بیشتر موارد ابتلای برونشیت کودکان در فصل سرد اتفاق میافتد. تماس با فردی با عفونت تنفسی دلیل ابتلای کودک است. کودکانی که در مراکز مهدکودک نگهداری میشوند بیشتر مستعد این عفونتها هستند.
دستگاه تنفسی از بینی تا ریه از بخشهای مختلفی تشکیل شده است که همگی به گردش هوا و تبادل گازهای خونی کمک میکنند. اولین بخشی که پشت بینی قرار دارد و هوا را به سمت ریه هدایت میکند نای نام دارد. بعد از نای یا برونش، مجاری هوایی دو قسمت میشود که به آن نایژه یا برونشیول گفته میشود و این مجاری ریز وارد ریه میشود. به عفونت نای، برونشیت و به درگیری عفونی نایژه برونشیولیت گفته میشود.
بیشتر بخوانید: عفونت اندوکاردیت کودکان چیست؟
درگیری برونش و بروشیولها، باعث افزایش ترشحات راههای هوایی میشود. این ترشحات زیاد راه هوایی میتواند باعث ایجاد اسپاسم برونش شود که این اسپاسم تنفس کودک شما را بهشدت سخت میکند و حتی میتواند در صورت شدید بودن باعث قطع تنفس شود. اگر ویروسها مجاری هوایی را درگیر کنند، برونشیت یا برونشیولیت رخ میدهد. برونشیت کودکان، بیشتر در شیرخوارگی و کودکان سن پایین دیده میشود. برونشیت کودکان در شیرخواران میتواند بیماری بسیار شدیدی ایجاد کند و برونشیولیت در شیرخوارگی میتواند کشنده باشد.
شایعترین دلیل بستری شیرخواران، برونشیولیت است. این عفونت بیشتر، کودکان زیر دو سال را درگیر میکند و در سنین دو تا ششماهگی بیشتر دیده میشود. ممکن است کودک شما سرپایی و بهراحتی درمان شود و یا نیاز به بستری داشته باشد.
اگر کودکتان هر یک از شرایط زیر را دارد احتمال بستریشدن او بیشتر است:
- کودک نارس
- کودکی که بیماری قلبی مادرزادی داشته باشد
- کودک با بیماری مزمن ریه
- مشکل عصبی عضلانی
- ضعف ایمنی
بیشتر موارد ابتلای برونشیت کودکان در فصل سرد اتفاق میافتد. تماس با فردی با عفونت تنفسی دلیل ابتلای کودک است. کودکانی که در مراکز مهدکودک نگهداری میشوند بیشتر مستعد این عفونتها هستند.
ویروسهای مختلفی باعث عفونت برونشیت کودکان میشود از جمله آنفولانزا. یکی از شایعترین علل عفونی برونشیت کودکان ویروس RSV است.
برونشیت کودکان بسیار مسری است. اگر کودک شما با کودک مبتلا به برونشیت کوچکترین تماسی داشته باشد بهسرعت بیماری انتقال پیدا میکند و در عرض چند روز کودک شما نیز علائم را نشان میدهد.
انتقال ویروس از طریق سرفه و با پخش ذرات عفونی در هوا انجام میشود. دستدادن با شخص آلوده به ویروس نیز یکی از راههای انتقال بیماری است. دست کودک آلوده و یا مراقبین کودک، آلوده به ویروس میشود و با لمسکردن اسباببازی یا وسایل کودک دیگر بهراحتی بیماری منتقل میشود.
برونشیت کودکان چه علائمی دارد؟
بعد از تماس کودک با شخص آلوده به ویروس معمولاً یک دوره متغیر از دو تا هفتروزه طول میکشد تا ویروس در بدن کودک شما تکثیر شود و اولین علامت برونشیت کودکان شروع شود.
