یکی از دلایل بروز تشنج، بیماری صرع است. بیماری صرع در کودکان خود را با انواعی از تشنج نشان می‌دهد که با بررسی نوار مغزی علت تشنج را متوجه می‌شویم.
بیشتر بخوانید: علائم پرکاری تیروئید در کودکان + درمان
چگونه تشنج اتفاق می‌افتد؟
مغز انسان به کمک تحریکاتی که ایجاد می‌شود پیام‌هایی به عضلات می‌دهد که باعث ایجاد حرکات می‌شود. اگر این تحریکات مغز در بخشی از مغز بیش از حد باشد، تشنج رخ می‌دهد.
در واقع تشنج حاصل افزایش تحریک مغز و ایجاد پالس‌های حرکتی نامنظم و خشن است که باعث ایجاد پرش عضلانی می‌شود. در زمان تشنج معمولاً حافظه کار نمی‌کند و شخص اتفاقاتی که در حین تشنج می‌افتد را بعداً به یاد نمی‌آورد.
تفاوت تشنج و صرع چیست؟
تشنج با صرع در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. تشنج یک‌مرتبه اتفاق می‌افتد و معمولاً علت مشخصی دارد؛ اما صرع نوعی بیماری سیستم عصبی است که در این افراد تشنج‌های مختلفی اتفاق می‌افتد و کسی که صرع دارد باید به طور منظم تحت درمان دارویی باشد.
علت تشنج در کودکان چیست؟
تشنج می‌تواند علل مختلفی داشته باشد یکی از علت‌های تشنج صرع است اما دلایل دیگری نیز برای بروز تشنج وجود دارد.
علت تشنج، صرع در کودکان
علت دیگر تشنج بیماری صرع است. تشنج می‌تواند شروع این بیماری باشد. در بیماری صرع در کودکان به علل مختلف بخشی از مغز تحریکات بالایی ایجاد می‌کند که باعث بروز تشنج می‌شود. گاهی علت صرع ژنتیکی است و فرد به طور ژنتیکی مستعد بروز تشنج است. کسی که صرع دارد به‌کرات دچار تشنج می‌شود و معمولاً شروع تشنج هیچ‌گونه محرک و علت خاصی ندارد.
تب و تشنج
شایع‌ترین علت آن در کودک و نوزاد، تب است. تب با افزایش دمای بدن باعث افزایش تحریکات ایجاد شده در مغز می‌شود و این افزایش تحریکات باعث بروز تشنج می‌گردد.
تب و تشنج که به‌اصطلاح به آن فبرایل سیژر یا FC گفته می‌شود در کودکان بسیار شایع است. به‌طوری‌که در کنار تشنج کودک همیشه باید به دنبال تب به‌عنوان علت بگردیم. تب کودک باید به‌خوبی مدیریت شود. از طرفی در کودکانی که مستعد تب و تشنج باشند، هرچقدر تب مدیریت شود بازهم تشنج محتمل است؛ بنابراین هنگام تب کودکتان سعی کنید تب را کنترل کنید. از داروی استامینوفن کمک بگیرید و با شست‌وشوی دست‌وپا، زیر گردن و زیر بغل کودک دمای بدن او را مدیریت کنید. هرچه کودکتان مایعات بیشتری بنوشد تب راحت‌تر مدیریت می‌شود.
در کودکی که سابقه قبلی تب و تشنج دارد، باید هنگام تب از یک داروی ضدتشنج کمک گرفت تا احتمال بروز مجدد تشنج را به صفر رساند. برای مثال دارویی مانند دیازپام هنگام تب کودکانی که سابقه قبلی تب و تشنج دارند استفاده می‌شود تا احتمال تشنج به پایین‌ترین حد خود رسانده شود.
کنترل تب مهم‌ترین نکته در درمان تشنج ناشی از تب است. در کودک یا نوزادی که یک‌مرتبه تب و تشنج داشته باشد باید همیشه حواسمان به تشنج او هنگام تب باشد. به تشخیص پزشک لازم است این کودکان در زمان‌های تب داروی تشنج (اغلب موارد دیازپام) دریافت کنند.
