شاید شما هم درباره مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی شنیده باشید و درباره لزوم جوشاندن این کنسرو برای پیشگیری از مسمومیت با این سم هم اطلاع داشته باشید. در این مطلب قصد داریم با بررسی دقیق‌تر این مسمومیت و شناسایی عامل آن و راه‌های پیشگیری از مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی اطلاعات کاملی دریافت کنیم.
کنسرو تن‌ماهی درصورتی‌که جوشانده نباشد می‌تواند حامل نوعی سم از یک باکتری باشد که این سم در صورت خورده شدن وارد خون می‌شود و با ایجاد علائم عصبی، می‌تواند بیماری کشنده‌ای ایجاد کند. این سم بوتولینوم نام دارد و نام مسمومیتی که با خوردن سم ایجاد می‌شود بوتولیسم است. این بیماری سلول‌های عصبی بدن را هدف قرار می‌دهد و موجب فلج شدن بخش‌های مختلف بدن و در نهایت با فلج عضلات تنفسی موجب مرگ می‌شود.
بیشتر بخوانید: بیماری ITP چیست؟ علائم و تشخیص
علت ایجاد مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی چیست؟
درون یک‌سری مواد کنسروی، و یک‌سری غذاهای دیگر باکتری به نام علمی کلستریدیوم بوتولینوم زندگی می‌کند. این باکتری سمی تولید می‌کند که بوتولینوم نام دارد. در بعضی غذاها مانند عسل این سم موجب آسیب بدن نمی‌شود و خوردن آن بیماری ایجاد نمی‌کند. تنها در شرایط خاص و کودکان زیر یک سال عسل ممنوع است و موجب مسمومیت با بوتولیسم می‌شود. غذاهای کنسرو شده خانگی مانند کنسرو لوبیاسبز نیز می‌تواند حاوی باکتری بوتولیسم باشد.
بعضی زخم‌ها در بدن می‌توانند موجب ایجاد بوتولیسم از طریق زخم شوند در واقع این سم می‌تواند در بعضی زخم‌های بدن انتشار پیدا کند و موجب ایجاد بیماری شود. انتشار بیماری از طریق زخم در افرادی با ایمنی ضعیف مانند افراد معتاد تزریقی که هروئین تزریق می‌کنند بیشتر دیده می‌شود. هر زخم آلوده‌ای می‌تواند با ورود این باکتری بیماری بوتولیسم ایجاد کند. این زخم آلوده می‌تواند از طریق تصادفات جاده‌ای ایجاد شود، به دلیل ورود یک جسم آلوده؛ مانند چاقو یا شیشه آلوده به بدن ایجاد شود و یا زخم به دلیل اصابت گلوله به بدن باشد.
سم بوتولیسم از طریق بینی و با تنفس نیز موجب ایجاد بیماری می‌شود به همین دلیل بعضی افراد از این عامل استفاده می‌کنند تا سلاح بیولوژیک تولید کنند در واقع سلاح بیولوژیک سلاحی است که با کمک قوانین طبیعی و بیماری‌زایی موجب ابتلای شخص خاصی به بیماری کشنده می‌شود. به این منظور بعضی افراد سم بوتولینوم را روی کاغذ یا نامه‌ای ریخته تا شخص خاصی با بازکردن نامه و تنفس این سم به بیماری بوتولیسم مبتلا شود.
این باکتری درون کنسرو تن‌ماهی نیز زندگی می‌کند و این سم تولیدی فقط با حرارت‌دادن به مدت بیست دقیقه از بین می‌رود و در غیر این صورت موجب بیماری بوتولیسم می‌شود. این بیماری نوعی مسمومیت محسوب می‌شود که به علت سم باکتری کستریدیوم بوتولینوم ایجاد می‌شود. سم این باکتری روی سلول‌های عصبی بدن تأثیر می‌گذارد و با بلاک‌کردن سلول‌ها، جلوی آزادشدن استیل‌کولین از سلول‌های عصبی را می‌گیرد. استیل‌کولین ماده‌ای است که در بدن موجب انتقال پیام عصبی بین سلول‌ها می‌شود و اگر این ماده آزاد نشود در واقع هیچ پیام عصبی در بدن منتقل نمی‌شود و بدن دچار فلج می‌شود.