در ابتدا این بیماری کاملاً مشابه سرماخوردگی است؛ اما بهصورت پیشرونده درگیری بیشتر شده و علائم شدیدتر میشوند. سرفه و آبریزش بینی اولین علائمی هستند که در کودک دیده میشود. بعد از یک هفته حال کودک بدتر میشود. در صورت انتقال عفونت به سمت برونشیولها، اسپاسم عضلات باعث تنگی راه هوایی کودک میشود. هرچه تنگی راه هوایی شدیدتر باشد تنگی نفس کودک بیشتر میشود و به دلیل این تنگشدگی مسیر هوایی، تنفس صدادار و همراه با خسخس است.
در کودک با سن پایین، تب و تحریکپذیری و بیقراری دیده میشود. تنفس کودک سریعتر میشود.
هرچه سن کودک کمتر باشد، این روند تغییر میکند. در کودکان بسیار کوچک و نوزادان، برونشیولیت ممکن است هیچ علامت خاصی ندهد و اولین تظاهر آن آپنه باشد. به قطع ناگهانی تنفس کودک آپنه گفته میشود.
برونشیت کودکان، با پیشرفت عفونت به سمت برونشیول و برونشیولیت، باعث طولانیشدن بازدم کودک، تنفس سخت، لرزش پره بینی کودک، توکشیدکی عضلات بین دنده که نشاندهنده تنفس سخت کودک است، میشود. به دلیل وجود انسداد بر سر راه هوایی، تمام هوایی که وارد ریه میشود بهراحتی تخلیه نمیشود و به همین دلیل ریهها پر هوا و بزرگ میشوند.
هر چه بیماری برونشیولیت کودکان شدیدتر شود، خسخس سینه بیشتر میشود و تنفس کودک سختتر میشود. نالهکردن و کبودی کودک نشاندهنده انسداد شدید راههای هوایی به دلیل عفونت و تجمع ترشحات است.

برونشیت کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
گفتیم برونشیت و برونشیولیت میتواند با افزایش ترشحات نایژهها باعث انسداد مسیر هوایی و تنگی نفس شود. این انسداد باعث میشود هوای کافی جهت تبادلی اکسیژن به ریهها نرسد و در نتیجه ریهها نیز قادر به اکسیژنرسانی به بدن نیستند؛ بنابراین اکسیژن خون کمتر میشود و کربن دی اکسی خون نیز که توسط ریه از خون پاک میشود، ممکن است بیشتر شود. پس یکی از بهترین راههای تشخیصی بررسی گازهای خونی است.
استفاده از دستگاه کوچک پالس اکسیمتری بهراحتی میتواند میزان اکسیژن خون و وضعیت کودک را نشان دهد. شیرخوار باید تحتنظر باشد. قلب و دستگاه تنفس او بهدقت بررسی شود. گاهی شیرخوار از این تنفس سخت خسته میشود و بسیار سریع دچار نارسایی تنفسی میشود.
گاهی نارسایی تنفسی آن قدر سریع رخ میدهد که حتی گازهای خونی نیز دچار اختلال نشدهاند.
برای تشخیص دقیق عامل عفونی میتوان از تست pcr و تست آنتیژنی ترشحات حلق استفاده کرد. در تصویربرداری و گرافی ریه، بزرگشدگی بیش از حد ریه مشاهده میشود. این بزرگی ریه ناشی از تجمع هوا در ریه است. گاهی بخشهایی از ریه در تصویربرداری، علائمی از تجمع عفونت را نشان میدهد.
برونشیت کودکان با چه بیماریهایی اشتباه گرفته میشود؟
یکی از چالشهای مهم تشخیص برونشیت کودکان شباهت بالای علائم آن با سایر بیماریهای تنفسی است. آسم، یکی دیگر از بیماریهایی است که باعث خسخس سینه میشود. به کمک شرایط همراه میتوانیم آسم را از برونشیولیت و برونشیت کودکان افتراق دهیم. سن شروع آسم معمولاً کمتر است. آسم با تب همراهی ندارد؛ اما برونشیولیت و برونشیت علائمی مشابه سرماخوردگی و همراه با تب هستند.
