یکی از عفونتهای خطرناک، آنسفالیت در کودکان است. آنسفالیت اصطلاحی است که برای عفونت بافت اصلی مغز استفاده میشود. آنسفالیت در کودکان ممکن است به دلیل عفونت مستقیم و حمله مستقیم میکروب به وجود آید و یا بهصورت غیرمستقیم و به دلیل پاسخ دستگاه ایمنی بدن به یک عفونت به وجود آید. آنسفالیت در کودکان معمولاً کاملاً ناگهانی و حاد اتفاق میافتد و علائم آن بهصورت حاد شروع میشوند و سیری طوفانی دارد، اما گاهی هم ممکن است کاملاً مزمن باشد.
آنسفالیت بیشتر بهصورت همگانی درگیری ایجاد میکند در واقع میزان بیماری و عفونت بدن کودک مبتلا به حدی زیاد است که میتواند باعث عفونت افراد مختلف شود. گاهی هم موارد تکی از آنسفالیت مشاهده میشود؛ اما درهرحال احتمال واگیری بالایی دارد. موارد همهگیری بیماری آنسفالیت از اواسط فصل تابستان تا اوایل فصل پاییز ادامه پیدا میکند.
بیشتر بخوانید: علائم عفونت مفاصل در کودکان + درمان
علت بیماری آنسفالیت در کودکان چیست؟
بیماری آنسفالیت در کودکان میتواند علل ویروسی و یا باکتریایی داشته باشد. از جمله ویروسهایی که باعث آنسفالیت در کودکان میشود، ویروس تبخال و ویروس ایدز است. ویروس ایدز میتواند بهصورت کاملاً ناگهانی باعث تب و آنسفالیت در کودکان شود. سرخک نیز در صورت تغییر ناگهانی علائم بیماری میتواند باعث ایجاد آنسفالیت در کودکان شود. گاهی اختلالات متابولیک و یا سرطانها نیز میتوانند باعث ایجاد التهاب در بافت پارانشیم مغزی و آنسفالیت در کودکان شود.
بنابراین آنسفالیت میتواند در اثر عوامل مختلفی به وجود آید. باکتریها، ویروسها، انگلها و حتی عوامل غیرعفونی مانند بدخیمی و سرطان، بیماری متابولیک، افت قند خون و مسمومیت با سرب هم از عواملی هستند که همگی میتوانند باعث بروز آنسفالیت شوند. سی درصد از موارد آنسفالیت بدون هیچگونه تب بروز میکند. برای مثال آنسفالیت ناشی از ویروس تبخال بدون تب ایجاد میشود.
آنسفالومیلیت منتشر حاد یا ADEM چیست؟
در دوران کودکی، گاهی بعضی عفونتها باعث ایجاد یک سری علائم منتشر عصبی در مغز و نخاع میشود. عوامل مختلفی باعث ایجاد آنسفالیت منتشر در کودکان میشود. از جمله ویروسهای شایع سرخک و آبلهمرغان میتوانند باعث آنسفالیت منتشر شوند. همچنین گاهی این نوع آنسفالیت بعد از واکسنزدن اتفاق میافتد و عامل آن التهاب مغز ناشی از میکروب واکسن و پاسخ بدن به واکسن است. ADEM بیماری است که به طور منتشر مغز و نخاع را درگیر میکند. این بیماری باعث ایجاد تب میشود. اسپاسم و سفتی عضلانی بهکرات در کودکان مبتلا مشاهده میشود. افت هوشیاری از بیحالی تا کما، در این نوع از آنسفالیت مشاهده میشود که میتواند عواقب بدی برای کودک داشته باشد.
علائم آنسفالیت در کودکان چیست؟
قبل از شروع آنسفالیت معمولاً به مدت چند روز سایر علائم بیماری در کودک مشاهده میشود. کودک ممکن است سردرد داشته باشد، بیحال باشد، تب و سرفه داشته باشد، گلودرد و مشکلات شکمی و همچنین دانههای قرمز پوستی در کودک دیده میشود. بعد از چند روز این علائم با یک سری علائم عصبی ادامه پیدا میکند. کودک بهصورت افزایشیابندهای دچار بیحالی میشود.
ممکن است مشاهده کنید فرزندتان لحظه بدتر از قبل میشود و بیحالی پیشرونده دارد. رفتار کودک کاملاً متفاوت میشود. رفتارهای عجیبوغریب در کودک مشاهده میشود. ممکن است هذیان بگوید و کارهای عجیبی کند که شما را کاملاً متعجب کند. یکی از علائم شایع در این مرحله از آنسفالیت در کودکان تشنج است. علائم عصبی مختلف باعث عوارض شدید؛ مانند کما در کودک میشود.
