بیماری ایدز یک بیماری ویروسی است که قابلیت انتقال ویروس به‌راحتی از طریق خون وجود دارد. علت بیماری ایدز، ویروس HIV است.
ویروس HIV در بدن، سلول‌های ایمنی‌زای بدن را به‌عنوان منبع تکثیر خود انتخاب می‌کند. سلول‌های موردنظر پس از ورود ویروس، در اختیار ویروس قرار می‌گیرند و دیگر برای بدن کار نمی‌کنند؛ بلکه در جهت سلامت و تکثیر ویروس فعالیت می‌کنند. به همین دلیل پس از ورود این ویروس به بدن و تکثیر آن، ایمنی بدن بسیار پایین می‌آید.
پس از ورود ویروس HIV به بدن، این ویروس در سکوت کامل و بدون هیچ علامتی شروع به تکثیر و تضعیف ایمنی بدن می‌کند. این بیماری کاملاً مزمن است و روزبه‌روز شرایط بیمار بدتر می‌شود. اگر درمان ایدز شروع نشود، روزبه‌روز ایمنی بدن شما ضعیف‌تر می‌شود و تعداد سلول‌های ایمنی بدن کاهش می‌یابد.
زمانی که تعداد سلول‌های ایمنی بدن بسیار کم شود، علائم بیماری ایدز شروع به آشکارشدن می‌کند.
بیشتر بخوانید: روش‌های درمان انگل در کودکان
بیماری ایدز در کودکان چگونه انتقال پیدا می‌کند؟
بیماری ایدز به دو صورت مختلف انتقال پیدا می‌کند. نوعی انتقال از مادر به جنین در حین بارداری یا حین زایمان و یا مادر به نوزاد حین شیردهی است. در هنگام بارداری، خونی که بین مادر و جنین از طریق جفت مبادله می‌شود ممکن است حاوی مقداری ویروس باشد. اگر مادران باردار در دوران بارداری‌شان مراجعه به متخصص داشته باشند و تحت درمان دارویی باشند احتمال انتقال به جنین کمتر می‌شود.
در زمان نزدیکی زایمان حوادثی ممکن است این شانس انتقال بیماری به جنین را بیشتر کند؛ مانند پارگی کیسه آب و یا جداشدن بندناف و خون‌ریزی‌های حوالی زایمان همگی ریسک انتقال به نوزاد را بیشتر می‌کند. پس از زایمان برای نوزاد درمان دارویی ضدویروسی شروع می‌شود. هر چه این درمان سریع‌تر شروع شود شانس ابتلای نوزاد کمتر می‌شود. برای این نوزادان شیردهی نیز می‌تواند دارای ریسک ابتلا باشد و درباره اجازه شیردهی مادر مبتلا به ایدز بهتر است با متخصص مشورت شود.
دوره نهفتگی در انتقال مادر به جنین پنج ماه و در انتقال فردبه‌فرد هفت تا ده سال است.
نوع دیگر انتقال بیماری ایدز، انتقال فردبه‌فرد است. خون و ترشحات بدن، همگی حاوی ویروس HIV هستند. انتقال در افراد بزرگسال و نوجوانان از طریق تماس جنسی و در کودکان از طریق آلودگی با تزریق خون و مشتقات خونی است. فرورفتن سوزن آلوده به دست که در کادر درمان بسیار محتمل است، ریسک انتقال ویروس را بالا می‌برد.
در حال حاضر، درمان‌های ضدویروسی ایدز بسیار پیشرفت داشته است و به همین دلیل میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری ایدز و تعداد بیماری ایدز در کودکان بسیار کاهش یافته است.
