قبل از آنکه درباره واکسن آنفولانزا و ضرورت استفاده از آن بدانید بهتر است درباره ویروس‌ها اطلاعات بیشتری داشته باشید.
بیشتر بخوانید: بهترین روش‌های درمان زود انزالی
ویروس چیست؟
به‌طورکلی به تمام عوامل بیماری‌زایی که توسط میکروسکوپ دیده می‌شوند و با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند میکروب می‌گوییم. ویروس‌ها پلی میان دنیای زنده و غیرزنده هستند.
دسته بزرگی از میکروب‌ها را ویروس‌ها تشکیل می‌دهند. ویروس‌ها موجوداتی هستند که همانند موجودات زنده توانایی تکثیر دارند؛ اما حرکتی از خودشان ندارند و غذایی نمی‌خورند؛ بنابراین آنها مرز بین دنیای زنده و غیرزنده محسوب می‌شوند.
دسته دیگر میکروب‌ها باکتری‌ها هستند. باکتری‌ها موجوداتی کاملاً زنده‌اند که توانایی تکثیر حرکت و تغذیه دارند و در صورت نبود غذای مناسبشان می‌میرند؛ اما ویروس‌ها موقتاً غیرفعال و در صورت شرایط مناسب مجدداً فعال می‌شوند.
ویروس آنفولانزا
اکنون که ویروس‌ها را بهتر شناختیم و تفاوت آنها را با باکتری‌ها دانستیم، می‌توانیم ویروس آنفولانزا را معرفی کنیم.
ویروس‌ها را از نظر شباهت ساختاری و ویژگی‌های بیماری‌زایشان به دسته‌های متفاوتی تبدیل کرده‌اند. به طور مثال گروه رینوویروس‌ها، ویروس‌هایی هستند که بیماری تنفسی ساده یا همان سرماخوردگی ساده را ایجاد می‌کنند. دسته آنفولانزا گروهی از ویروس‌ها هستند که بیماری آنفولانزا را ایجاد می‌کنند. دسته دیگر کرونا نام دارد و…
ویروس‌های این دسته نیز به گروه‌های متفاوت تبدیل می‌شوند. آنفولانزا گروه A شدیدترین نوع آنفولانزا را ایجاد می‌کند که در افراد ضعیف و میان‌سال و یا با بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند کشنده باشد.
راه‌های ابتلا به بیماری آنفولانزا
ویروس آنفولانزا ویروس تنفسی است؛ یعنی از راه تنفس هوای آلوده به ویروس، به فرد منتقل می‌شود. البته فاکتورهای متفاوتی از جمله ایمنی بدن فرد و تعداد ویروس لازم برای شروع بیماری و مدت‌زمان مواجهه فرد می‌تواند در ابتلا مؤثر باشد؛ بنابراین برای پیشگیری از آنفولانزا زدن ماسک در محیط آلوده و تهویه مناسب هوا مخصوصاً در فصل سرما بسیار مهم است.
در فصل سرما اغلب پنجره‌های خودرو و اتاق‌ها بسته است. هوا در اتاق بدون تهویه حبس می‌شود و ویروس‌ها تجمع پیدا می‌کنند و باعث بیماری می‌شوند. بهتر است در محل‌های شلوغ و پر رفت‌وآمد حداقل یک تهویه مناسب برقرار شود تا از بیماری جلوگیری شود.
گاهی تیپ‌هایی از ویروس‌های تنفسی شناخته می‌شوند که می‌توانند به‌صورت گوارشی فرد را مبتلا کنند.
درصورتی‌که ویروس گوارشی علائم تنفسی مانند عطسه و سرفه و آبریزش بینی نداشته باشد تنها راه ابتلای آن دهانی و گوارشی است و برای پیشگیری از آن شست‌وشوی دست‌ها و رعایت بهداشت غذایی کافی است.
علائم شایع آنفولانزا چیست؟
علائم شایع این بیماری می‌تواند تب‌های بالا و مقاوم، بدن‌درد، ضعف و بی‌حالی، سردرد، سرفه و گلودرد باشد. تمام علائم دیگر که سرماخوردگی دارد می‌تواند در آنفولانزا مشاهده شود؛ اما تب و بدن‌درد و سردرد جزو علائم شایع آنفولانزا هستند.
درمان آنفولانزا
به دلیل آنکه درمان قطعی برای ویروس‌ها وجود ندارد بهترین راه پیشگیری از ابتلای به ویروس است. درصورتی‌که پیشگیری مؤثر نباشد به کمک راه‌حل‌های زیر می‌توان بیماری را درمان کرد.
