در این مطلب قصد داریم به سؤال شما درباره نرمی استخوان چیست، پاسخ دهیم. نرمی استخوان یکی از بیماری‌های شایع در میان کودکانی است که تغذیه مناسبی ندارند. کمبود ویتامین دی عامل اصلی بیماری نرمی استخوان یا راشیتیسم است. کمبود کلسیم موجب نرمی استخوان نمی‌شود و علامت آن پوکی‌استخوان زودرس و شکنندگی استخوان‌های کودک است؛ اما آنچه موجب نرمی استخوان کودک می‌شود، کمبود ویتامین دی است که بخش اصلی این ویتامین با واسطه نور خورشید تأمین می‌شود.

بیشتر بخوانیم: بهترین درمان بیماری هاری، پیشگیری از آن است!

 ویتامین دی چیست و چگونه در بدن ساخته می‌شود؟

ارتباط بین ویتامین دی و نرمی استخوان چیست؟

 کله کلسیفرول (ویتامین دی سه) شکلی از ویتامین دی است که در بدن همه پستانداران وجود دارد. یک‌سری بخش‌های ازپیش‌ساخته شده ویتامین دی در بدن وجود دارد که در زیر پوست تجمع پیدا می‌کنند. آن بخش از اشعه خورشید که UV نام دارد، با تابش به این پیش‌سازهای ویتامین دی موجب فعال‌شدن ویتامین دی سه می‌شوند. نوعی از ویتامین دی غیرفعال نیز در گیاهان وجود دارد که با نام علمی ارگو کلسیفرول یا ویتامین دی دو شناخته می‌شود. هر دوی این ویتامین دی‌ها غیرفعال هستند و هم ویتامین دی دو و هم ویتامین دی سه برای فعال‌شدن نیاز به تابش نور خورشید دارند.

 عوامل زیر موجب تولید کمتر این نوع ویتامین دی فعال می‌شود:

•  پوشیدن لباس
•  عدم تماس با نور خورشید
•  پوست تیره

 موارد بالا باعث می‌شود اشعه خورشید که برای فعال‌سازی ویتامین دی موردنیاز است به‌خوبی به سطح داخلی پوست بدن نرسد و همین موضوع موجب کاهش ویتامین دی در بدن می‌شود.

 ویتامین دی در بدن چگونه فعال می‌شود؟

 بعد از برخورد نور خورشید ویتامین دی در کبد به شکلی از ویتامین به نام ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی تبدیل می‌شود. این ویتامین مجدداً نیاز به تبدیل به ویتامین فعال دارد. این ویتامین وارد خون می‌شود و از کبد به سمت کلیه می‌رود. در کلیه ویتامین دی به فعال‌ترین شکل خود تبدیل می‌شود. کلسی ریول یا ۱.۲۵هیدروکسی ویتامین دی.

 کار ویتامین دی فعال در بدن چیست؟

 این ویتامین در بدن موجب جذب کلسیم از داخل روده می‌شود همچنین ویتامین دی فعال موجب جذب فسفات از روده‌ها می‌شود. افزایش سطح فسفات و کلسیم کافی خون موجب استحکام استخوان‌ها و پیشگیری از بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان می‌شود.

 یکی دیگر از کارهای مهمی که ویتامین دی در بدن انجام می‌دهد، موجب ساخت استخوان می‌شود.

 ویتامین دی می‌تواند با اور بر روی غده پاراتیروئید موجب مهار ساخته‌شدن هورمون پاراتیروئیدی شود. هورمون‌های پاراتیروئیدی، باعث تجزیه استخوان و افزایش کلسیم موجود در خون می‌شوند که ویتامین دی مانع عملکرد این هورمون‌ها و مانع ازدست‌رفتن کلسیم استخوان می‌شوند.

 نرمی استخوان چیست؟

 نرمی استخوان با نام علمی راشیتیسم در کودکان شناخته می‌شود. عامل اصلی نرمی استخوان کمبود ویتامین دی فعال در بدن است. در نوجوانانی که سن بلوغ را رد کرده‌اند کمبود ویتامین دی موجب بیماری استئومالاسی می‌شود که تقریباً مشابه نرمی استخوان یا راشیتیسم است.

