علائم بیماری نقرس در اوایل ابتلا به بیماری، دیده نمی‌شود. نقرس جزو بیماری‌های روماتولوژیک است که در سال‌های اخیر روند شیوع آن روبه‌افزایش است. اولین دلیل افزایش میزان موارد شناسایی شده این بیماری، افزایش سن میانگین جامعه ماست. بیماری نقرس با افزایش سن بیشتر بروز پیدا می‌کند به همین دلیل با افزایش سن جامعه ما موارد نقرس نیز بیشتر شده است.

 بعضی داروها با بیماری نقرس در ارتباط هستند و ریسک ابتلا به این بیماری را بیشتر می‌کند؛ مانند داروهای ادرارآور که با دسته علمی دیورتیک شناخته می‌شوند. داروهای ادرارآور امروزه بیشتر مصرف می‌شوند و یکی از کاربردهای اصلی این داروها بیماری‌های قلبی و فشارخون است. بیماری نقرس با میزان اورات خون در ارتباط است و هر چه اورات خون بیشتر باشد بروز بیماری نزدیک‌تر است.

بیشتر بخوانید: علائم بیماری کزاز چیست؟ + درمان

 چرا آقایان بیشتر از خانم‌ها به نقرس مبتلا می‌شوند؟

 آقایان سه تا شش برابر خانم‌ها به نقرس مبتلا می‌شوند. علت تفاوت بین زن و مرد، اثر هورمون زنانه استروژن است. این هورمون موجب دفع ادراری اورات از خون خانم‌ها می‌شود و اورات خون را با افزایش دفع آن کمتر می‌کند به همین دلیل خانم‌ها کمتر از آقایان مبتلا می‌شوند؛ اما با بالاتر رفتن سن خانم‌ها و یائسگی، این هورمون در بدن خانم کم شده و به همین دلیل نقرس ایجاد می‌شود.

 همان‌طور که گفتیم امروزه بیشتر اسم این بیماری به گوشمان می‌خورد و ضروری است علت آن و چگونگی ایجاد بیماری را بدانید تا بتوانید از بروز آن پیشگیری کنید.

 نقرس چیست؟

 علت بروز بیماری نقرس، رسوب کریستال‌هایی از جنس اورات در مفاصل بدن است. این کریستال‌ها در بافت‌های نرم؛ مانند عضله نیز رسوب می‌کنند. علائم بیماری نقرس، به صوت رفت و برگشتی ایجاد می‌شوند. معمولاً این بیماری موجب التهاب یک مفصل می‌شود که این التهاب، مدتی بعد برطرف می‌شود و مجدداً التهاب بعد از چند وقت ایجاد می‌شود.

 نقرس بیشتر مفصل‌های پا را درگیر می‌کند؛ اما ممکن است دست‌ها را نیز درگیر کند.

 ممکن است برای شما سؤال پیش بیاید که در صورت عدم درمان نقرس چه مشکلی پیش می‌آید؟ این بیماری خودبه‌خود بهتر می‌شود و مجدداً علائم بیماری نقرس آغاز می‌شود و اگر افرادی که اورات خون آنها بالاست درمان مناسب برای نقرس را دریافت نکنند به دلیل رسوب متناوب کریستال اوراتی در مفاصل، ممکن است دچار التهاب مزمن شوند و در نهایت مفاصل آنها بدشکل شوند.

 عامل اصلی نقرس همان‌طور که گفته شد کریستال‌های اوریک‌اسید است. اوریک‌اسید طبیعی خون باید ۴ تا ۶.۸ میلی‌گرم باشد. اوریک‌اسید از دو راه مختلف از بدن دفع می‌شود. یکی از آنها از طریق ادرار و کلیه و راه دیگر از طریق مدفوع و روده است؛ اما اگر سطح اوریک‌اسید بسیار بالاتر از توان بدن برای دفع و مدیریت آن برود، نقرس ایجاد می‌شود.

 اگر میزان اورات از این عدد بالاتر باشد در مفاصل و بافت‌های نرم ته‌نشین شده و موجب التهاب مفصل می‌شود؛ زیرا اورات یک عامل محرک التهاب در بدن است.

