سندروم شوگرن چیست؟ سندروم شوگرن یکی از بیماری‌های خودایمنی است که با دو علامت اصلی خشکی چشم و خشکی دهان خود را نشان می‌دهد. در ادامه علت این بیماری و علائم آن کامل بررسی می‌شود تا آشنایی بیشتر با این سندروم و درمان آن پیدا کنید.
بیشتر بخوانید: سندروم روده تحریک پذیر چیست؟ علائم و درمان
علت ایجاد سندروم شوگرن چیست؟
علت ایجاد سندروم شوگرن چیست؟ سندروم شوگرن یک بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن را درگیر می‌کند. این بیماری مانند تمام بیماری‌های خودایمنی دیگر به علت ساخت آنتی‌بادی بدن بر علیه خودش ایجاد می‌شود. در حقیقت سیستم ایمنی ما دچار یک اشتباه می‌شود و به‌جای آنکه آنتی‌بادی‌هایش را بر علیه عوامل بیگانه بسازد بر علیه سلول‌های خود بدن می‌سازد. آنتی‌بادی‌ها بر علیه سلول‌های مخاطی بدن ساخته می‌شود با کاهش تولید مخاط خشکی چشم و دهان ایجاد می‌شود که دو علامت اصلی سندروم شوگرن هستند.
عوامل مختلفی ممکن است بر روی بروز سندروم شوگرن اثر بگذارد. محققان هنوز علت مشخص و واضحی برای این بیماری پیدا نکرده‌اند؛ اما بعضی ژن‌ها در ایجاد بیماری شناخته شده‌اند؛ بنابراین دانشمندان احتمال می‌دهند که بیماری سندروم شوگرن زمینه ژنتیکی داشته باشد. در کنار این زمینه ژنتیکی بعضی عوامل برای بروز بیماری لازم هستند؛ مانند بعضی عفونت‌های ویروسی یا باکتریال، مصرف سیگار و الکل و تغذیه نامناسب.
به‌هرحال درصورتی‌که شخصی مستعد این سندروم باشد به‌سختی می‌توان جلوی بروز آن را گرفت. افرادی که در خانواده خود مواردی از این بیماری را دارند باید نسبت به بیماری آگاه‌تر باشند؛ زیرا در صورت وجود موارد در خانواده احتمال درگیری خود شخص وجود دارد.
سندروم شوگرن ممکن است در همراهی با یک‌سری بیماری روماتیسمی مانند روماتیسم یا لوپوس مشاهده شود.
این بیماری در هر سنی ممکن است دیده شود؛ اما مطالعات آماری شیوع سندروم شوگرن در بالای ۴۰ سال را نشان می‌دهد. خانم‌ها بیشتر از آقایان مستعد ابتلا به این سندروم هستند. در ادامه علائم سندروم شوگرن را بررسی می‌کنیم تا بهتر این سندروم را بشناسید.
علائم سندروم شوگرن چیست؟
سندروم شوگرن همان‌طور که پیش‌تر هم به آن اشاره شد، یک بیماری خودایمنی است که به دلیل تولید آنتی‌بادی علیه سلول‌های مخاطی ایجاد می‌شود. این بیماری با کاهش تولید مخاط همراه است و در نتیجه خشکی غشاهای مخاطی بدن علامت اصلی و شکایت اصلی بیماران است. خشکی دهان و خشکی چشم در سندروم شوگرن واضح مشاهده می‌شود که علائم آزاردهنده‌ای به همراه دارد.
مهم‌ترین علامت سندروم شوگرن چیست: خشکی چشم
خشکی چشم مهم‌ترین علامت سندروم شوگرن است. بیمار مبتلا، دچار خشکی چشم، احساس گردوغبار در چشم به دلیل خشکی، سوزش چشم و گاهی قرمزی چشم است و اشک کمی دارد. وجود این علائم می‌تواند احتمال تشخیص ما را بیشتر کند.
خشکی دهان
علامت دیگر سندروم شوگرن خشکی دهان است. خشکی دهان و حلق موجب رشد بعضی باکتری‌ها در دهان و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. بزاق دهان حاوی آنزیم‌های مختلفی است که موجب پاک‌شدن دهان و کاهش باکتری‌ها می‌شود. همچنین از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند. درصورتی‌که این بزاق وجود نداشته باشد عوامل میکروبی به‌راحتی در دهان رشد می‌کنند و موجب پوسیدگی و آسیب دندان می‌شوند.