آنسفالیت در کودکان میتواند علائم خفیف ایجاد کند و یا حتی کشنده باشد. هرچه سن کودک بالاتر برود بیماری شدیدتر میشود.
آنسفالیت در کودکان را چگونه تشخیص میدهیم؟
برای تشخیص آنسفالیت در کودکان، باید نمونهای از مایع مغزی نخاعی گرفته شود. به دلیل ایجاد عفونت در بافت مغزی، تغییراتی در این مایع ایجاد میشود بخشی از این تغییرات شامل موارد زیر میشود:
- افزایش گلبولهای سفید مایع مغزی نخاعی
- افزایش پروتئین مایع مغزی نخاعی
- گاهی ممکن است نمونه مایع مغزی نخاعی هیچ تغییری نداشته باشد.
بهترین راه برای تشخیص آنسفالیت در کودکان، بررسی نوار مغزی است. نوار مغزی راه تشخیص قطعی آنسفالیت است. در نوار مغزی امواج خاص منتشر و آرامی مشاهده میشود.
اگر تصویربرداری از بافت مغزی انجام شود ممکن است هیچ نکته قابلتوجهی نبینیم و یا فقط تورم مختصر بافت مغز مشاهده شود. اگر در تصویربرداری از مغز یک بخش مخصوص را درگیر ببینیم و این درگیری مغز منتشر نباشد بهاحتمال زیاد عامل عفونت ویروس تبخال است؛ زیرا ویروس تبخال باعث درگیری یک کانون از مغز میشود.
انواعی از آزمایش خون و بررسی ویروسهای مختلف به کمک آزمایش خون باید انجام شود. اگر عامل آنسفالیت در کودکان ویروس باشد، معمولاً این ویروس از مایع مغزی نخاعی جدا نمیشود و به کمک آزمایش خون باید علت بیماری را پیدا کرد.
کشت ویروس مدفوع و ترشحات حلق، انجام آزمایش pcr برای تشخیص ویروسهای شایع، به تشخیص نوع ویروس کمک بسیاری میکند.
معمولاً با وجود تمام تلاشهای پزشکان متخصص ممکن است هیچ علتی برای آنسفالیت پیدا نشود. در شرایطی که علت آنسفالیت مشخص نیست و به درمان پاسخ خوبی نمیدهد میتوانیم از مغز نمونهگیری کنیم. بدخیمی، اختلالات عروقی، عفونت با بعضی ویروسها، عفونت با عامل سل، عفونتهای قارچی، همگی مواردی هستند که برای تشخیص دقیقتر نیاز به نمونهگیری مغزی دارند.
آنسفالیت در کودکان چگونه درمان میشود؟
یک سری از عوامل آنسفالیت در کودکان، درمان مخصوص خود را دارند؛ اما مابقی علل آنسفالیت هیچ درمان خاصی ندارند و مراقبتهای حمایتی تنها راهکار درمانی است. ویروسهای تبخال، آبلهمرغان، ویروس CMV و ویروس HIV ، همگی درمان مخصوص خود را دارند. یعنی اگر علت آنسفالیت کودک شما یکی از این ویروسها باشد حتماً درمان خاصی برای آن وجود دارد؛ اما مابقی علل آنسفالیت به کمک کنترل شرایط هر کودک درمان میشوند.
درمان ویروسهای تبخال و آبلهمرغان با داروی اسیکلوویر است. داروی گانسیکلوویر برای درمان ویروس cmv استفاده میشود. برای درمان ویروس ایدز نیز از ترکیبی از داروهای ضدویروسی استفاده میکنیم. اگر عفونت آنسفالیت منتشر یا ADEM ایجاد شود، درمان به کنم دوز بسیار بالای تزریقی کورتون انجام میشود.
بیشتر موارد آنسفالیت در کودکان به کمک بستری در icu درمان میشوند. در بخش مراقبتهای ویژه، میتوان بهسرعت تشنج را کنترل کرد. درصورتیکه فشار داخل سر بالا برود با درمانهای خاص این فشار کنترل میشود و اختلالات الکترولیتی بدن در icu درمان میشود.
