بسیاری از افراد به دنبال درمان‌های مؤثر برای کاهش و مدیریت استرس هستند. داروهای ضد استرس و اضطراب، به‌عنوان یکی از گزینه‌های درمانی، می‌توانند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی و کنترل علائم اضطراب ایفا کنند. این داروها باتوجه‌به نوع و شدت علائم اضطراب و استرس، می‌توانند به دو دسته اصلی داروهای شیمیایی و داروهای گیاهی تقسیم شوند. در این مقاله، به بررسی انواع داروهای ضد اضطراب پرداخته می‌شود و به شما کمک خواهد شد تا با داروهای شیمیایی مانند بنزودیازپین‌ها، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و داروهای گیاهی آشنا شوید.

بیشتر بخوانید: قطره چشم افلوکساسین برای عفونت چشم

موارد تجویز داروهای ضد استرس و اضطراب

داروهای ضد استرس و ضد اضطراب، ابزارهای مؤثری هستند که به مدیریت و کاهش علائم مرتبط با اختلالات اضطرابی کمک می‌کنند. این داروها به‌طورکلی برای شرایط مختلفی تجویز می‌شوند که شامل موارد زیر است:

• اختلالات اضطرابی عمومی: در مواردی که فرد به اختلال اضطراب عمومی (GAD) دچار است، داروهای ضد اضطراب می‌توانند به کاهش نگرانی‌های مداوم و احساسات اضطراب شدید کمک کنند. این داروها به‌ویژه زمانی تجویز می‌شوند که اضطراب به میزان قابل‌توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد.
• حملات پانیک: افرادی که به حملات پانیک مبتلا هستند، ممکن است به داروهای ضد اضطراب نیاز داشته باشند. این داروها به کاهش شدت و فراوانی حملات پانیک کمک کرده و علائم مربوط به آن مانند تپش قلب و تنگی نفس را تسکین می‌دهند.
• اختلال استرس پس از سانحه: افرادی که بعد از تجربیات شدید یا آسیب‌زا دچار اختلال استرس پس از سانحه شده‌اند، ممکن است به داروهای ضد اضطراب برای کنترل علائم مزمن و اضطراب ناشی از آن وضعیت نیاز داشته باشند.
• اضطراب ناشی از موقعیت‌های خاص: داروهای ضد استرس می‌توانند برای موقعیت‌های خاصی مانند سخنرانی در جمع، شرکت در امتحان، یا مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی استرس‌زا تجویز شوند. این داروها به فرد کمک می‌کنند تا با آرامش بیشتری به این موقعیت‌ها بپردازد.
• اختلالات خواب و بی‌خوابی: برخی داروهای ضد اضطراب به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کنند و در درمان مشکلات خواب ناشی از اضطراب یا استرس مؤثر هستند.
• علائم فیزیکی و روانی استرس شدید: در مواردی که استرس شدید باعث بروز علائم فیزیکی نظیر تپش قلب، افزایش فشارخون، یا مشکلات گوارشی می‌شود، داروهای ضد استرس می‌توانند به تسکین این علائم کمک کنند.

در تجویز داروهای ضد اضطراب، روان‌پزشکان به عواملی مانند شدت علائم، وضعیت فیزیکی و روانی فرد و نوع اختلال اضطرابی توجه می‌کنند.

بنزودیازپین؛ یکی از معروف‌ترین داروهای ضد استرس

بنزودیازپین‌ها یکی از مؤثرترین گروه‌های داروهای ضد اضطراب و آرام‌بخش هستند که برای درمان انواع اختلالات استرسی استفاده می‌شوند. این داروها با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی، به کاهش اضطراب، آرامش ذهن و عضلات و تسکین علائم مرتبط با اختلالات اضطرابی کمک می‌کنند. در اینجا به بررسی ویژگی‌ها، کاربردها و عوارض جانبی این داروها پرداخته می‌شود:

• عملکرد دارویی:

بنزودیازپین‌ها با تقویت فعالیت انتقال‌دهنده عصبی گاما آمینوبوتیریک اسید  در مغز، به ایجاد اثرات آرام‌بخش و ضد اضطراب کمک می‌کنند. GABA یک ماده شیمیایی است که به کاهش فعالیت‌های عصبی و آرامش سیستم عصبی کمک می‌کند.

• تسکین سریع:

این داروها معمولاً در عرض 30 دقیقه تا یک ساعت اثر می‌گذارند و به‌سرعت علائم اضطراب را کاهش می‌دهند. این ویژگی آنها را برای مواقع اضطراری و حملات پانیک بسیار مؤثر می‌سازد.