برای درمان بیماری‌های باکتری، آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شود؛ اما برخلاف تصورمان آنتی‌بیوتیک‌ها بر روی ویروس‌ها تأثیری ندارند.
بسیاری از افراد در مراجعه به پزشک تصور می‌کنند که تنها راه درمان بیماری آنفولانزا که چند روزی است آنها را از کار و زندگی انداخته آمپول پنی‌سیلین و یا سرم و یا آنتی‌بیوتیک قوی است. اما آنتی‌بیوتیک‌ها نه‌تنها تأثیری روی بیماری ویروسی ندارند؛ بلکه با افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی، تأثیر منفی بر روند درمان می‌گذارند.
درمان بیماری ویروسی کنترل علائم آن است و کلید اصلی درمان مقاومت طبیعی خود بدن فرد بر علیه ویروس است.
- علائم مانند تب حتماً باید با داروی مناسب و دوز مناسب تجویزی توسط پزشک کنترل شود.
- علائم مانند بدن‌درد باید به کمک مسکن‌های مناسب و با دوز مناسب کنترل شوند.
- علائم آبریزش بینی با اسپری‌های بینی کنترل می‌شوند.
- خواب و استراحت کافی به روند بهبودی کمک بسیاری می‌کند.
- مصرف مناسب مایعات به ایمنی بدن و مخصوصاً در تب کمک بسیاری به بهبودی می‌کنند .
- برای کنترل بهتر آنفولانزا و جلوگیری از بروز علائم خطرناک مراجعه زودهنگام به پزشک می‌تواند کمک بسیاری کند.
ایمنی بدن در برابر آنفولانزا
ژن‌های ویروس آنفولانزا به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌راحتی دچار تغییر آنتی‌ژنی می‌شوند. تغییر آنتی‌ژنی به این معناست که ویروس دائماً در حال تغییر شکل ظاهری خود است و بدن انسان به دلیل تغییر ظاهر ویروس، ویروس را به‌راحتی شناسایی نمی‌کند و توان ایمنی دائم در برابر ویروس را ندارد.
ایمنی به کمک واکسن
گاهی تصور می‌کنیم واکسن آنفولانزا به این معناست که فرد به ویروس آنفولانزا مبتلا نمی‌شود؛ اما این تصور کاملاً اشتباه است. ویروس آنفولانزا تیپ‌های متفاوتی دارد و واکسن آنفولانزا توان ایمنی‌زایی در برابر همه تیپ‌ها را ندارد؛ اما هر سال قبل از شروع فصل اپیدمی آنفولانزا، تیپ‌های رایج آن سال پیش‌بینی می‌شود و برای آن تیپ‌ها واکسن طراحی می‌شود. پس واکسن آنفولانزا تنها تیپ‌های خاصی از ویروس آنفولانزا را پوشش می‌دهد و پس از واکسن ممکن است به ویروس مبتلا شویم؛ اما به دلیل ایمنی قبلی بدن بیماری اغلب ضعیف‌تر بروز می‌کند.
انواع مختلف واکسن آنفولانزا
واکسن سه‌ظرفیتی
این واکسن در برابر سه تیپ مختلف از ویروس آنفولانزا بدن را ایمن می‌کند. ویروس آنفولانزا A (H1N1) و ویروس آنفولانزای A (H3N2) و آنفولانزای B
این سه نوع مختلف ویروس آنفولانزا معمولاً باعث ایجاد اپیدمی‌های کشنده آنفولانزا در فصل سرما می‌شوند که قبل از شروع سرما و در مهرماه بهترین زمان برای تزریق این واکسن‌ها است. واکسن سه‌ظرفیتی استاندارد و واکسن سه‌ظرفیتی دارای ادجوانت، دو نوع مختلف از واکسن‌های سه‌ظرفیتی هستند معمولاً برای سن بالای ۶۵ سال واکسن سه‌ظرفیتی دارای ادجوانت تجویز می‌شود.
واکسن چهار ظرفیتی
واکسن چهار ظرفیتی آنفولانزا، نوع دیگری از واکسن آنفولانزا است که بدن را در برابر چهار نوع مختلف از ویروس آنفولانزا ایمن می‌کند، دو نوع آنفولانزای A و دو نوع آنفولانزای B
واکسن آنفولانزای چهار ظرفیتی در چهار نوع مختلف با دوز استاندارد، مبنی بر سلول، نوترکیب و دارای ادجوانت وجود دارد. واکسن آنفولانزای چهار ظرفیتی با دوز استاندارد برای کودکان بالای شش ماه نیز قابل تزریق است.