خشکی دهان به‌حدی آزاردهنده است که بلع و حتی صحبت‌کردن شما با مشکل مواجه می‌شود. بزاق دهان حاوی آنزیم‌ها و مواد میکروب‌کش مختلفی است. یکی دیگر از علائم مهم عفونت مخمری و قارچی دهان به دلیل کاهش بزاق و خشکی دهان است.
تورم مفاصل، درد و سفتی مفاصل
تورم، درد و سفتی مفاصل در افراد مبتلا دیده می‌شود.
تورم غدد بزاقی
غده‌های بزاقی دچار تورم می‌شود. این تورم گاهی واضح دیده می‌شود. یکی از غدد بزاقی که دچار تورم واضح می‌گردد غده پاروتید است که در جلوی گوش قرار دارد.
خشکی واژن
کاهش ترشح مخاط واژن موجب خشکی واژن می‌شود. این خشکی علائم آزاردهنده‌ای برای خانم‌ها به همراه دارد و رابطه جنسی آنها را دچار اشکال می‌کند.
خشکی بینی
خشکی بینی ممکن است گاهی همراه با خون‌ریزی‌های ناشی از خشکی شدید بینی دیده می‌شود.
تنگی‌نفس و سرفه خشک
سندروم شوگرن، با کاهش مخاط راه‌های تنفسی موجب احساس تنگی‌نفس و سرفه خشک می‌شود. این سرفه خشک به‌صورت مزمن در بیماران مبتلا وجود دارد.
مشکل در حس چشایی و بویایی
بزاق دهان و مخاط بینی علاوه بر تمیزکردن دهان و بینی، موجب کمک به حس چشایی و بویایی می‌شود. درواقع ذرات حاصل از موادغذایی و ذرات با بوی مختلف که در هوا پراکنده‌اند به کمک مخاط بینی و دهان روی گیرنده‌های خود می‌نشینند و موجب درک‌کردن بوهای مختلف و مزه‌های مختلف می‌شوند. اگر این اتفاق نیفتد و بینی و دهان بیش‌ازحد خشک باشد، حس چشایی و بویایی نیز به مشکل می‌خورد.
سردرد و مشکل در تمرکز
سردرد و مشکل توجه و تمرکز. سندروم شوگرن می‌تواند روی اعصاب نیز تأثیر بگذارد و علائم عصبی ایجاد کند که از جمله مهم‌ترین این علائم سردرد است. همچنین توجه و تمرکز در این بیماران دچار اشکال می‌شود. ممکن است فرد مبتلا به سندروم شوگرن از مشکل در حافظه خود شکایت کند. این تغییر حافظه به‌صورت ضعیف‌شدن حافظه خود را نشان می‌دهد.
احساس خستگی
افراد مبتلا به سندروم شوگرن، دائماً احساس خستگی می‌کنند.
تغییرات پوستی
سندروم شوگرن ممکن است موجب تغییرات پوستی نیز بشود.
این افراد مبتلا به خشکی پوست، واسکولیت و دانه‌های قرمز ناشی از خون‌ریزی زیر پوست می‌شوند که به‌اصطلاح به این دانه‌ها پورپورا گفته می‌شود.
شدیدترین علائم سندروم شوگرن چیست: بیماری‌های کبد
درصورتی‌که بیماری کبد را درگیر کند بیماری‌های شدیدی از جمله سیروز و هپاتیت ایجاد می‌شود. تنها درمان سیروز پیوند کبد است و کبد در این مرحله ترمیم‌ناپذیر است.
نوروپاتی محیطی
درگیری عصبی مجموعه‌ای از علائم را ایجاد می‌کند که به‌اصطلاح علمی به آن نوروپاتی محیطی می‌گوییم. این درگیری بیشتر در دست و پا مشاهده می‌شود به‌صورت احساس گزگز، بی‌حسی، سوزش دست و پاها ایجاد می‌شود. نوروپاتی محیطی معمولاً برای بیماران شرایط آزاردهنده و غیرقابل‌تحملی ایجاد می‌کند.
روش تشخیص سندروم شوگرن چیست؟
تشخیص سندروم شوگرن به کمک آزمایش خون، بررسی سلول‌های خونی، آزمایش کبد و کلیه برای بررسی آسیب احتمالی به کبد و کلیه و آزمایش آنتی‌بادی مخصوص سندروم شوگرن همگی به تشخیص کمک می‌کند.
تصویربرداری سیالوگرافی و تصویربرداری هسته‌ای غدد بزاقی، روش‌های اختصاصی بررسی عملکرد سلول‌های ترشحی بزاق است که در صورت لزوم برای شما انجام می‌شود.