• انواع داروها:

 از جمله رایج‌ترین بنزودیازپین‌ها می‌توان به آلپرازولام (زاناکس)، کلونازپام (کلونوپین)، لورازپام (آتیوان)، دیازپام (والیوم) و کلردیازپوکسید (لیبریوم) اشاره کرد. هر یک از این داروهای ضد استرس ویژگی‌ها و مدت‌زمان اثر متفاوتی دارند.

کاربردهای بالینی

بنزودیازپین‌ها برای درمان اختلالات اضطرابی مختلف مانند اختلال اضطراب عمومی، اختلال اضطراب اجتماعی و حملات پانیک تجویز می‌شوند. این داروها در مواقع استرس و اضطراب شدید، مانند قبل از جراحی یا در موقعیت‌های استرس‌زای خاص، می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. برخی از بنزودیازپین‌ها به‌عنوان داروهای خواب‌آور برای بهبود کیفیت خواب و درمان بی‌خوابی نیز استفاده می‌شوند.

عوارض جانبی و خطرات

عوارض جانبی رایج بنزودیازپین‌ها شامل خواب‌آلودگی، سرگیجه، اختلالات حافظه و مشکلات تعادلی است. مصرف این داروها می‌تواند عملکرد روزانه و فعالیت‌هایی مانند رانندگی را تحت‌تأثیر قرار دهد. مصرف طولانی‌مدت این داروها می‌تواند منجر به وابستگی و اعتیاد دارویی، مشکلات شناختی و حافظه و اختلالات خواب شود.

بوسپیرون؛ بهترین داروی ضد استرس

بوسپیرون  یکی از انواع جدید داروهای مقابله با استرس است که برای درمان برخی از اختلالات استرسی خفیف نظیر اضطراب عمومی، طراحی شده است. این دارو به‌ویژه در مواردی که دیگر داروهای ضد اضطراب نتایج مطلوبی نداشته‌اند یا به دلیل عوارض جانبی خاصی ناکارآمد بوده‌اند، مورداستفاده قرار می‌گیرد.

• عملکرد دارویی:

بوسپیرون با تأثیر بر مواد شیمیایی مغز، به‌ویژه سروتونین و دوپامین، به تنظیم خلق‌وخو و کاهش اضطراب کمک می‌کند. برخلاف داروهای ضد استرس بنزودیازپین‌ها که اثرات آرام‌بخش قوی‌تری دارند، بوسپیرون به‌عنوان یک آرام‌بخش ملایم‌تر عمل می‌کند و باعث تغییرات خلقی به‌تدریج می‌شود.

• زمان شروع اثر:

اثرات بوسپیرون ممکن است چند هفته طول بکشد تا به طور کامل محسوس شود. این مدت زمان نیاز به صبر و پیگیری مداوم دارد تا نتایج مطلوب به دست آید.

• کاربردهای بالینی

بوسپیرون به طور خاص برای درمان اختلال اضطراب عمومی  طراحی شده است و می‌تواند برای مدیریت طولانی‌مدت و کوتاه‌مدت اضطراب مورداستفاده قرار گیرد.

• مزایای مصرف

یکی از مزایای مهم بوسپیرون این است که خطر وابستگی و اعتیاد به آن بسیار کم است. به همین دلیل، این دارو گزینه مناسبی برای افرادی است که سابقه سوءمصرف مواد دارند یا به دنبال درمان طولانی‌مدت با استفاده از داروهای ضد استرس هستند.

بر خلاف بسیاری از داروهای ضد اضطراب، بوسپیرون اثرات خواب‌آور ندارد و به همین دلیل، در طول روز باعث خواب‌آلودگی نمی‌شود. بوسپیرون به‌عنوان یک گزینه کم‌خطرتر برای افراد مسن و افرادی که نگرانی‌هایی درباره عوارض جانبی داروهای ضد اضطراب قوی‌تر دارند، پیشنهاد می‌شود.

• عوارض جانبی

سرگیجه، سردرد، تهوع و ناراحتی معده از جمله عوارض جانبی شایع بوسپیرون هستند. این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند و در بسیاری از موارد با ادامه مصرف دارو کاهش می‌یابند. برخی از افراد ممکن است در طول مصرف بوسپیرون با مشکلات خواب، یبوست و ناراحتی معده مواجه شوند که موقتی خواهد بود.