واکسن آنفولانزای ضعیف شده زنده، نوع دیگری از واکسن است. درون این واکسن‌ها ویروس زنده آنفولانزا وجود دارد؛ اما این ویروس بسیار ضعیف شده و بیماری ایجاد نمی‌کند، تنها بدن را برای مقاومت علیه بیماری آماده‌تر می‌کند.
از دوسالگی تا ۴۹ سالگی می‌توان واکسن آنفولانزا با ویروس زنده ضعیف را تزریق نمود؛ اما به دلیل وجود ویروس زنده در این نوع از واکسن‌ها، تزریق این واکسن در افراد با نقص ایمنی بدن و یا باردار ممنوع است.
بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفولانزا چیست؟
فصل سرما، یعنی پاییز و زمستان و گاهی اوایل بهار، بیشترین زمان شیوع ویروس آنفولانزا است. بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفولانزا قبل از شروع اپیدمی بیماری و در ماه شهریور تا مهر است.
در حال حاضر کدام واکسن‌ها برای تزریق وجود دارند؟
در حال حاضر سه نوع واکسن آنفولانزا در کشور ایران تزریق می‌شوند. واکسن هلندی، فرانسوی و ایرانی نوترکیب که از میان این سه نوع، همگی ایمنی خوبی در برابر ویروس ایجاد می‌کنند. واکسن آنفولانزا هلندی و فرانسوی در بارداری و شیردهی مجازند اما مطالعات کافی درباره عوارض واکسن ایرانی در بارداری یا شیردهی انجام نشده است.
چه کسانی و با چه دوزی باید واکسن آنفولانزا بزنند؟
واکسن آنفولانزا برای کودکان بالای شش ماه قابل‌تجویز است؛ اما در افرادی که در ادامه نام برده می‌شود، ضرورت بیشتری دارد. واکسن آنفولانزا معمولاً با دوز استاندارد و سالی یک‌بار تزریق می‌شود.
- افرادی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند.
- افرادی که ریه آنها مبتلا به بیماری زمینه‌ای و ضعیف‌تر از سایر افراد است.
- هر فرد بالای پنجاه سال
- بیماری‌های خاص مانند دیابت، بیماران کبدی کلیوی، و…
- افراد با چاقی و bmi بالا
- افرادی که در مراکز نگهداری و محل‌های شلوغ زندگی می‌کنند؛ مانند سربازان، سالمندان و کودکان مهدکودکی
- افراد باردار یا افرادی که قصد بارداری در زمستان دارند.
تزریق واکسن آنفولانزا در افرادی که زیر شش ماه هستند و یا سابقه حساسیت به واکسن آنفولانزا داشته‌اند ممنوع است. همچنین واکسن آنفولانزا در افراد با سابقه سندروم گیلن‌باره نیز ممنوع است.
واکسن آنفولانزا چه عوارضی برای بدن ایجاد می‌کند؟
- تب
- بدن‌درد
- سردرد
- سرگیجه
- تپش قلب
- تهوع
- قرمزی و تورم محل تزریق
- سندروم گیلن‌باره
- آلرژی
- کهیر
بعد از تزریق واکسن آنفولانزا چه مراقبت‌هایی احتیاج داریم؟
- بهتر است نیم ساعت بعد از تزریق واکسن در محل درمانگاه یا نزدیک محل بمانید تا از سلامت خود و عدم واکنشش حساسیتی شدید اطمینان پیدا کنید و سپس درمانگاه را ترک کنید.
- سعی کنید بعد از تزریق واکسن کار دقیقی انجام ندهید و ۲۴ ساعت استراحت کنید
- مایعات کافی و زیادی بخورید تا بدنتان ایمنی بیشتری داشته باشد
- محل تزریق را به مدت یک روز کمپرس سرد و در روز دوم کمپرس گرم بگذارید.
- قرص استامینوفن را با دوز مناسب مصرف کنید. در صورت تب و بدن‌درد شدید می‌توانید هر شش ساعت استامینوفن مصرف کنید و درصورتی‌که عوارض خاصی نداشتید هر هشت ساعت به مدت یک روز بعد از تزریق واکسن استامینوفن استفاده شود.
- در صورت تورم، قرمزی شدید یا ترشح چرکی از محل واکسن فوری مراجعه به پزشک مرکزی که واکسن را تزریق کرده، داشته باشید.