نمونه‌برداری از بخش مخاطی لب‌ها و بررسی نمونه به کمک میکروسکوپ، از روش‌های دیگر تشخیصی سندروم شوگرن است. در این روش، سلول‌های التهابی و علائم بیماری شوگرن توسط آزمایش نمونه‌برداری و بررسی پاتولوژی تشخیص داده می‌شود.
اما برای انجام آزمایش و بررسی سندروم شوگرن شک اولیه متخصص به این بیماری اهمیت دارد. معمولاً پزشکان با مشاهده علائم سندروم شوگرن به این بیماری فکر نمی‌کنند و آن را بررسی نمی‌کنند به همین دلیل تشخیص با تأخیر صورت می‌گیرد. هر چند این بیماری جز بیماری‌های نادر است و معمولاً ذهنیت پزشک به سمت بیماری نمی‌رود؛ اما متخصص روماتولوژیست می‌تواند سریع‌تر این بیماری را تشخیص دهد. در صورت مشاهده علائم سندروم شوگرن بهتر است به پزشک روماتولوژیست مراجعه کنید.
درمان سندروم شوگرن چیست؟
سندروم شوگرن به کمک گروه‌های دارویی مختلفی درمان می‌شود؛ اما مهم‌تر از همه رعایت یک سری نکات در طول روز است که به کنترل بیماری کمک می‌کند.
ممکن است برای درمان از داروهای مالاریا مانند هیدروکسی‌کلروکین، داروهای تولیدکننده بزاق، داروهایی مانند متوتروکسات استفاده شود. تمام این داروها عوارض مخصوص خود را دارد و پزشک به شما توصیه می‌کند تا جای ممکن با رعایت یک‌سری نکات بیماری خود را کنترل کنید تا کمتر مجبور شوید از دارو استفاده کنید. در ادامه نکات مورد نیاز برای کنترل بیماری بررسی شده است.
روش کنترل سندروم شوگرن چیست؟
سندروم شوگرن علائم آزاردهنده مختلفی برای شما ایجاد می‌کند که ممکن است فعالیت‌های روزمره شما را با مشکل مواجه کند. برای کنترل علائم می‌توانید از یک‌سری راهکارها استفاده کنید و به‌راحتی با شرایط بیماری خود کنار بیایید.
راهکارهای کاهش خشکی دهان در سندروم شوگرن چیست؟
از علائم اصلی بیماری خشکی دهان است.
- می‌توانید از آدامس بدون قند یا اسپری‌های مخصوص افزاینده بزاق دهان استفاده کنید.
- سعی کنید کمی بیشتر از افراد دیگر آب بخورید و دهان خود را مرطوب نگهدارید. حفظ رطوبت دهان، از سرفه‌های خشک ناشی از کاهش مخاط جلوگیری می‌کند. این خشکی دهان از سوی دیگر موجب تخریب دندان‌ها و پوسیدگی دندانی می‌شود. برای کنترل این شرایط باید از دندان‌های خود محافظت کنید؛ زیرا سندروم شوگرن به‌سرعت موجب تخریب دندان می‌شود.
- شیرینی‌جات کمتری میل کنید. هر عاملی که موجب پوسیدگی دندان می‌شود باید کنترل شود و کمتر خورده شود.
- مسواک‌زدن را جزو روتین روزمره خود قرار دهید. حتماً در محیط کار یا مهمانی‌ها مسواک همراه خود داشته باشید. بهتر است بعد از خوردن هر وعده‌غذایی از مسواک و نخ دندان استفاده کنید. به یاد داشته باشید شما مهم‌ترین سد دفاعی در برابر پوسیدگی دندان که بزاق دهان است را ندارید؛ بنابراین باید تمام عوامل غذایی که موجب رشد میکروبی و پوسیدگی دندان می‌شود را از دهان خود دور کنید.
- دهان‌شویه با فرمول خاص خود دهان را استریل می‌کند و باکتری‌ها را از بین می‌برد؛ بنابراین استفاده از دهان‌شویه نیز برای جلوگیری از پوسیدگی دندان شما توصیه می‌شود.