علائم بیماری ایدز در کودکان چیست؟
ورود این ویروس به بدن شما، باعث ایجاد یک سندروم حاد می‌شود که بعد از دوره نهفتگی دو تا شش هفتگی ایجاد می‌شود. این سندروم علائمی مانند تب، بی‌حالی، کاهش وزن، عفونت حلقی یا فارنژیت، بزرگی غدد لنفاوی، ضایعات و دانه‌های پوستی ایجاد می‌کند. همه این علائم به‌صورت حاد ایجاد می‌شوند. همه این علائم حاد به دلیل سندروم ویروسی بعد از ابتلا به ایدز اتفاق می‌افتد که به دلیل شباهت زیادی که به سرماخوردگی دارد با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود و منجر به تشخیص ایدز نمی‌گردد.
انتقال ایدز از مادر به جنین، علائم اولیه‌ای دارد که در نوزاد تا پنج‌ماهگی خود را نشان می‌دهد. مهم‌ترین این علائم موارد زیر است:
- وزن‌گیری نامناسب نوزاد
- رشد عصبی با تأخیر
- بزرگی کبد و طحال
- بزرگی غدد لنفاوی
- اسهال مزمن
- عفونت ریوی
- برفک دهان
- عفونت مکرر
- تورم غده پاروتید
علائم ریوی و درگیری ریه در بیماری ایدز بسیار شایع است. عفونت ریه در دوران شیرخوارگی، با علائمی مانند کاهش اکسیژن خون، تعداد تنفس بالا، توکیدگی عضلات تنفسی، بالارفتن لاکتات دهیدرزناز در آزمایش خون و تب، ایجاد می‌شود. این علائم شیرخواران با عفونت ریه ناشی از بیماری ایدز همراهی دارد. در واقع در شیرخواران مبتلا به ایدز ایمنی بدن به حدی پایین می‌آید که با عوامل میکروبی که شخص عادی را بیمار نمی‌کند مبتلا به عفونت ریه مثل علائم بالا می‌شوند.
در دوران بارداری، همه خانم‌ها از نظر ابتلا به بیماری ایدز غربالگری می‌شوند و خانم‌های مبتلا به این بیماری، تحت درمان دارویی و بعد از تولد نوزادان نیز سریعاً درمان می‌شوند تا علائم بیماری بروز پیدا نکند.
فاصله بین دوره نهفتگی ویروس ایدز تا شروع علائم، به میزان زیادی به ایمنی بدن بستگی دارد. هرچه ویروس سریع‌تر تکثیر شود و هیچ دارویی جلوی آن را نگیرد، ایمنی بدن شما سریع‌تر ضعیف می‌شود و علائم بیماری ایدز شروع می‌شوند. اما اگر از همان اوایل که بیماری بدون علامت است درمان شروع شود و اجازه تکثیر به ویروس داده نشود، احتمال ضعیف‌شدن ایمنی بدن کمتر است و علائم بیماری ایدز بسیار دیرتر آغاز می‌شوند.
به کمک دانستن علائم بیماری ایدز در کودکان می‌توانیم این بیماری را از نظر خفیف یا متوسط یا شدید بودن تقسیم‌بندی کنیم:
علائم بیماری ایدز در کودکان زمانی که بیماری خفیف است چیست؟
- بزرگی غدد لنفاوی بیشتر از یک سانتی‌متر
- بزرگی کبد
- بزرگی طحال
- علائم پوستی مانند درماتیت
- پاروتیت
- عفونت‌های دائمی تنفسی، سینوزیت، عفونت گوش میانی
اگر کودک دو مورد از علائم بالا را داشت و هیچ یک از علائم بیماری متوسط یا شدید را نداشت، مبتلا به ایدز خفیف است.
علائم بیماری ایدز در کودکان زمانی که بیماری متوسط است چیست؟
- کودک به مدت یک ماه یا بیشتر، کم‌خونی داشته باشد به‌طوری‌که هموگلوبین کمتر از هشت باشد.
- ابتلا به مننژیت، عفونت ریه و یا عفونت خونی (سپسیس)
- اگر کودک بالای شش‌ماهه شما، به مدت بیشتر از دو ماه مبتلا به برفک حلق و دهان باشد.
