داروی پتاسیم سیترات یا Potassium citrate، دارویی است که می‌تواند در مواقع ضروری نجات‌بخش باشد. این دارو حاوی ماده‌ای به نام پتاسیم است که از مهم‌ترین و ضروری‌ترین عناصر معدنی برای فعالیت صحیح بدن انسان به‌شمار می‌رود. این ماده در بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله تعادل اسید و باز، حفظ فشارخون در محدوده طبیعی، کمک به فعالیت درست عضلات و سیستم قلب و عروق، تقویت سیستم ایمنی و… نقش دارد. کمبود این ماده در بدن می‌تواند مشکلات جدی از جمله اختلال در عملکرد قلب و کلیه، ضعف عضلات و خستگی جسمانی را به وجود بیاورد. در این مواقع ممکن است برای فرد پتاسیم سیترات تجویز شود که در این مطلب به معرفی آن می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید: تفاوت آتروواستاتین و رزوواستاتین در چیست و کدام یک مؤثرتر است؟

آشنایی با داروی پتاسیم سیترات

پتاسیم سیترات یک ترکیب دارویی است که معمولاً به شکل قرص، پودر و یا محلول در دوزهای مختلف تولید شده و به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود. ترکیبات اصلی این دارو پتاسیم و سیترات هستند. پتاسیم یکی از مواد معدنی موجود در طبیعت و بدن انسان است که برای فعالیت طبیعی آن ضروری بوده و یکی از مهم‌ترین نقش‌های آن، حفظ تعادل آب و الکترولیت است. سیترات نیز یک اسید ضعیف به شمار می‌رود که می‌تواند از منابع طبیعی و انواع میوه‌ها از جمله لیمو و نارنگی به دست آید.

کاربرد پتاسیم سیترات

کاربرد اصلی این دارو زمانی است که فرد با مشکلات مربوط به سنگ کلیه دست‌وپنجه نرم می‌کند. در این زمان، داروی پتاسیم سیترات، PH کلیه را تغییر داده و احتمال ایجاد سنگ را کاهش می‌دهد. یکی دیگر از مکانیسم‌های عمل این دارو برای جلوگیری از تشکیل سنگ، افزایش میزان پتاسیم در ادرار است. اگرچه اصلی‌ترین کاربرد این دارو برای افراد مبتلا به سنگ کلیه یا افراد مبتلا به آن است، کاربردها و موارد مصرف دیگری هم دارد.

در واقع می‌توان از داروی پتاسیم سیترات به‌عنوان یک مکمل معدنی نام برد که برای پیشگیری از کمبود پتاسیم در خون و یا برای درمان آن استفاده می‌شود. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، وجود مقدار کافی پتاسیم در بدن اهمیت بسیار بالایی دارد و به عملکرد صحیح بیشتر سلول‌ها و ارگان‌های بدن از جمله قلب، کلیه و عضلات کمک می‌کند. در بیشتر موارد میزان مورد نیاز پتاسیم با داشتن یک رژیم غذایی صحیح تأمین می‌شود. اما در شرایط خاصی از جمله زمان‌های ابتلا به مشکلات هورمونی، اسهال و یا استفراغ طولانی‌مدت و… ممکن است سطح این ماده در بدن کاهش چشمگیری پیدا کند که با استفاده از اشکال دارویی مختلف پتاسیم سیترات جبران خواهد شد.

مکانیسم اثر پتاسیم سیترات و مقدار مصرف آن

داروی پتاسیم سیترات در حدود یک ساعت بعد از خوردن، فعالیت خود را در بدن شروع کرده و تا حدود دوازده ساعت اثرگذاری خواهد داشت. مکانیسم اثر آن به این صورت است که ادرار را قلیایی کرده و با افزایش حجم ادرار، دفع مواد ایجادکننده سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. دفع این ماده نیز از طریق ادرار صورت می‌گیرد. مقدار مصرف و دوز این دارو به طور معمول به شرح زیر است:

• برای اثر قلیایی‌کنندگی ادرار و درمان هیپوسیتراتوری خفیف تا متوسط با سیترات ۱۵۰ میلی‌گرم در کل روز: به‌صورت مصرف دوز ۱۰ سه بار در روز یا دوز ۱۵ دو بار در روز
• برای هیپوسیتراتوری شدید با سیترات ادرار کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در روز: دوز انتشار فوری ۲۰، سه بارو دوز ۱۵ چهار بار در روز

هرگز فراموش نکنید که مقدار و دوز دقیق دارو باید فقط توسط پزشک متخصص و مطابق با شرایط شما تجویز شود. علاوه بر این، دوز مصرفی فقط متناسب با شرایط شما بوده و هرگز نباید آن را به دیگران توصیه کنید.

نکات مهم در مورد مصرف داروی پتاسیم سیترات

• برای کاهش میزان عوارض، باید هر دوز از این دارو را با یک وعده‌غذایی و به همراه یک لیوان بزرگ آب (یعنی حداقل ۲۴۰ میلی‌لیتر) مصرف کرده و تا حداقل ده دقیقه پس از مصرف داروی پتاسیم سیترات، دراز نکشید.
• اگر داروی پتاسیم سیترات به شکل قرص برای شما تجویز شده است، آن را به طور کامل و با آب قورت داده و از جویدن آن خودداری کنید. همچنین از طریق دادن دوز دارو و یا نصف‌کردن آن بدون مشورت با پزشک اکیداً خودداری کنید.
• اگر پس از مصرف دارو دچار عوارض جانبی شدید، مصرف آن را قطع کرده و فوراً به پزشک مراجعه کنید. در موارد دیگر هرگز داروی خود را به‌صورت خودسرانه و ناگهانی قطع نکنید.
• این دارو می‌تواند اثرات لاغر کننده هم داشته باشد. اما جایگزین ورزش و رژیم غذایی سالم نخواهد بود و نباید به‌صورت خودسرانه نیز مصرف شود.