 چرا اوریک‌اسید خون بالا می‌رود؟ دلیل ایجاد نقرس چیست؟

 دلیل افزایش اوریک‌اسید خون، افزایش دریافت غذایی آن یا مشکل در دفع آن است. غذاهای پروتئینی مانند گوشت قرمز در بدن در نهایت به ماده اوریک‌اسید تبدیل می‌شوند پس افزایش خوردن این گونه غذاها بیش از حد طبیعی نیاز بدن موجب نقرس می‌شود.

 غذاهای زیر موجب افزایش ریسک نقرس و بالارفتن اورات بدن می‌شوند:

•  صدف
•  گوشت قرمز
•  دل
•  جگر
•  دنبلان

 گاهی کلیه‌ها دچار اختلالاتی می‌شوند که نمی‌توانند به‌درستی اورات بدن را دفع کنند که این عامل موجب تجمع اورات در بدن و نقرس می‌شود.

 داروهای زیر می‌توانند موجب کاهش دفع اورات و ریسک بالای نقرس شوند:

•  تیازید
•  ادرارآورها
•  آسپیرین
•  سیکلوسپورین

 دو داروی زیر برعکس داروهای بالا عمل می‌کنند و موجب افزایش دفع اوریک‌اسید از طریق کلیه می‌شود:

•  پروبنسید
•  لوزارتان

 علائم بیماری نقرس چیست؟

 در ابتدایی‌ترین مرحله از بیماری نقرس افزایش اوره خون را داریم؛ اما این افزایش اوره علائم بیماری نقرس را ایجاد نمی‌کند. در واقع فقط در آزمایش خون اوره بالا را مشاهده می‌کنیم؛ اما علامت التهاب مفصلی که از علائم بیماری نقرس است، وجود ندارد و ممکن است کاملاً تصادفی متوجه نقرس شویم.

 در مرحله بعد بیماری نقرس به‌صورت حاد و ناگهانی علامت‌دار می‌شود و علائم بیماری نقرس مشاهده می‌شود.

 در مرحله حاد نقرس علائم بیماری نقرس و التهاب یک یا دو مفصل مشاهده می‌شود مفاصلی که درگیر التهاب هستند، به دلیل رسوبات اورات، درد شدیدی دارند. یکی دیگر از ویژگی‌های مفصل درگیری قرمزی و تورم آن است، تمام این علائم نشان‌دهنده وجود یک التهاب درون مفصل است که باید پیگیری و درمان شود.

 علائم بیماری نقرس معمولاً در مفاصل پاها خود را نشان می‌دهد. انگشت شصت پا، در محلی که با استخوان‌های کف پا مفصل می‌شود، شایع‌ترین مفصلی است که در نقرس درگیر می‌شود. پس از آن مفاصل شایع بعدی، مچ پا، ساق پا و زانو است. تمام این مفاصل ممکن است دچار التهاب با درد شدید و قرمزی و تورم شوند.

 در دست‌ها، درگیری با احتمال کمتری ایجاد می‌شود. درگیری ممکن است مفاصل انگشتان دست، آرنج و مچ دست را درگیر کند و همان علائم بیماری نقرس و التهابی مفاصل پا را ایجاد کند.

 معمولاً بعد از گذشت هشت ساعت، درد ناشی از التهاب بیماری نقرس بسیار شدید می‌شود و بعد از گذشت یک روز، درد در اوج خود قرار دارد.

 حمله حاد نقرس همان‌طور که گفته شد معمولاً بدون درمان و خودبه‌خود نیز خوب می‌شود. پنج تا چهارده روز زمان برای بهبود خودبه‌خود حملات حاد نقرس لازم است.

 زمانی که حمله حاد نقرس خوب بشود، بیماری در وضعیت خاموش قرار می‌گیرد. ممکن است بیمار تصور کند دیگر دچار حمله درد مفصل نمی‌شود؛ اما این حمله بعد از مدتی تکرار می‌شود و بین حملات بیماری کاملاً خاموش و بی‌علامت است.