- عفونت با ویروسی به نام CMV قبل از یک‌ماهگی
- اسهالی که مزمن شده و یا دائماً عود می‌کند
- هپاتیت
- تب‌خال دهانی که عود کند و بیشتر از دو بار در سال باشد
- ابتلای کودک به زونا دومرتبه و یا درگیری بیشتر از یک بخش بدن در زونا
- بیماری کلیه
- اگر کودک بیشتر از یک ماه تب داشته باشد
- آبله‌مرغان با عارضه
علائم بیماری ایدز در کودکان زمانی که بیماری شدید است چیست؟
اگر کودک در یک دوره دوساله، دومرتبه به عفونت شدیدی مبتلا شود. منظور از عفونت شدید، عفونت با باکتری و درگیری‌هایی مانند مننژیت، عفونت ریه، عفونت مفصل و یا آبسه اعضای بدن است.
عفونت با عامل قارچی در دهان و یا حلق که کاندیدا نام دارد. به‌طورکلی عفونت مزمن با این قارچ در کودکان مبتلا به ایدز بسیار شایع است.
- اسهال بیشتر از یک ماه
- بیماری با ویروسی به نام cmv که علائمش قبل از یک‌ماهگی شروع شود.
- درگیری سیستم عصبی و مغز که با علائمی مانند عدم رشد کافی، ناتوانی ذهنی، اختلال رشد مغز، کوچکی سر، فلج، عدم تعادل و یا مشکل در راه‌رفتن، خود را نشان می‌دهد.
- لنفوم که نوعی تومور است
- سل منتشر یا سل خارج از ریه که مناطق دیگری را درگیر کرده باشد
- عفونت خون
- عفونت با انگل توکسوپلاسموز که مغز را قبل از سه‌ماهگی درگیر کند
- کاهش وزن مداوم
- تب بالای سی روز به همراه اسهال مداوم
به کمک علائم بالا می‌توان بیماران ایدز را طبقه‌بندی کرد.
بیماری ایدز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
این بیماری به‌راحتی توسط آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. تست ارزشمندی که برای دوران نوزادی انجام می‌شود آزمایش PCR است. زیرا از بدن مادر آنتی‌بادی‌هایی به بدن جنین می‌رسد که تست آنتی‌بادی را مثبت کاذب می‌کند؛ بنابراین بهترین روش تشخیصی PCR است. به کمک این تست می‌توان بیماری نوزادان را تا دو روز بعد از تولد تشخیص داد.
تست‌های تشخیصی ایدز در سه زمان زیر برای نوزادان مشکوک انجام می‌شود:
- بدو تولد
- یک تا دوماهگی
- سه تا شش‌ماهگی
- زمانی کودک مبتلا به بیماری ایدز در نظر گرفته می‌شود که تست‌های این ویروس در دو مرحله جداگانه مثبت شوند.
- اگر آنتی‌بادی HIV بعد از هجده‌ماهگی همواره مثبت باشد نشان‌دهنده عفونت با این ویروس است.
عفونت ایدز در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
درمان بیماری ایدز در کودکان، روزبه‌روز پیشرفت می‌کند و باتوجه‌به شرایط هر کودک، میزان پیشرفت بیماری متفاوت است و باید تحت‌نظر متخصص عفونی انجام شود.
میزان شدت بیماری ایدز در کودکان چهار برابر بزرگسالان است؛ بنابراین شروع درمان در کودکان باید سریع‌تر باشد و درمان جدیدتر از بزرگسالان لازم است.
تمام کودکان یک تا پنج‌ساله صرف‌نظر از آنکه چه علامتی داشته باشند، باید درمان ایدز را در هر مرحله از بیماری‌شان بگیرند. کودکان بالای پنج سال و زیر یک‌سال در یک‌سری شرایط خاص لازم است درمان شوند.
