سوزش ادراری در کودکان به دلیل وجود عفونت ادراری است.
سیستم ادراری از بالا به پایین شامل کلیهها، لولههای حالب که کلیهها را به مثانه وصل میکنند، مثانه و پیشابراه است. پیشابراه پایینیترین بخش سیستم ادراری است که موجب تخلیه ادرار از کلیهها میشود. کلیهها دو عدد عضو لوبیاییشکل در پهلوها هستند. خون توسط عروقی به کلیه وارد میشود. کار کلیه گرفتن مواد زائد از خون و دفع آن از طریق ادرار است. کلیهها، سیستم کاملی دارد که اجازه دفع خون و سلولهای مفید خون از طریق ادرار را نمیدهد.
ادراری که تولید میشود شامل مواد زائد و مقداری بیلیروبین است که باعث زردی آن میشود. خونی که وارد کلیه میشود از چندین فیلتر عبور میکند و تمام مواد اصلی و مغذی آن گرفته میشود و تنها بخشی از خون به همراه مواد زائد دفع میشود. این مواد دفعی در هر دو کلیه آماده میشود و از طریق لولههایی به نام حالب وارد مثانه میشوند. مثانه محل ذخیره ادرار است. این ادرار بهآرامی تولید میشود در مثانه ذخیره میشود تا به حجم مشخصی برسد و سپس دفع شود. پس از آنکه ادرار به حجم خاصی رسید توسط پیشابراه دفع میشود. مجرای خروجی ادرار در آقایان با مجرای تناسلی مشترک و در خانمها متفاوت از مجرای تناسلی است.
بیشتر بخوانید: آنسفالیت در کودکان | التهاب و ورم مغزی در کودکان
عفونت ادراری چه علائمی ایجاد میکند؟
معمولاً دو قسمت از سیستم ادراری کودکان دچار عفونت میشود و علائم مخصوص خود را ایجاد میکند. اگر عفونت محدود به بخشهای پایینی این سیستم مانند پیشابراه و مثانه باشد علائم زیر را دارد:
- سوزش ادراری در کودکان: مهمترین علامت عفونت، سوزش ادراری در کودکان است. البته این سوزش ادراری در کودکان میتواند به دلایل دیگری نیز اتفاق بیفتد. برای مثال هر عاملی که باعث زخم، تاول یا آسیب پوستی شود میتواند باعث احساس سوزش هنگام ادرار شود. اما سوزش ادراری در کودکان اگر به دلیل عفونت ادرار باشد معمولاً یک یا دو مورد دیگر از علائم عفونت ادراری نیز دیده میشود.
- بوی بد ادرار: یکی دیگر از علائم شایع عفونت ادراری در کودکان بوی بد ادرار است. این بو نشاندهنده رشد باکتری در ادرار است که باعث عفونت ادراری شده است.
- تکرر ادرار: سوزش ادراری در کودکان گاهی همراه با تکرر ادرار دیده میشود. بهطوریکه کودک دائماً به سرویس بهداشتی مراجعه میکند و احساس دفع مکرر ادرار دارد.
- فوریت ادراری: کودک نمیتواند ادرار خود را نگه دارد و باید فوراً آن را تخلیه کند اگر چند ثانیه دیرتر به سرویس بهداشتی برود شلوار خود را خیس میکند.
- احساس دفع ناکامل ادرار: گاهی سوزش ادراری در کودکان همراه با احساس دفع ناکامل ادرار است. کودک در سرویس بهداشتی بعد از اتمام ادرار خود ذکر میکند سوزش شدیدی دارد و همچنان ادرار دارد.
تمام این علائم آزاردهنده نشاندهنده عفونت بخشهای پایینی دستگاه ادراری مانند عفونت پیشابراه است که در صورت عدم تشخیص درست و درمان به سمت بالاتر و عفونت مثانه میرود.
اگر عفونت ادراری بخش بالایی یعنی کلیه را درگیر کند علائم زیر را دارد: (ممکن است تمام علائم بالا وجود داشته باشد و علائم پایین به آن اضافه شود و یا علائم بالا وجود نداشته باشد و فقط علائم زیر دیده شود)
درگیری کلیه توسط عفونت، پیلونفریت نام دارد. علائم پیلونفریت:
- تب، معمولاً عفونت کلیه باعث ایجاد تب میشود. کلیه عضو مهمی از بدن است و با خون ارتباط مستقیم دارد؛ بنابراین این عفونت بهراحتی علائم کلی در بدن میدهند و باعث ایجاد تب میشود.