به کمک بررسی همین شرایط میتوانیم بهراحتی آسم را از برونشیولیت افتراق دهیم. برونشیولیت کودکان در یکسالگی اتفاق میافتد و کودک تب دارد. اما برعکس آسم بهصورت حملات خسخس سینه و در کودکان بزرگتر اتفاق میافتد. فقط در برخی شرایط که علت حمله آسم یک عفونت تنفسی باشد، تب مشاهده میشود در غیر این صورت آسم باعث تب نمیشود.
سایر عللی که باعث خسخس سینه میشوند موارد زیر است:
- وجود یک جسم خارجی در مسیر هوایی یا ریه
- انسداد مادرزادی مجرای هوایی به دلیل وجود یک ضایعه
- بیماری فیبروز کیستیک (کودک با رشد کم، اسهال مزمن، و سابقه خانوادگی فیبروز کیستیک)
- شدیدتر شدن یک بیماری قدیمی در ریه
- عفونت ریه
- گاهی به دلیل نارسایی قلب، احتقان و پرشدگی عروقی ریه اتفاق میافتد که در این شرایط هم خسخس سینه دیده میشود؛ اما علت آن مشکل نارسایی قلبی است.
- رفلاکس معده
- سابقه استفراغ مکرر
برونشیت کودکان را چگونه درمان کنیم؟
درمان برونشیت کودکان بیشتر شامل درمان حمایتی و مراقبت بر اساس علائم کودک است. کودک معمولاً در بیمارستان تحتنظر گرفته میشود. تب کنترل میشود. مایعات موردنیاز به بدن او رسانده میشود. مجاری هوایی که پر از ترشحات شده است ساکشن میشود. اگر اکسیژن پایین باشد، اکسیژن تجویز میشود.
کدام کودکان را بستری میکنیم؟
همه کودکان مبتلا به برونشیت مزمن نیاز به بستری ندارند. اما هر کودکی که یکی از شرایط زیر را داشت باید بستری کنیم:
- زجر تنفسی
- کاهش اکسیژن خون
- قطع تنفس یا آپنه
- کودکی که نتواند غذا بخورد
- اگر شرایط نگهداری کودک در منزل وجود ندارد
- هر کودکی که خطر آپنه و مرگ برای او بالا در نظر گرفته شود باید بستری شود. کودک بستری باید اکسیژن از راه بینی بگیرد. درصد کمی از کودکان بستری نیز به دلیل نارسایی تنفسی نیاز به انتوباسیون و تهویه مکانیکی پیدا میکنند.
کورتون و داروی گشادکننده برونش، در درمان برونشیت کودکان فایدهای ندارد؛ زیرا علت تمام علائم افزایش ترشحات مجاری هوایی است و تنها تخلیه ترشحات و تجویز اکسیژن اساس درمان را تشکیل میدهد.
برونشیت کودکان چه عوارضی دارد؟
معمولاً بستری در کودکان باعث سیر بسیار خوبی در روند بهبودی کودک میشود بهطوریکه بیشتر کودکان بعد از دو تا پنجروز بهتر میشوند. بیشتر از هر چیزی ما نگران آپنه یا قطع تنفس شیرخوار هستیم.
یکی از عوارض برونشیت کودکان، نارسایی تنفسی است که باعث انتوباسیون کودک میشود و سیر بیماری کودک را شدیدتر میکند.
برونشیت کودکان معمولاً کاملاً بهبود پیدا میکند. گاهی مشکلات ریوی میتواند تا سالها بماند؛ اما معمولاً بهبودی کامل است.
میزان آسم در شیرخوار مبتلا به برونشیولیت، بیشتر از سایر شیرخواران است و همچنین هر کودکی که آسم داشته باشد و به برونشیولیت مبتلا شود، احتمال بستری او بالاتر میرود و این موضوع ارتباط آسم با شدت برونشیولیت را نشان میدهد.
احتمال مرگ در برونشیت کودکان، بسیار کم و در حد یک تا دو درصد است. بیشتر کودکانی از برونشیت میمیرند که مشکل قلبی عروقی زمینهای داشته باشند و یا دستگاه ایمنی آنها بسیار ضعیف باشد و توان مقابله با بیماری را نداشته باشد.