درمان بیماری ایدز با داروهای ترکیبی ضدویروسی است. ویروس HIV به‌سرعت نسبت به داروها مقاوم می‌شود؛ بنابراین رژیم درمانی درست با دوز مناسب تحت‌نظر متخصص ضروری است.
کودکان مبتلا به ایدز باید واکسیناسیون روتین را انجام دهند. واکسن پنوموکوک برای این کودکان واجب است اگر کودک از نظر ایمنی ضعف زیادی نداشته باشد باید واکسن MMR را نیز دوازده‌ماهگی و پانزده‌ماهگی دریافت کند.
واکسن آنفولانزا نیز برای این کودکان سالانه تجویز می‌شود.
اگر کودک مبتلا به ایدز با کودک بیماری که آبله‌مرغان یا سرخک داشت در ارتباط باشد، حتماً باید ایمونوگلوبولین این بیماری را دریافت کند تا از بیماری شدید در امان باشد.
چگونه از بیماری ایدز در کودکان پیشگیری کنیم؟
- غربالگری HIV در دوران قبل و حین بارداری برای درمان زودرس و مراقبت‌های لازم حین زایمان
- شیرندادن مادر مبتلا به ایدز به کودک
- شش هفته درمان داروی ضدویروسی برای شیرخواران متولد شده از مادر مبتلا
- هرچه عفونت در بزرگسالان کمتر باشد میزان عفونت در شیرخواران و کودکان نیز کمتر می‌شود؛ بنابراین سیاست‌های آموزش و پیشگیری از ابتلای بزرگسالان نیز بسیار مهم است.
- مادران مبتلا به ایدز نباید باردار شوند.
- هر اهداکننده خون باید از نظر بیماری ایدز غربالگری شود
به یاد داشته باشید راه انتقال بیماری ایدز تماس با خون یا ترشحات بدن شخص آلوده است. در هیچ تماس معمولی و ارتباط خانگی این بیماری به فرد سالم منتقل نمی‌شود.
جمع‌بندی
بیماری ایدز در کودکان، از دو راه ارتباط خونی یا آلودگی با سرنگ آلوده و در نوجوانان با روابط جنسی حفاظت نشده، و همچنین از راه مادر به جنین منتقل می‌شود.
پس از ورود ویروس HIV به بدن کودک، علائمی به نام سندرم حاد ویروسی ایجاد می‌شود که شامل تب، بی‌حالی، کاهش وزن و دانه‌های قرمز روی پوست است. دوره نهفتگی ایدز در کودکان کوتاه و ممکن است در نوزادان پنج ماه باشد؛ اما در افراد بزرگ‌تر هفت تا ده سال است. علائم ایدز بستگی به شرایط هر کودک دارد. این ویروس در سلول‌های ایمنی بدن تکثیر می‌شود و باعث ضعیف‌شدن ایمنی بدن می‌شود. هر چه بیماری بیشتر پیشرفت کند و ایمنی بدن ضعیف‌تر شود، بدن مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌شود.
آنچه باعث مرگ‌ومیر و بدحالی بیماران مبتلا به ایدز می‌شود همین عفونت‌های شدید است. عفونت ایدز در کودکان تحت‌نظر متخصص عفونی با درمان‌های ضدویروسی کنترل و درمان می‌شود. همه کودکان یک تا پنج سال باید درمان ضدویروسی بگیرند. درمان در کودکان خارج از این طبق سنی در شرایط خاص با صلاح‌دید متخصص انجام می‌شود. بهترین راه پیشگیری از بیماری ایدز است. سعی کنید درصورتی‌که به این بیماری مبتلایید باردار نشوید، در صورت بارداری تحت‌نظر متخصص دارو دریافت کنید و پس از زایمان شیردهی نداشته باشید. کودکان باید از خون و ترشحات بدن فرد آلوده به ویروس ایدز دور بمانند.