- درد پهلو: این درد پهلو ممکن است بدون تحریک وجود داشته باشد. اما درد پهلو در عفونت کلیه معمولاً بعد از ضربه آرام ایجاد میشود و به صورتی است که اگر ضربه بسیار آرامی با دست به پهلوی کودک زده شود، کودک از شدت درد بسیار بیقرار میشود.
اگر علائم بالا وجود داشته باشد باید مراجعه فوری به پزشک داشته باشید زیرا درمان عفونت کلیه همیشه بهسادگی و بهصورت سرپایی نیست.
چه دلیلی باعث عفونت ادراری در کودکان میشود؟
عفونت ادراری در کودکان به دلایل مختلفی رخ میدهد. اولین دلیل استعداد فیزیولوژیک دخترها برای عفونت ادراری است. همانطور که گفتیم مجرای تناسلی دختران با مجرای ادراری آنها یکی است. همین مسیر یکسان موجب عفونت ادراری میشود و ریسک این عفونتها از همان سنین کودکی در دختران بیشتر است.
دلیل دیگر عفونت ادراری عدم رعایت بهداشت است. دیر تعویضشدن پوشک در کودکان شیرخوار توسط والدین میتواند زمینهساز عفونت ادراری در نوزادی و شیرخوارگی باشد. این دیر عوضشدن پوشک باعث تجمع باکتری در پوشک میشود که مخصوصاً در دختران به دلیل پیشابراه کوتاهی که دارند عفونت بهسرعت به سمت مثانه پیشروی میکند. در سنین بعد از پوشک گرفتن گاهی کودکان بهخوبی شسته نمیشوند. کودکانی که به مدرسه میروند و خودشان دستشویی میروند ممکن است بهداشت را بهخوبی رعایت نکنند و مبتلا به عفونت ادراری و شوند.
دلیل دیگر عفونت ادراری نگهداشتن ادرار است
در کودکانی که بهتازگی از پوشک گرفته شدهاند، گاهی کودکان دیر به سرویس بهداشتی میروند و سرگرم بازی یا کارتون شدن کودکتان میتواند علت اصلی این موضوع باشد. سعی کنید حواستان به دفعات دفع ادرار او باشد؛ زیرا این دیر ادرارکردن موجب سوزش ادراری در کودکان و عفونت ادراری در کودکتان میشود. این نگهداشتن ادرار موجب تجمع ادرار در مثانه و رشد باکتریها در آن میشود.
عفونت ادراری ممکن است به دلیل مشکل ساختاری سیستم ادراری باشد. سیستم ادراری کودکان همیشه شکل نرمال ندارد. هرگونه نقص ساختاری در سیستم ادراری میتواند عاملی برای عفونت ادراری در کودکان و سوزش ادراری در کودکان باشد. برای مثال کودکانی که رفلاکس ادراری دارند بیشتر مستعد عفونت ادراری هستند. رفلاکس ادراری زمانی رخ میدهد که ادرار مسیر طبیعی رو به پایینش را از دست بدهد و بخشی از ادرار به سمت کلیه بازگردد. این بازگشت موجب عدم دفع کامل ادرار میشود و فرد را مستعد عفونت ادراری میکند.
سوندگذاری و دستکاری در سیستم ادراری نیز باعث عفونت ادراری در کودکان بستری میشود. اگر سوند غیر استریل گذاشته شود یا حین سوندگذاری سوند آلوده شود کودک بهراحتی مبتلا به عفونت ادراری میشود. در بعضی شرایط خاص ممکن است کودک بهصورت مزمن و به مدتی طولانی سوند داشته باشد که در این صورت ریسک عفونت ادراری بسیار بالاست.
عفونت ادراری در کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص عفونت ادراری در کودکان به کمک آزمایش ادرار انجام میشود. پس از شک اولیه به وجود عفونت ادراری در کودک، از او آزمایش ادرار میگیریم. کشت ادرار نشاندهنده وجود عفونت و میزان و نوع میکروب ایجادکننده عفونت است. آزمایش کشت ادرار علاوه بر نشاندادن وجود یا عدم وجود عفونت ادراری، نوع میکروارگانیسم ایجادکننده عفونت و آنتیبیوتیک مناسب آن را بررسی میکند.