موارد احتیاط و منع مصرف پتاسیم سیترات

• قبل از مصرف این دارو، تمامی موارد مربوط به شرایط جسمانی خود اعم از وجود مشکلات قلبی یا کلیوی، مشکلات دستگاه گوارش و مصرف هرگونه دارو را به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین پس از خرید دارو، ترکیبات آن را با دقت فراوان بررسی کرده و درصورتی‌که به هر ماده موجود در آن حساسیت داشتید، از پزشک درخواست کنید که یک داروی جایگزین برای شما تجویز کند.
• در حین مصرف این دارو، به طور منظم به پزشک مراجعه کرده و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. همچنین ضروری است که رژیم غذایی توصیه شده توسط پزشک را جدی گرفته و مایعات فراوان هم بنوشید.
• از جمله عوارض جانبی پتاسیم سیترات می‌توان به گیجی و ضعف جسمانی و ضعف در عضلات، احساس اضطراب و عصبانیت، درد در قفسه سینه یا معده و یا مشکلات گوارشی مثل یبوست، اسهال، استفراغ و… اشاره کرد. در صورت بروز این موارد باید دراسرع‌وقت به پزشک خود مراجعه کنید.
• این دارو می‌تواند در برخی موارد باعث رشد بیشتر باکتری‌ها شده و عفونت‌های دستگاه ادراری را ایجاد کند؛ بنابراین باید در هنگام مصرف به این نکته توجه داشته باشید.
• در بیماران مبتلا به مشکلات قلب و عروق این دارو باید بااحتیاط مصرف شده و در طول دوره با انجام آزمایش‌های منظم و بررسی نوار قلب، وضعیت سلامتی بررسی شود.
• داروی پتاسیم سیترات در افراد مبتلا به بیماری‌های آدیسون، آنوری، دیابت کنترل نشده، نارسایی کلیه یا نارسایی آدرنال، کم‌آبی شدید، مشکلات جدی دستگاه گوارش و عفونت‌های فعال دستگاه ادراری منع مصرف دارد. همچنین این دارو به‌هیچ‌عنوان برای کودکان زیر یک سال مجاز نیست.
• این دارو برای استفاده در دوران بارداری مجاز است و از آنجا که میزان کافی پتاسیم برای جنین ضروری است، می‌تواند اثرات مثبت زیادی هم داشته باشد. اما مصرف دوز مناسب آن در این دوره از اهمیت بالایی برخوردار بوده و باید حتماً زیر نظر پزشک صورت بگیرد. تصمیم‌گیری در مورد مصرف داروی پتاسیم سیترات در دوران شیردهی نیز بر عهده پزشک خواهد بود.

تداخلات دارویی پتاسیم سیترات

تداخلات دارویی علاوه بر اینکه می‌توانند عملکرد داروها را تغییر داده و آن‌ها را بی‌اثر یا کم‌اثر کنند، ممکن است عوارض جانبی خطرناکی را به وجود بیاورند. لیست تداخلات دارویی هر دارو، طولانی بوده و شما باید قبل از مصرف هر ماده‌ای از جمله داروی پتاسیم سیترات، لیست تمام داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید، از جمله داروهای گیاهی و شیمیایی، مکمل‌ها و… را با پزشکتان در میان بگذارید. بااین‌حال بهتر است از متداول‌ترین تداخلات دارویی داروی پتاسیم سیترات که به شرح زیر است، اطلاع داشته باشید:

• تمامی داروهای آنتی کولینرژیک و آنتی‌اسیدها
• داروهای نگه دارنده پتاسیم از جمله اسپیرونولاکتون، آمیلوراید و تریامترن
• تاکرولیموس، کاپتوپریل، انالاپریل، لوزارتان، متنامین، تاکرولیموس، سیکلوسپورین

نکات مهم در خصوص نگهداری از پتاسیم سیترات

• این دارو باید در مکانی خشک و خنک و به‌دوراز گرمای شدید و یا نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
• در صورت گذشتن تاریخ انقضای داروی پتاسیم سیترات و یا هرگونه تغییر رنگ، بو و یا شکل ظاهری، از مصرف این دارو خودداری کرده و آن را دور بریزید.
• پتاسیم سیترات را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه دارید و در صورت مصرف اتفاقی آن، فوراً به مراکز درمانی از جمله اورژانس مراجعه کنید.

جمع‌بندی

در این مقاله تمامی نکات مهمی که باید در خصوص داروی پتاسیم سیترات بدانید را برای شما عنوان کردیم. این دارو یکی از مؤثرترین راهکارهای برای درمان و پیشگیری سنگ‌های کلیوی و یا جبران کمبود پتاسیم در بدن است. داروی پتاسیم سیترات، سطح پتاسیم موجود در خون را متعادل کرده و به بهبود عملکرد بدن کمک شایانی می‌کند. بااین‌حال، ضروری است که این دارو تنها زیر نظر پزشک مصرف شده و از مصرف خودسرانه آن پرهیز شود. درصورتی‌که تاکنون سابقه مصرف این دارو را داشته‌اید، لطفاً نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.