 شرایط زیر در بین حملات موجب شروع حمله حاد جدید می‌شود:

•  داروهای ادرارآور
•  الکل
•  هر گونه جراحی
•  تصادف و آسیب به بدن
•  مصرف مواد غذایی محرک بیماری نقرس

 بیماری نقرس مشابه کدام یک از بیماری‌ها است؟

 همان‌طور که می‌دانید نقرس به دلیل التهاب مفصل ایجاد می‌شود؛ بنابراین هر بیماری که موجب ایجاد التهاب و قرمزی و درد مفصل شود ممکن است علائم مشابه نقرس ایجاد کند. یکی از این بیماری‌ها، عفونی‌شدن مفصل است. مفاصل هنگامی که به دلیل ورود میکروب دچار عفونت می‌شوند، علائم مشابه نقرس را نشان می‌دهند.

 نقرس مزمن چگونه ایجاد می‌شود؟

 بعد از اولین حمله حاد نقرس بهتر است درمان نقرس را شروع کنید؛ زیرا درصورتی‌که اوره خون کاهش پیدا نکند، بیماری نقرس مزمن می‌شود و حملات بعدی دیر یا زود اتفاق می‌افتد.

 ممکن است سال‌ها حملات نقرس را تجربه کنید؛ اما اگر درمان صورت نگیرد بیماری وارد فاز مزمن می‌شود. معمولاً در بیمارانی که بیشتر از ده سال به این بیماری مبتلا بوده‌اند ضایعه‌ای به نام توفوس ایجاد می‌شود. توفوس به دلیل تجمع همان کریستال‌های اوراتی در مفاصل و بافت‌های نرم دیگر بدن است. توفوس، ضایعات برآمده‌ای است که روی گوش، مچ دست و یا روی انگشتان ایجاد می‌شود. توفوس در هر جای بدن ایجاد می‌شود و به دلیل مدت‌زمان بالای ابتلا به بیماری نقرس رخ می‌دهد.

 در فاز مزمن بیماری نقرس هم حملات درد و التهاب مفاصل مشاهده می‌شود؛ اما این بار در بین حملات درد مفاصل کاملاً خوب نمی‌شود و دائماً مفاصل دچار درد هستند.

 بیماری نقرس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 التهاب مفصلی که برای حدود دو هفته وجود داشته و سپس کاملاً بر طرف شده و بعد از چند وقت مجدداً این حمله التهابی بازگشته، این علائم بیماری نقرس است. بعد از آن که پزشک شما به بیماری نقرس در شما شک کرد از مفصل شما به کمک سرنگ نمونه‌گیری می‌شود. نمونه‌گیری حتماً باید انجام شود؛ زیرا از طریق نمونه‌گیری عفونت مفصلی بررسی می‌شود اگر مفصل دچار عفونت باشد راه درمانی کاملاً متفاوت با نقرس دارد.

 اگر در نمونه گرفته شده از مفصل کریستال‌های سوزنی شکل وجود داشته باشد به احتمال بسیار زیاد تشخیص بیماری نقرس مطرح است. مایع گرفته شده از مفصل باید کشت داده شود؛ زیرا گاهی هم‌زمان با نقرس، ممکن است عفونت میکروبی نیز وجود داشته باشد. کریستال‌های نقرس همواره در مفصل درگیر وجود دارند حتی زمانی که هیچ دردی ندارد و بین حملات نقرس است، باز هم کریستال‌ها در مفاصل وجود دارند.

 در عکس ساده مفصل، در زمان حملات حاد تورم بافتی مشاهده می‌شود، سونوگرافی در بررسی نقرس کمک بسیاری می‌کند و برای تشخیص می‌توان از سونوگرافی نیز کمک گرفت.

 برای درمان افزایش اوره خون بدون وجود نقرس چه کاری انجام دهیم؟

 زمانی که اوره خون بالا باشد و هیچ علامتی از نقرس وجود ندارد، لزومی به درمان نقرس نداریم فقط باید علت این بالابودن اوره را پیدا کنیم اگر مشکلی در کلیه وجود دارد باید درمان شود اگر مصرف مواد غذایی که باعث تولید اوریک‌اسید در بدن می‌شود زیاد است، باید این غذاها محدود شوند در غیر این صورت درمان دارویی در این مرحله لزومی ندارد.