اگر هر کدام از علائم زیر را دیدید بهتر است کودک شما از نظر عفونت ادراری بررسی شود و آزمایش کشت ادرار از او گرفته شود:
- هرگونه تب در نوزاد دختر
- بیقراری و تب در نوزاد دختر
- وجود بوی عجیب در ادرار کودک
- وجود نقص ساختاری مانند رفلاکس در کودکی که تب یا بیحالی دارد
- هر کودک که بستری شده است
- هر کودک با سوند ادراری
- کودکی که علائم ادراری دارد؛ مانند سوزش ادرار در کودکان و یا تکرر ادرار
در هر کدام از شرایط بالا بهتر است از کودک آزمایش ادرار و کشت ادرار گرفته شود
نمونه ادراری کودکان چگونه جمعآوری میشود؟
یکی از نکات مهم در تشخیص صحیح عفونت ادراری جمعآوری درست نمونه ادراری است. اگر نمونه ادرار حتی با پوست دستمان در تماس باشد باعث ایجاد آلودگی و نتیجه مثبت کاذب آزمایش ادرار میشود. به همین منظور باید نمونه را بادقت جمعآوری کنید. بهتر است قبل از هر کاری آلت تناسلی کودک خود را با آب و صابون بهخوبی بشویید تا هیچ میکروب اضافهای نباشد. آزمایش ادرار در کودکانی که پوشک میشوند به کمک وصل کردن یک کیسه ادراری چسبدار زیر پوشک گرفته میشود. بهتر است قبل از چسباندن کیسه کودک را بهخوبی بشویید و سپس کیسه چسبانیده شود.
آزمایش ادرار در نوزاد گاهی به کمک گرفتن نمونه استریل با سرنگ انجام میشود. در شک بالا به عفونت ادراری در نوزادان، با یک سرنگ از فضای پوستی روی مثانه به سمت مثانه میرویم و به کمک سرنگ ادرار را خارج میکنیم. این کار به تهیه ادرار استریل از نوزاد کمک میکند.
چگونه از عفونت ادراری در کودکان پیشگیری کنیم؟
- رعایت بهداشت و تعویض سریعتر پوشک کودک مخصوصاً اگر دختر باشد
- شستوشوی کودکتان از جلو به عقب باشد تا میکروبهای مدفوعی وارد دستگاه ادراری نشوند.
- حواسمان باشد کودکمان بهموقع به سرویس بهداشتی برود و درباره نگهنداشتن ادرارش با او صحبت کنیم
- تعویض مناسب سوند ادراری و گذاشتن سوند بهصورت استریل انجام شود
- تعویض مناسب لباس زیر کودکان و پهن کردن لباس زیر در آفتاب بعد از شستن جهت تمیزشدن و ازبینرفتن باکتریها
سوزش ادراری در کودکان چگونه درمان میشود؟
عفونت ادراری در کودکان به کمک آنتیبیوتیک درمان میشود. پس از آن که آزمایش کشت ادراری گرفته شد آنتیبیوتیک مناسبی که در آزمایش باکتریها به آن حساسیت دارند تجویز میشود.
پس از پایان دوره درمان آنتیبیوتیکی از کودک مجدداً آزمایش ادرار گرفته میشود تا پاسخ به درمان بررسی شود.
معمولاً دوره درمان عفونت ادراری در کودکان یک هفته است.
جمعبندی
عفونت ادراری در کودکان به دلیل هرگونه آلودگی سیستم ادراری به باکتری ایجاد میشود. سوزش ادراری در کودکان از علائم اصلی عفونت ادراری است که در سنین پایین به دلیل عدم آموزش صحیح بهداشت بیشتر مشاهده میشود.
علائم عفونت ادراری شامل سوزش ادراری در کودکان، تب، بیحالی، بیقراری، تکرر ادرار، دفع اورژانسی ادرار، دفع ناکامل ادرار و گاهی درد پهلو است. بعد از مشاهده هر یک از علائم عفونت ادراری، آزمایش ادرار و کشت ادرار درخواست میشود و درمان به کمک آنتیبیوتیک مناسب باتوجهبه جواب کشت است.