چگونه از برونشیت کودکان پیشگیری کنیم؟
یکی از ویروسهای شایعی که باعث برونشیت کودکان میشود آنفولانزا است. تجویز واکسن آنفولانزا به کودک بالای شش ماه میتواند از ابتلا به آنفولانزا تا حد زیادی پیشگیری کند.
یکی دیگر از ویروسهای شایعی که باعث برونشیت کودکان میشود ویروس RSV است. برای پیشگیری از ابتلای به این ویروس نیز آنتیبادی این ویروس برای کودکان با ایمنی ضعیف و یا کودکان شیرخوار با مشکل قلبی عروقی تجویز میشود. فصل تجویز این آنتیبادی قبل از شروع زمستان و بهصورت ماهانه تجویز میشود.

در چه صورت بهتر است کودک شیرخوار خود را سریعاً به اورژانس برسانید؟
اگر کودک شما بعد از یک سرماخوردگی معمولی هر یک از علائم زیر را داشت بهتر است سریعاً او را به اورژانس ببرید.
- آپنه مکرر بهطوریکه هنگام خواب ناگهان نفسش قطع شود و یا هنگام شیر خوردن کبود شود.
- بیقراری کودک
- بالا و پایینرفتن شدید شکم و تنفس تند کودک
- خسخس سینه و تنفس صدادار
- تو کشیدگی عضلات بین دنده کودک که نشانگر تنفس سخت اوست
- تب
درمان برونشیت کودکان در خانه چگونه انجام میشود؟
همانطور که گفتیم برونشیت کودکان بیشتر در شیرخواران ایجاد میشود. به دلیل سن پایین کودک و عدم توانایی برقراری ارتباط او، این بیماری حساسیت بالایی دارد و در صورت تشخیص و صلاح دید پزشک حتماً بهتر است کودک را بستری کنید. اما درصورتیکه بستری نیاز نباشد و تنها توصیه به مراقبت در منزل باشد، اقدامات زیر به بهبودی کودک شما کمک بسیاری میکند:
ترشحات مجاری تنفسی او را تخلیه کنید. به کمک یک قطره بینی سدیم کلرید و پوآر بینی، کاملاً مجاری تنفسی را تخلیه و تمیز نگهدارید. نمک موجود در قطره بینی خاصیت ویروسکشی دارد و بهترین داروی ضدویروس همین آب و نمک است.
تب کودک را کنترل کنید. پاشویه و داروی ضد تب کمک بسیاری میکند. شستن زیر بغل، کشاله ران و زیر گردن به کنترل تب بسیار کمک میکند. هرگز کودک تبدار را زیر دوش آب نبرید. از لرزکردن کودک جلوگیری کنید.
حواستان کاملاً به تنفس کودک باشد. اگر تنفس صدادار یا سریع باشد باید او را بستری کنید؛ زیرا در صورت آپنه هیچ کاری برای برگرداندن کودک در منزل نمیتوانید انجام دهید.
جمعبندی مطلب
برونشیت کودکان یکی از عفونتهای درگیرکننده برونش و برونشیول است که با افزایش ترشحات برونشیول و تنفس صدادار و تنگی نفس همراه است. عامل این عفونت معمولاً ویروسهای تنفسی است و سن شایع آن در شیرخوارگی است. به دلیل تنگی نفس و خسخس شدید و کاهش اکسیژن خون معمولاً کودکان مبتلا به برونشیولیت را بستری میکنند. برونشیولیت با یک سرماخوردگی ساده شروع میشود و بهتدریج علائم بدتر میشود و یکی از علائم اصلی آن همین خسخس سینه است. برای تشخیص از علائم و افت اکسیژن خون استفاده میشود. Pcr به تشخیص عامل ویروسی ایجادکننده کمک میکند. درمان برونشیولیت کاملاً حمایتی و به کمک بستری و تحتنظر گرفتن کودک انجام میشود.