 برای درمان نقرس حاد چه کاری انجام دهیم؟

 در مرحله حاد نقرس، باید درد شما کنترل شود؛ زیرا علامت آزاردهنده در این حالت درد و التهاب است.

 درمان خانگی در مرحله حاد نقرس، استراحت است. نباید از مفصلتان کار بکشید و تا جای ممکن استراحت کنید. سردکردن مفصل به کمک یخ نیز بسیار مؤثر است؛ اما در کنار آن باید از دارو هم کمک گرفته شود؛ زیرا این درمان‌های خانگی به‌تنهایی نمی‌توانند درد و التهاب را از بین ببرند.

 داروهای NSAID

 این داروها در زندگی روزمره ما جهت تسکین تب و یا درد، کاربرد فراوانی دارند. معروف‌ترین آنها ایبوبروفن، ناپروکسن، ایندومتاسین و دیگلوفناک است. دوز این دارو توسط پزشک متخصص تنظیم می‌شود و معمولاً دوزهای پایین معمولی کمکی نمی‌کنند. باید تا یک هفته دارو مصرف شود تا علائم بیماری نقرس کاملاً از بین برود و التهاب مفصل بهبود یابد.

 این داروها در افرادی که مشکلات زیر را دارند ممنوع است و باید از داروی جایگزین در این شرایط استفاده شود:

•  زخم معده
•  التهاب روده
•  نارسایی کلیه

 همچنین اگر بیماری قلبی دارید بدون اجازه پزشکتان نباید از این داروها استفاده کنید:

 کلشی سین

 این دارو در دو حالت خوراکی و تزریقی وجود داد جهت درمان نقرس از داروی خوراکی با دوز بالا در روز اول ابتلا به نقرس استفاده می‌شود اگر بیشتر از ۴۸ ساعت از شروع علائم بیمارس نقرس گذشته باشد دیگر شروع دارو تأثیری نخواهد داشت.

 اگر هر یک از عوارض زیر در اثر مصرف این دارو مشاهده کردید فوراً دارو را قطع و با پزشکتان تماس بگیرید:

•  تهوع
•  مدفوع شل
•  داروهای کورتونی

 این داروها به دو صورت ممکن است استفاده شود. ممکن است به‌صورت خوراکی تجویز شود و یا به‌صورت تزریقی داخل مفصل تزریق شود.

 اگر فقط یک یا دو مفصل شما درگیر باشد و نتوانید از داروهای دیگر استفاده کنید، به کمک تزریق کورتون درون مفصلتان می‌توان التهاب را به‌راحتی درمان کرد؛ اما شرط این تزریق عدم توان تحمل درمان‌های دیگر است.

 داروهای کورتونی به‌صورت خوراکی یا تزریقی داخل عروقی در افرادی که نتوانند داروهای دیگر را استفاده کنند تجویز می‌شود در واقع کورتون جزو خطوط اول درمان بیماری نقرس حاد نیست و فقط در شرایطی که نتوان از بقیه داروها استفاده کرد تجویز می‌شود. داروی کورتونی که معمولاً تجویز می‌شود داروی پردنیزولون با دوز ۳۰ تا ۵۰ میلی‌گرم برای شروع است. اگر تعداد مفاصل درگیر در شما زیاد است و نمی‌توان کورتون موضعی تزریق کرد از این روش استفاده می‌شود.

 داروهایی هم وجود دارند که مستقیماً روی سطح اورات خون مؤثرند و موجب کاهش اورات می‌شوند مثال‌هایی از این داروها الوپورینول و پروبنساید است. این داروها نباید در حمله نقرس مصرف شود و فقط بعد از درمان حمله حاد تجویز می‌شوند.

