه نیست.
۳. تفکر و گفتار آشفته
برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است صحبت با افراد دیگر سخت باشد. پاسخهایی که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به سؤالات میدهند ممکن است اصلا به سؤال مربوط نباشد. ممکن است در یک جمله هیچ کلمه به کلمه دیگری مرتبط نباشد که به آن سالاد کلمات گفته میشود.
۴. رفتارهای حرکتی غیرعادی و نامنظم
رفتارهای آنها به موقعیت مربوط نیست. مثلا ممکن است در مراسم ختم یا در موقعیتی که ناراحتکننده است شادی کند و یا بخندد. یا مثلا درحالی که سن او زیاد است رفتارهای بچهگانه انجام میدهد.
۵. علائم منفی
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بعد از شروع علائم اسکیزوفرنی، کارهایی را که قبلا انجام میدادند دیگر نمیتوانند انجام دهند. مثلا دیگر نمیتوانند حمام کنند، ارتباط چشمی برقرار کنند و یا احساساتشان را نشان دهند. ممکن است صدای آنها در حین صحبت یکنواخت باشد و بالا و پایین نرود یعنی هیچ احساسی در آن نیست. ممکن است علاقه خود را به انجام کارهای روزمره از دست دهد و از انجام کارهای اجتماعی کنارهگیری کند.
علائم اسکیزوفرنی ممکن است از نظر نوع و شدت متفاوت باشند. گاهی اوقات علائم ممکن است بهتر یا بدتر شوند ولی برخی از آنها همیشه وجود دارند و تغییری نمیکنند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولا در سالهای آخر نوجوانی تا اوایل ۳۰ سالگی تشخیص داده میشوند. در مردان، علائم اسکیزوفرنی معمولا از اواخر نوجوانی تا اوایل دهه 20 شروع میشود. در زنان، علائم معمولا در اواخر دهه 20 تا اوایل دهه 30 شروع میشود. معمولا در کودکان اسکیزوفرنی را تشخیص نمیدهند.
علائم اسکیزوفرنی در نوجوانان
علائم اسکیزوفرنی در نوجوانان مانند بزرگسالان است اما تشخیص دقیق این بیماری در نوجوانی سخت است. علائم اولیه اسکیزوفرنی در نوجوانان دیده میشود:
- کنارهگیری از دوستان و خانواده
- نداشتن عملکرد خوب در مدرسه
- مشکل در خواب
- افسردگی
- نداشتن انگیزه
باید به این نکته توجه داشت که این علائم ناشی از مصرف مواد مخدر و یا بیماریهای دیگری نباشد. در مقایسه با بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی، نوجوانان مبتلا به این بیماری ممکن است کمتر دچار هذیان و توهم شوند.
افکار خودکشی
افکار خودکشی و تلاش برای خودکشی در بیماران اسکیزوفرنی از حد متوسط بالاتر است. اگر در نزدیکتان کسی را دارید که اسکیزوفرنی داشته و افکار خودکشی دارد او را تنها نگذارید و با پزشکش تماس بگیرید شاید نیاز باشد سریعا او را بستری کنید. درمان مناسب اسکیزوفرنی می تواند خطر خودکشی را کاهش دهد.
علل ابتلا به اسکیزوفرنی
مشخص نیست که چه چیزی باعث اسکیزوفرنی میشود. اما محققان بر این باورند که ترکیبی از ژنتیک، شیمی مغز و محیط میتواند نقش مهمی را ایفا کند.
تغییرات در برخی مواد شیمیایی طبیعی مغز، از جمله انتقالدهندههای عصبی به نام دوپامین و گلوتامات، ممکن است در اسکیزوفرنی نقش داشته باشد. مطالعات تصویربرداری عصبی تغییراتی را در ساختار مغز و سیستم عصبی مرکزی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نشان میدهد. درحالیکه محققان هنوز نتوانستهاند این یافتهها را در درمانهای جدید اعمال کنند، یافتهها نشان میدهد که اسکیزوفرنی یک بیماری مغزی است.
عوامل خطر که ریسک ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش میدهند
اگرچه علت اسکیزوفرنی شناخته نشده است، به نظر میرسد این عوامل باعث افزایش احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی میشوند:
- سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی.
- تجربیات زندگی، مانند زندگی در فقر، استرس یا خطر.
- برخی از مسائل بارداری و زایمان، مانند عدم تغذیه کافی قبل یا بعد از تولد، وزن کم هنگام تولد، یا قرار گرفتن در معرض سموم یا ویروسها قبل از تولد که ممکن است بر رشد مغز تأثیر بگذارد.
- مصرف داروهای روانگردان در نوجوانی یا جوانی.
عوارض ابتلا به اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی در صورت درمان نشدن میتواند منجر به مشکلات شدیدی شود که هر بخش از زندگی را تحت تأثیر قرار میدهد.
عوارضی که اسکیزوفرنی ممکن است ایجاد کند یا مرتبط باشد عبارتند از:
- خودکشی، اقدام به خودکشی و افکار خودکشی
- اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری اجباری که به نام OCD نیز شناخته میشود
- افسردگی
- سوءاستفاده از الکل یا سایر داروها، از جمله نیکوتین
- عدم توانایی در کار یا حضور در مدرسه
- مشکلات مالی و بیخانمانی
- ایزولهسازی اجتماعی
- مشکلات بهداشتی و پزشکی
- قربانی شدن
- رفتار پرخاشگرانه یا خشونت آمیز، اگرچه افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به جای اینکه به دیگران حمله کنند بیشتر مورد حمله قرار میگیرند.
آیا پیشگیری از ابتلا به اسکیزوفرنی ممکن است؟
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از اسکیزوفرنی وجود ندارد. اما ماندن در برنامه درمانی میتواند به جلوگیری از بازگشت یا بدتر شدن علائم کمک کند. محققان امیدوارند که یادگیری بیشتر در مورد عوامل خطر اسکیزوفرنی به تشخیص و درمان زودتر منجر شود.
درمان اسکیزوفرنی
درمان اسکیزوفرنی بهصورت دارویی است. درمان کامل وجود ندارد و فقط پزشک با دارو می تواند علائم را کنترل کند.