عوامل ایجاد نرمی استخوان چیست؟

 عوامل مختلفی موجب بروز بیماری نرمی استخوان یا راشیتیسم در کودکان می‌شود. اصلی‌ترین و مهم‌ترین عامل ایجاد این بیماری کمبود ویتامین دی است، همان‌طور که می‌دانید منبع اصلی تأمین ویتامین دی نور خورشید است. پوشش پوست و عدم تماس کافی پوست با نور خورشید موجب عدم ساخته‌شدن ویتامین دی فعال می‌شود.

رابطه بعضی از داروها و نرمی استخوان چیست؟

 بعضی داروها هم می‌توانند موجب بروز بیماری نرمی استخوان شوند. از جمله داروی فنی تویین و فنوباربیتال، در ایجاد نرمی استخوان مؤثرند.

نقش سوء جذب در نرمی استخوان چیست؟

 سوء جذب، نوعی بیماری مربوط به سیستم گوارشی بدن است. گاهی ممکن است میزان ویتامین دی موجود در بدن کافی باشد؛ اما کلسیم و فسفات مواد غذایی به‌خوبی از روده‌ها جذب نشوند و عامل این موضوع مشکل روده‌ای و گوارشی سوء جذب باشد که در این موارد با درمان بیماری گوارشی، نرمی استخوان نیز درمان می‌شود.

 نرمی استخوان چگونه ایجاد می‌شود؟

 نرمی استخوان یا راشیتیسم به دلیل عدم رشد استخوان‌ها اتفاق می‌افتد سر استخوان‌ها که غضروفی شکل هستند و صفحات رشد قرار دارند محل مؤثری در رشد استخوان هستند که در کودکان مبتلا به نرمی استخوان کاهش رشد استخوان در این محل را مشاهده می‌کنیم. استخوان‌سازی در این موارد ممکن است اتفاق بیفتد؛ اما کیفیت استخوانی که ساخته می‌شود بسیار کمتر است. استخوانی پهن و نامنظم که بافت سستی دارد ایجاد می‌شود.

 این استخوان ساخته شده، هیچ‌گونه سختی ندارد و به دلیل نرمی، به‌راحتی فشرده و پهن می‌شود.

 علامت بیماری نرمی استخوان چیست؟

 انتهای استخوان‌ها که محل‌های رشد استخوانی هستند در بیماری نرمی استخوان فرم عجیبی دارند، پهن‌تر هستند و استحکام کمی دارند. همین عوامل موجب ناهنجاری و بدشکلی اسکلت بدن کودک مبتلا به نرمی استخوان می‌شود.

 شروع علائم نرمی استخوان در کودکان، تا سن دوسالگی کودک است. این علائم بسیار سریع ایجاد می‌شود حتی اگر کودک ما فقط چند ماه در معرض کمبود ویتامین دی باشد.

•  علامت مهم دیگر نرمی استخوان چیست؟ علامت مهم دیگری که در نرمی استخوان مشاهده می‌شود نرم‌شدن جمجمه سر کودک است. نام علمی این مشکل کرانیوتابس است. اگر روی جمجمه کودک مبتلا به نرمی استخوان فشار آورید؛ مانند فشار بر روی توپ پینگ‌پنگ، استخوان به داخل فرومی‌رود و نرم شده است.
•  با ضخیم‌شدن انتهای استخوان‌های دراز، مچ دست‌ها و پاها ضخیم می‌شوند.
•  ملاج جلویی سر بزرگ می‌شود و در کودکان این بخش از شر با تأخیر بیشتری بسته می‌شود.
•  محلی که در قفسه سینه، بخش استخوانی دنده به بخش نرم‌تر و غضروفی دنده وصل می‌شود، بزرگ می‌شود و مانند دانه‌های تسبیح روی قفسه سینه از بالابه‌پایین نقاط بزرگی دیده می‌شود که اصطلاحاً به این حالت تسبیح راشیتیسمی می‌گوییم.
•  در مواردی که نرمی استخوان پیشرفت کند، ممکن است استخوان‌های ستون فقرات دچار بدشکلی شوند و قوس ستون فقرات به‌صورت قوز یا گودی کمر دیده شود.
•  به دلیل سستی و ضعفی که در استخوان‌ها وجود دارد، ممکن است استخوان‌ها دچار ترک‌خوردگی بشوند.
•  زانوها خمیده می‌شود و پاهای کودک پرانتزی می‌شود.