معرفی داروهای درمان افسردگی

داروهای ضد استرس گروه ضدافسردگی به طور گسترده‌ای برای درمان اختلالات اضطرابی و استرس نیز استفاده می‌شوند. این داروها با تأثیر بر روی پیام‌رسان‌های عصبی، به‌ویژه سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین، علائم افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهند. بااین‌حال، اثرگذاری این داروها معمولاً به ۴ تا ۶ هفته زمان نیاز دارد.  در ادامه انواع آن‌ها را بررسی کرده‌ایم:

داروهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)

مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRIها گروهی از داروهای ضد افسردگی هستند که عمدتاً برای درمان افسردگی و اضطراب تجویز می‌شوند. با افزایش سطح سروتونین در مغز، این داروها به بهبود علائم افسردگی و کاهش اضطراب کمک می‌کنند.

از داروهای شناخته‌شده این گروه می‌توان به فلوکستین (Prozac)، پاروکستین (Paxil)، سرترالین (Zoloft) و اسیتالوپرام (Lexapro) اشاره کرد. عوارض جانبی SSRIها شامل حالت تهوع، خشکی دهان، ضعف عضلانی، اسهال، سرگیجه، اختلالات خواب و اختلال در عملکرد جنسی است. اگرچه عوارض جانبی این داروها معمولاً موقتی هستند.

داروهای سه حلقه‌ای (Tricyclic Antidepressants)

داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای یا TCAs از قدیمی‌ترین داروهای مورداستفاده برای درمان افسردگی و اضطراب هستند. این داروها با مسدودکردن بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین که هر دو از انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم هستند، سطح این مواد شیمیایی را در مغز افزایش می‌دهند. این امر به بهبود خلق‌وخو و کاهش علائم اضطراب کمک می‌کند. بااین‌حال، به دلیل عوارض جانبی گسترده‌تر و خطرات بیشتری که این داروها دارند، امروزه کمتر از آنها استفاده می‌شود.

نمونه‌هایی از این نوع داروهای ضد استرس شامل آمی‌تریپتیلین (Elavil)، ایمی‌پرامین (Tofranil) و کلومیپرامین (Anafranil) است. این داروها معمولاً با دوز پایین شروع شده و به‌تدریج افزایش می‌یابند. عوارض جانبی شامل سرگیجه، خواب‌آلودگی، یبوست، افزایش وزن، تاری دید و کاهش انرژی است. با وجود این عوارض، در مواردی که SSRIها مؤثر نیستند، TCAs می‌توانند گزینه مناسبی باشند.

معرفی بهترین داروهای اضطراب اجتماعی

اضطراب اجتماعی یکی از مشکلات روانی شایع است که می‌تواند به‌شدت کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد. انتخاب مناسب‌ترین داروهای ضد استرس برای درمان این نوع بیماری بستگی به‌شدت علائم و پاسخ بدن فرد به داروها دارد. در این راستا به طور معمول MAOIها تجویز می‌شوند.

مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI) یکی از داروهای مؤثر در درمان اضطراب اجتماعی هستند. این داروها عمدتاً برای درمان اختلال وحشت و هراس اجتماعی به کار می‌روند و با افزایش تعداد انتقال‌دهنده‌های عصبی که تنظیم‌کننده خلق‌وخو هستند، عمل می‌کنند. از جمله داروهای MAOI که مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قرار دارند، می‌توان به ایزوکاربوکسازید (مارپلان)، فنلزین (ناردیل)، ترانیل سیپرومین (پارنات) و سلژیلین (امسام) اشاره کرد.

مصرف داروهای MAOI مانند داروهای سه حلقه‌ای با برخی محدودیت‌ها و عوارض جانبی همراه است. این داروها می‌توانند با مواد غذایی خاصی مانند پنیر و شراب قرمز و همچنین با داروهای دیگری مثل SSRIها، برخی از قرص‌های جلوگیری از بارداری، مسکن‌ها و داروهای سرماخوردگی و آلرژی تداخل داشته باشند. مصرف هم‌زمان این داروها ممکن است منجر به افزایش خطرناک فشارخون و سایر عوارض جانبی جدی شود؛ بنابراین، رعایت دقیق رژیم غذایی و آگاهی از تداخلات دارویی در هنگام استفاده از این نوع داروهای ضد استرس ضروری است.

جدول داروهای ضد استرس

در جدول زیر، داروهای ضد استرس و اضطراب که در این متن ذکر کردیم، به همراه اطلاعات مربوط به عملکرد دارویی، زمان شروع اثر، کاربردهای بالینی، مزایا و عوارض جانبی آن‌ها آورده شده است:

برای اطلاعات بیشتر با انواع داروهای ضد استرس و روش‌های موثر مدیریت استرس و اضطراب، می‌توانید به مجله سلامتی نبض مراجعه کنید که به ارائه مقالات و توصیه‌های به‌روز در زمینه انواع بیماری‌ها به‌خصوص سلامت روان و جسم می‌پردازد.