ضربه به سر
تشنج می‌تواند به دلیل ضربه به سر ایجاد شود. ضربات سر بستگی به منطقه‌ای که ضربه وارد شود می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند. معمولاً زمان‌هایی که ضربات شدیدی ایجاد شود، این ضربات با ایجاد خونریزی درون جمجمه باعث تشنج و افت هوشیاری و در نهایت مرگ شخص می‌شود. پس تشنج بعد از ضربه به سر را جدی بگیرید زیرا می‌تواند علامتی از خونریزی درون جمجمه باشد.
اگر سابقه ضربه به سر وجود داشته باشد معمولاً از سر نوزاد عکس گرفته می‌شود.
درصورتی‌که خونریزی داخل جمجمه دیده شود لازم است نوزاد بستری و تحت‌نظر گرفته شود. ممکن است خونریزی خودبه‌خود به‌آرامی جذب شود که در این موارد فقط داروی ضدتشنج به نوزاد داده می‌شود تا خونریزی کاملاً برطرف شود. در مواردی که خونریزی حجم بالاتری داشته باشد باید توسط جراحی محل خونریزی ترمیم گردد و خون جمع شده داخل جمجمه تخلیه شود تا به مغز فشاری وارد نکند و تشنج تکرار نشود. در ضربات شدید به سر بهتر است قبل از بروز تشنج یا مشکلات دیگر از سر نوزاد خود عکس بگیرید. گاهی یک ضربه نه‌چندان شدید هم می‌تواند باعث خونریزی داخل جمجمه و آسیب شدید به نوزاد شود.
افت قند خون و تشنج
افت قند خون گاهی می‌تواند باعث ایجاد تشنج شود. افت قند خون علائم مختلفی دارد باعث افتادن شخص، تشنج و هذیان‌گویی می‌شود. به همین دلیل همیشه هنگام تشنج در مرحله اول قند خون بیمار چک می‌شود.
تومور و تشنج
هر چیزی که در جمجمه باعث تحت‌فشار قرارگرفتن مغز و سیستم عصبی شود، محرک ایجاد تشنج است. تومورهای درون جمجمه یکی از مواردی هستند که محرک تشنج‌اند. پس هنگام تشنج تصویربرداری از سر برای بررسی احتمال وجود تومور از واجبات است.
عفونت و تشنج
گاهی علت تشنج بعضی از عفونت‌ها مانند مننژیت یا عفونت پرده‌های دو مغز است. برای تشخیص این نوع عفونت لازم است نمونه‌ای از مایع نخاعی نوزاد گرفته شود. به این منظور از قسمت کمری نوزاد به کمک سرنگ از میان دو مهره مایع نخاعی کشیده می‌شود و در آزمایشگاه میزان عفونت نخاع بررسی می‌شود. نخاع باید استریل باشد. در صورت مشاهده عفونت درمان مننژیت یا عفونت مغزی برای نوزاد گذاشته می‌شود.
اگر هیچ علت دیگری تشخیص داده نشود و علت تشنج‌ها بیماری صرع در کودکان باشد درمان تحت‌نظر فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودک انجام می‌شود.
بیماری صرع در کودکان چیست؟
بیماری صرع در کودکان خود را با انواعی از تشنج نشان می‌دهد که با بررسی نوار مغزی علت تشنج را متوجه می‌شویم.
انواع تشنج
تشنج انواع مختلفی دارد که بر اساس علائمی که دارد تقسیم‌بندی می‌شود.
تشنج تونیک کلونیک جنرالیزه
شایع‌ترین نوع تشنج که بیشتر از انواع دیگر مشاهده می‌شود، تشنج تونیک کلونیک جنرالیزه است. این نوع تشنج به‌صورت حرکات انقباضی و شل‌شدگی پشت‌سرهم در تمام عضلات ایجاد می‌شود و آنچه ما مشاهده می‌کنیم نوعی لرزش کلی بدن است. در این نوع از تشنج، چند ثانیه تا چند دقیقه لرزش کلی بدن ایجاد می‌شود و سپس چشم‌ها به بالا نگاه می‌کند، فک قفل می‌شود که در روند این قفل‌شدگی فک ممکن است زبان گاز گرفته شود و آسیب‌های جدی در دهان بیمار ایجاد شود. بعدازاین نوع تشنج یک دوره خواب‌آلودگی و بی‌حالی وجود دارد.