راهکارهای خانگی جهت کنترل خشکی چشم در سندروم شوگرن چیست؟
دومین علامت شایع سندروم شوگرن خشکی چشم‌ها است. خشکی چشم موجب احساس سوزش و خارش چشم، احساس دائمی وجود گردوخاک در چشم و در موارد شدید می‌تواند موجب کاهش بینایی و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به چشم شود؛ بنابراین لازم است دائماً از اشک مصنوعی استفاده کنید. قطره اشک مصنوعی استریل چشمی در تمام داروخانه‌ها قابل‌فروش است. این قطره‌ها موجب تمیزشدن چشم و مرطوب‌شدن چشم، پلک‌زدن راحت‌تر و کاهش سوزش چشم می‌شود، همچنین از آسیب‌زدن خشکی چشم به بینایی جلوگیری می‌کند.
درمان خشکی بینی در سندروم شوگرن چیست؟
خشک‌شدن بینی بسیار آزاردهنده است و ممکن است تنفس را مختل کند، کاهش مخاط موجب عدم جابه‌جایی مواد تجمع‌یافته در بینی و گرفتگی بینی می‌شود.
گرفتگی بینی به‌خصوص شب‌ها هنگام خواب موجب مشکل تنفسی می‌شود و شما مجبورید برای بهتر نفس‌کشیدن از دهان خود استفاده کنید همین امر موجب خشک‌شدن بیشتر دهان و آسیب به حلق و حنجره و سرفه‌های خشک می‌شود. برای پیشگیری از تمام این فاکتورها باید بینی شما مرطوب شود و از خشکی بینی جلوگیری کنید.
پمادهایی برای تسکین خشکی بینی وجود دارد که توسط پزشک تجویز می‌شود. علاوه بر این بهتر است هر روز چندمرتبه با قطره بینی سدیم کلرید بینی خود را مرطوب نمایید. این قطره‌ها علاوه بر مرطوب‌سازی راه تنفسی، از ورود میکروب و عوامل عفونی جلوگیری می‌کند و ویروس‌های تنفسی را از بین می‌برد. در تمام محیط‌ها از دستگاه بخور استفاده کنید. دستگاه بخور فضای اطراف شما را مرطوب می‌کند، اگر هوایی که تنفس می‌کنید مرطوب باشد مخاط بینی شما را مرطوب کرده و از خشکی بینی جلوگیری می‌کند.
در صورت امکان اگر بتوانید در محیط‌هایی که از نظر جغرافیایی مرطوب هستند؛ مانند نواحی شمالی کشور زندگی کنید تنفس راحت‌تری خواهید داشت در غیر این صورت دائماً از دستگاه بخور استفاده کنید.
درمان خشکی پوست در سندروم شوگرن چیست؟
خشکی پوست، موجب افزایش شکنندگی پوست می‌گردد. برای کنترل خشکی پوست، بعد از استحکام از لوسیون‌های بدون بو و مرطوب‌کننده استفاده کنید. دائماً پوست خود را مرطوب کنید. نگذارید پوستتان خشک بشود. حوله را محکم روی بدن خود نکشید و به‌آرامی با گذاشتن و برداشتن حوله یا دستمال، بدن و دست خود را پاک کنید. با مراقبت از پوست و مرطوب کردن پوست از آسیب پوست جلوگیری کنید. خشکی پوست علاوه بر دردناک‌بودن و زخم‌های پوستی می‌تواند موجب خارش و حتی عفونت پوست بشود. از سوی دیگر خشکی پوست موجب زودتر پیرشدن و چروک پوست می‌گردد. پس هم از نظر درمانی و هم از نظر زیبایی مرطوب‌کردن پوست برای شما واجب است.
جمع‌بندی نهایی
سندروم شوگرن چیست؟ سندروم شوگرن یکی از بیماری‌های خودایمنی بدن است که شیوع چندانی ندارد و تشخیص سریع‌تر آن به دلیل شروع مراقبت‌های لازم اهمیت بالایی دارد. سندروم شوگرن موجب خشکی مخاطات، خشکی پوست، چشم، دهان، بینی و گاهی آسیب‌های داخلی به کبد، کلیه، ریه می‌شود. رایج‌ترین علامت سندروم شوگرن همین خشکی دهان و بینی و چشم است که علائم آزاردهنده‌ای ایجاد می‌کند.
برای مقابله با این علائم باید بیماری را بشناسید و از مرطوب‌کننده‌های مختلف استفاده کنید. کنترل بیماری گاهی سخت‌تر است و نیاز به مصرف داروهای مخصوص دارد. به‌طورکلی تشخیص و درمان سندروم شوگرن به عهده متخصص روماتولوژی است و در صورت داشتن علائم مشکوک بهتر است به متخصص روماتولوژی مراجعه فرمایید.