چگونه از ابتلای به آنسفالیت پیشگیری کنیم؟
بعضی از ویروسهایی که باعث بروز آنسفالیت در کودکان میشوند، توسط نیش پشه یا کنه به بدن منتقل میشوند. برای پیشگیری از این عفونتهای شدید بهتر است از گزیده شدن کودک جلوگیری کنیم و در هنگام مسافرت و یا مناطقی که پشه و کنه زیاد دارند از پشهبند استفاده کنیم.
برای پیشگیری از آنسفالیت ناشی از ویروس هاری، بهراحتی میتوانیم با واکسن هاری از این ویروس پیشگیری کنیم.
برای پیشگیری از آنسفالیت در کودکان با ویروس تبخال، از ابتلا کودک به این ویروس جلوگیری کنید. یکی از راههای انتقال این ویروس، زایمان طبیعی در مادرانی که تبخال تناسلی دارند است. اگر مبتلا به تبخال تناسلی هستید باید از سزارین استفاده کنید.
واکسن آنفولانزا، از ابتلا به آنسفالیت آنفولانزایی جلوگیری میکند.
در زمانهای تب کودک هرگز از قرص آسپیرین استفاده نکنید. این کار میتواند شانس ابتلای کودک به سندرم ری را بیشتر کند. سندرم ری میتواند باعث بروز آنسفالیت در کودکان بشود.
عفونت آنسفالیت در کودکان چه عوارضی را بر جای میگذارد؟
آنسفالیت در کودکان معمولاً بدون برجایگذاشتن هیچ عارضهای درمان میشود؛ اما بعضی شرایط هستند که میتوانند باعث ایجاد عارضه شوند و گاهی کودک به دلیل این عفونت ممکن است فوت کند. دو سوم از کودکان قبل از آنکه ترخیص شوند کاملاً بهبود پیدا میکنند. بقیه کودکان دچار عوارض شدیدی میشوند. عوارض ناشی از آنسفالیت در کودکان موارد زیر است:
- فلجی
- سفتی عضلات
- بیحسی عضلانی
- مشکلات شناختی
- ضعف عضله
- تشنجهای عودکننده
اگر هر کدام از این عوارض در اثر آنسفالیت در کودکان دیده شود، بهمرورزمان معمولاً مشکلات عصبی حل میشود و برای مثال اگر کودک شما در اثر آنسفالیت توان راهرفتن خود را ازدستداده باشد بهمرورزمان این نقص برطرف میشود و این توان بازمیگردد.
مرگومیر ناشی از آنسفالیت در کودکان پنج درصد است پس موارد بسیار زیادی از بیماری درمان میشود و عارضه شدیدی نمیگذارد. ویروس هاری یکی از عوامل ویروسی است که همواره کشنده است.
اگر کودک شما زیر یک سال باشد و یا دچار کما شده باشد، احتمال آنکه آنسفالیت عارضه بدهد بیشتر است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر تب کودک شما بهبود پیدا نمیکند
- اگر حال کودک شما روزبهروز بدتر میشود
- اگر کودک شما رفتار عجیب دارد
- اگر کودک شما هذیان میگوید
- اگر تشنج در کودک دیدید
همه موارد بالا میتواند علامتی از آنسفالیت در کودکان باشد که باید فوراً به پزشک مراجعه کنید
جمعبندی
به عفونت بافت اصلی مغز آنسفالیت گفته میشود. آنسفالیت معمولاً در اثر میکروبها و عوامل عفونی اتفاق میافتد؛ اما گاهی هم علت آنسفالیت میتواند بدخیمیها و شرایط غیرعفونی مانند فشارخون باشد.
قبل از آنکه آنسفالیت شروع شود معمولاً چند روز علائمی مانند سرفه، گلودرد، تب، سردرد و درد شکم ایجاد میشود و سپس علائم اصلی آنسفالیت مانند بیحالی و تغییرات رفتاری و تشنج مشاهده میشود.
برای تشخیص آنسفالیت در کودکان بهتر است نمونه مایع مغزی نخاعی بررسی شود. همچنین آزمایش خون و pcr به تشخیص عامل میکروبی آنسفالیت در کودکان کمک بسیاری میکند.
در کنار تمام این موارد گرفتن نوار مغزی از کودک بهترین و اصلیترین راه تشخیصی است.
درمان آنسفالیت در کودکان، برای بعضی ویروسها داروی اختصاصی ضدویروسی است و برای بقیه موارد درمان اختصاصی وجود ندارد و صرفاً درمان حمایتی و کنترل علائم کودک انجام میشود.