 تمام این علائم ممکن است هم‌زمان باشند و یا فقط چندتایی از آنها وجود داشته باشد و این موضوع به مدت‌زمان بیماری کودک بستگی دارد.

 روش تشخیص نرمی استخوان چیست؟

 در بررسی آزمایش خون، سطح کلسیم طبیعی و سطح فسفر کاهش یافته است. سطح ویتامین دی در این کودکان ممکن است طبیعی یا کاهش‌یافته باشد.

 معمولاً اگر از مراقبین کودک بپرسیم، کودک در معرض نور خورشید نبوده است و مواد غذایی حاوی ویتامین دی دریافت نکرده است.

 گاهی پزشک برای بررسی وضعیت استخوان‌های کودک تصویری از استخوان‌ها تهیه می‌کند، اگر از سر استخوان‌های دراز عکس بگیریم، تغییرات زیر را مشاهده می‌کنیم:

•  پهن شدن
•  مقعر شدن
•  نخ‌نما شدن
•  فنجانی شدن
•  محوشدن حدود انتهای استخوان
•  افزایش فضای طبیعی بین انتهای دو استخوان باند ساعد دست

بهترین روش پیشگیری از نرمی استخوان چیست؟

شیر غنی شده با ویتامین دی، می‌تواند منبع خوبی برای تأمین ویتامین دی باشد. در نوزادان و شیرخواران ممکن است بدنشان به اندازه بزرگسالان با نور خورشید در تماس نباشد و به همین دلیل ویتامین دی در بدن آن‌ها کم شود و همین موضوع موجب نرمی استخوان در شیرخواران می‌شود برای پیشگیری از این موضوع برای تمام شیرخواران مکمل ویتامین دی تجویز می‌شود. شیرخوارانی که شیرخشک می‌خورند کمتر از شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند مستعد کمبود ویتامین دی و نرمی استخوان هستند؛ زیرا شیرخشک حاوی مقادیر دقیقی ویتامین دی است.

در نوزادان روش پیشگیری از نرمی استخوان چیست؟

 اگر شیرخوار از شیر مادر تغذیه کند و مادر میزان کافی ویتامین دی داشته باشد معمولاً تا دو ماه نوزاد ذخایر ویتامین دی دارد. بعد از دوماهگی باید نوزاد در معرض نور خورشید قرار گیرد یا مکمل ویتامین دی دریافت کند در غیر این صورت مبتلا به بیماری نرمی استخوان می‌شود.

 توصیه می‌شود هر نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌کند روزانه چهارصد واحد ویتامین دی دریافت کند. این قطره مکمل برای نوزادان از همان ابتدای تولد تا شش‌ماهگی تجویز می‌شود و زمانی که میزان شیر دریافتی نوزاد بیشتر شود قطره ویتامین دی را می‌توان قطع کرد البته در کشور ما باتوجه‌به کمبود منطقه‌ای ویتامین دی باید در تمام گروه‌های سنی تجویز شود.

 اگر ویتامین دی در سطح بسیار غیرطبیعی دریافت شود و مسمومیت با ویتامین دی ایجاد شود علائم زیر مشاهده می‌شود:

•  افزایش کلسیم خون
•  ضعیف‌شدن قدرت عضلات
•  افزایش ادرار
•  سنگ کلسیمی کلیه

 درمان نرمی استخوان چیست؟

 دو نوع مختلف نرمی استخوان چیست؟ دو نوع مختلف نرمی اسنخوان وجود دارد. نوع وابسته به ویتامین دی که به کمک ویتامین دی درمان می‌شود و نوع مقاوم به ویتامین دی که حتی با تجویز ویتامین دی هم درمان نمی‌شود.

 نرمی استخوان وابسته به ویتامین دی

 برای کودکان، داروی ارگوکلسی فرول استفاده می‌شود. تنظیم دوز این دارو به عهده متخصص است؛ اما معمولاً با دوز ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰ واحد در روز تجویز می‌شود.

 در بزرگسالان این دارو با دوز ۱۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰ تجویز می‌شود.

 نرمی استخوان مقاوم به درمان

 در این نوع از بیماری دارو را با دوز روزانه بیشتری تجویز می‌کنیم و هم‌زمان فسفات نیز تجویز می‌شود.

 درمان نرمی استخوان تحت‌نظر متخصص و نیاز به روند طولانی چندماهه و پیگیری دقیق دارد.