در واقع در اکثر موارد همین نوع تشنج بین مردم شناخته شده است؛ اما علائم تشنج در نوزاد ممکن است کاملاً متفاوت باشد.
بیشتر بخوانید: مهم‌ترین علائم تشنج در نوزاد
علائم تشنج در نوزاد
نوزادان معمولاً نوع دیگری از تشنج را تجربه می‌کنند. این نوع شامل خیره ماندن به یک نقطه و پلک‌نزدن به مدت بسیار کوتاه است. اگر کودک شما هم دچار این نوع خیرگی می‌شود حتماً او را نزد فوق‌تخصص مغز و اعصاب اطفال ببرید تا از نظر مشکلات مغزی بررسی شود. در این موارد علائم تشنج در نوزاد فقط خیرگی، ساکت‌شدن ناگهانی برای چند لحظه است که چشمان نوزاد به یک نقطه خاص نگاه می‌کند.
این نوع از تشنج در سنین بالاتر نیز مشاهده می‌شود و در میان کودکان بسیار شایع است. کودکانی که در مدرسه توجه کافی سر کلاس ندارند. معلم می‌گوید کودک شما دائماً در فکر فرومی‌رود و حواس‌پرت است. این کودکان نمره املای کمی می‌گیرند؛ زیرا وسط املا دچار تشنج می‌شوند. این نوع تشنج سریعاً برطرف می‌شود و برای تشخیص نیاز به دقت فراوان اطرافیان دارد.
تشنج آتونیک
نوع دیگر تشنج که به آن تشنج آتونیک هم گفته می‌شود، شامل شل‌شدگی ناگهانی و ازدست‌دادن تن عضلات است. در این نوع تشنج شخص ناگهان روی زمین می‌افتد و تن عضلاتش را از دست می‌دهد. این نوع تشنج در نوزادان باعث از حال رفتن ناگهانی نوزاد و گاهی کبودی او می‌شود. گاهی مادر ذکر می‌کند وسط شیر خوردن نوزاد ناگهان کبود شده و شل و بی‌حال شده است. به این نوع تشنج آتونیک گفته می‌شود و این نوع بین نوزادان بسیار رایج است.
انواع دیگری از تشنج نیز وجود دارد. گاهی تشنج بخشی از مغز را درگیر می‌کند و باعث لرزش بخشی از بدن می‌شود. ممکن است فقط دست‌وپای راست یا فقط دست‌وپای چپ حرکات تشنجی داشته باشد.
معمولاً به‌جز تشنجی که همراه با تب است، بقیه انواع تشنج در کودکان پیچیده‌تر هستند و نیاز به بررسی بیشتری دارند. هرچه تشنج مدت‌زمان طولانی‌تری داشته باشد، بدخیم‌تر است و هرچه کوتاه‌تر باشد، آسیب کمتری به مغز می‌زند. تشنج‌های طولانی می‌توانند خطرات جبران‌ناپذیری در کودکان داشته باشند.
بیماری صرع در کودکان باعث پدیدآمدن نوعی از تشنج می‌شود که معمولاً بخشی از بدن را درگیر می‌کند و تشنجی که تمام بدن را درگیر کند معمولاً علت دیگری مانند تب دارد و ناشی از بیماری صرع نیست.
چگونه صرع در کودکان تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص صرع در کودکان به کمک علائم و شرح‌حال شما مادران عزیز میسر می‌شود. ممکن است آزمایش‌ها و تست‌های نوار مغزی کاملاً نرمال باشند؛ بنابراین تشخیص اصلی متکی بر علائمی است که شما ذکر می‌کنید؛ بنابراین باید آگاهی کامل درباره علائم مهمی که باید به یاد داشته باشید تا بتوانید به‌درستی نوع تشنج را به پزشک خود توضیح دهید.