 در بین حملات نقرس و یا زمانی که نقرس مزمن شود درمان انتخابی کدام دارو است؟

 در این مرحله، باید تا جای ممکن سعی شود به کمک دارو، فاصله بین حملات حاد نقرس زیادتر شود و از حمله بعدی تاحدامکان جلوگیری شود. همچنین اگر بیماری وارد فاز مزمن شده باشد، درمان به کاهش آسیب مفصل کمک می‌کند. در افرادی که به نقرس مزمن مبتلا باشند و ضایعات توفوس نیز در بدن آنها ایجاد شده باشد، باید دارو سطح اسیداوریک خون را تا عدد پنج کاهش دهد؛ زیرا در این سطح نقرس مزمن کنترل می‌شود و عوارض کمتر می‌شود.

 اگر هر یک از شرایط زیر را دارید باید از داروی نقرس استفاده کنید در غیر این صورت استفاده از دارو برای شما لزومی ندارد:

•  بیشتر از دو حمله نقرس در طول یک سال
•  سنگ کلیه عودکننده
•  توفوس یا التهاب مزمن مفصل در اثر نقرس

 انواع مختلفی از گروه‌های دارویی برای کاهش سطح اورات خون وجود دارد که با مکانیسم‌های مختلف موجب کنترل اوریک‌اسید و درمان نقرس می‌شوند.

 الوپورینول معروف‌ترین داروی مورداستفاده در نقرس است و علائم بیماری نقرس را کاهش می‌دهد که با مکانیسم کاهش تولید اورات موجب کاهش اوریک‌اسید خون می‌شود. همیشه برای درمان نقرس در بین حملات یا درمان نقرس مزمن، اولین گزینه دارویی که تجویز می‌شود همین داروی الوپورینول است. این دارو از تولید اسیداوریک جلوگیری می‌کند و در کسانی که بیماری کلیه دارند و دفع اسیداوریک در آنها با مشکل مواجه است این دارو گزینه خوبی است.

 برای شروع درمان با الوپورینول معمولاً پزشک با دوز کم صد میلی‌گرم روزانه شروع می‌کند و به‌آرامی دوز افزایش می‌یابد؛ زیرا واکنش حساسیتی بدن به این دارو ممکن است موجب مرگ شود و باید با احتیاط فراوان دوز آن را افزایش دهید. اگر به پنی‌سیلین حساسیت دارید یا هم‌زمان داروی تیازید مصرف می‌کنید احتمال واکنش حساسیتی بدن شما به الوپورینول بیشتر است.

 عوارض الوپورینول:

•  دانه‌های قرمز روی پوست که راش نامیده می‌شود.
•  هپاتیت
•  التهاب عروق یا واسکولیت
•  افزایش نوعی از گلبول سفید خون که ایوزینوفیل نام دارد و به دلیل واکنش آلرژی افزایش پیدا می‌کند
•  سرکوب مغز استخوان

 زمانی که بعد از پایان یک حمله حاد نقرس داروی الوپورینول را شروع به استفاده کردید، بهتر است از داروی NSAID مانند ایبوبروفن یا دیکلوفناک نیز استفاده کنید. این داروها به کنترل بهتر بیماری و جلوگیری از حمله مجدد کمک می‌کند و بهتر است تا شش ماه بعد از شروع مصرف الوپورینول این دارو را در کنار آن مصرف کنید.

 برای کنترل بهتر نقرس چه تغییری در زندگی خود ایجاد کنیم؟

 همان‌طور که دیدید بیماری نقرس بیماری است که به‌مرورزمان به وجود می‌آید و در صورت پدیدآمدن درد مفصلی شدید که از علائم بیماری نقرس است و ناتوانی در بلندمدت ایجاد می‌کند؛ بنابراین در صورت ابتلا برای کنترل بهتر به توصیه‌های زیر عمل کنید.

 درصورتی‌که اضافه‌وزن دارید، فشارخون یا چربی خونتان بالا است باید این مشکلات را کنترل کنید:

•  مصرف الکل را تا جای ممکن کم کنید.
•  غذاهایی که مواد دفعی اوراتی در بدن تولید می‌کنند تا جای ممکن کمتر مصرف کنید؛ مانند دنبلان و صدف و جگر
•  هر گونه آبمیوه که قند میوه فروکتوز داشته باشد مصرف نکنید.
•  اگر داروی ادرارآور استفاده می‌کنید با مشورت پزشکتان دارو را در صورت امکان جایگزینی با داروی دیگری جایگزین کنید.