دکتر برای تشخیص صرع در کودکان چه سؤالاتی را از مادر می‌پرسد؟
برای تشخیص صرع در کودکان سؤالات زیر در مورد تشنج کودک برای پزشک اهمیت دارد و باید جواب این سؤالات را به‌خاطر بیاورید:
۱. تشنج کودک چگونه شروع شد؟
گاهی کودک علائمی را هنگام شروع می‌گوید برای مثال تاری دید دارد و یا ناله می‌کند و یا تهوع دارد.
۲. روند تشنج چگونه بوده است؟
آیا کودک شما لرزش بدن داشته؟ آیا این لرزش در تمام بدن بوده یا بخشی از بدن را درگیر کرده؟ آیا کودک ناگهان دچار شلی عضلانی شده و یا بیهوش شده؟
۳. حالت چشمان کودک چگونه بود؟
آیا بسته بود؟ آیا به بالا نگاه می‌کرد؟
۴. طول مدت تشنج چقدر بود؟
شاید در آن شرایط برایتان سخت باشد؛ اما حتماً ساعت را نگاه کنید تا دقیقاً مدت تشنج را بدانید.
۵. بعد از تشنج چه علائمی دیدید؟
بلافاصله هوشیار بود؟ آیا مدتی بی‌حال و خواب‌آلوده بود؟ اگر بی‌حالی داشته مدت‌زمان خواب‌آلودگی را نیز به‌خاطر داشته باشید.
۶. سابقه بیماری‌های کودک
ضربه به سر، بیماری زمینه‌ای، تب قبل یا بعد یا حین تشنج همگی نکات مهمی هستند که باید در کنار سؤالات بالا به پزشک خود بگویید.
۷. چندمین بار است که تشنج رخ‌داده؟
فاصله بین تشنج‌ها چقدر بوده است؟ این پاسخ به یافتن الگوی بیماری صرع در کودکان و تشخیص آن کمک بسیاری می‌کند.
برای تشخیص صرع در کودکان بعد از پاسخ‌دهی به سؤالات بالا، زمان آن فرامی‌رسد که پزشک شما تشخیص دهد آیا واقعاً تشنج رخ‌داده یا خیر. معمولاً کودکی که تشنج کرده باید تحت‌نظر فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان دارو دریافت کند و اغلب موارد لازم است جهت بررسی عملکرد صحیح مغزی نوار مغزی گرفته شود. اگر تشنج کودک را جدی نگیرید تأثیرات جبران‌ناپذیری روی مغز کودک شما می‌گذارد.
درمان صرع در کودکان چیست؟
پس از آنکه تشخیص قطعی صرع گذاشته شود، شروع درمان ضروری است.
درمان صرع در کودکان به نوع آن بستگی دارد.
جراحی برای درمان صرع در کودکان
بعد از بررسی نوار مغزی، اگر بخشی از مغز مشاهده شود که به دلیل مشکلاتی کانون شروع صرع است در صورت شدید بودن صرع و کم‌بودن فاصله تشنج‌ها گاهی متخصص تصمیم می‌گیرد کودک جراحی شود.
ممکن است یک توده در سر محرک تشنج‌های صرع باشد که در این صورت باید توده برداشته شود.
دارو برای درمان صرع در کودکان
گاهی هم هیچ عاملی برای تشنج پیدا نمی‌شود و صرع بدون دلیلی خاص وجود دارد. خوشبختانه بیشتر موارد صرع در کودکان در بزرگ‌سالی بهبود می‌یابد. علت این صرع کودکی می‌تواند کمبود اکسیژن مغز در زمان بارداری یا زایمان نیز باشد. درهرصورت اگر هیچ صرع در کودکان تشخیص داده شود پزشک با داروهای مناسب کودکان درمان صرع را آغاز می‌کند و ممکن است بیماری به یک دارو پاسخ دهد و یا مجبور شویم دائماً دارو را عوض کنیم.
اگر کودکی به یک داروی ضدتشنج پاسخ ندهد برای عوض‌کردن دارو بهتر است داروی قبلی قطع شود و بهتر است چند نوع داروی ضد صرع با هم تجویز نشوند.