چه زمانی بعد از مصرف سم کنسرو تن‌ماهی دچار مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی می‌شویم؟
طیف گسترده زمانی از لحظه برخورد با سم بوتولینوم تا ابتلا به این بیماری وجود دارد. کوتاه‌ترین زمانی که بعد از مواجهه با سم بیماری ایجاد شود شش ساعت و طولانی‌ترین زمانی که لازم است تا بیماری مسمومیت ایجاد شود یک هفته است.
مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی چه علائمی ایجاد می‌کند؟
قبل از ایجاد تمام علائم مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی معمولاً حالت تهوع و استفراغ ایجاد می‌شود. این سم مستقیماً روی بخش عصبی بدن تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد فلج اعصاب می‌شود این فلج و شل‌شدگی از سر به سمت پاها حرکت می‌کند و با رسیدن به بخش تنفسی و فلج عضلات تنفسی موجب قطع تنفس و مرگ می‌شود. اولین قسمتی که در بوتولیسم فلج می‌شود عضلات بالا بلنده پلک هستند. افتادگی پلک می‌تواند اولین علامت بیماری بوتولیسم باشد.
با فلج عضلات مربوط به بلع، بلع سخت می‌شود. هر غذا یا هر گونه مایعاتی که می‌خورید به دلیل فلج عضلات مربوط به بلع از طریق دهان یا بینی خارج می‌شود. همچنین عضلات بزاقی ترشح‌کننده بزاق نیز فلج می‌شوند و با کاهش ترشحات موجب خشکی دهان می‌شود.
احساس خستگی در شما ایجاد می‌شود و به دلیل فلج اعصاب مربوط به دیدن و تطابق بینایی تاری دید ایجاد می‌شود.
اعصاب مربوط به تکلم نیز با اختلالشان موجب گفتار به‌هم‌ریخته و نامفهوم می‌شود.
در نهایت با دوبینی و تنگی نفس پیش‌رونده و فلج شدن پایین‌رونده بیمار فوت می‌کند.
در تمام طول این بیماری تب وجود ندارد. شما کاملاً احساس هوشیاری خواهید داشت و آسیبی به سیستم فکری وارد نمی‌شود فقط توانایی دیدن و تکلم از دست می‌رود. اندام‌ها رفته‌رفته ضعیف‌تر می‌شود و توان حرکت‌دادن اندام را دیگر نخواهید داشت.
معمولاً حس شما سالم می‌ماند و هیچ مشکل حسی ندارید و فقط این سم بخش حرکتی شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
روده‌ها نیز فلج می‌شوند و با کاهش حرکت شدید روده یبوست شدیدی ایجاد می‌شود که موجب درد شکم و نفخ می‌شود.
همان‌طور که گفته شد از علائم اصلی کشنده مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی فلج عضلات تنفسی و مرگ در اثر خفگی است. باوجود تنفس سخت و حالت استرس‌زایی که در این افراد ایجاد شده است؛ اما بااین‌حال به دلیل فلج عضلات صورت و حالت بی‌احساسی که در صورتشان وجود دارد کاملاً آرام به نظر می‌رسند.
بیماری بوتولیسم یا مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص بیماری بوتولیسم در آزمایشگاه زمان‌بر است و تا زمان تشخیص آزمایشگاهی ممکن است برای درمان دیر شده و بیمار فوت کند؛ بنابراین پزشک باتوجه‌به علائم، فلج پایین‌رونده در یک فرد کاملاً هوشیار، بیماری را حدس می‌زند و قبل از آمدن جواب آزمایش باید درمان شروع شده باشد.
تشخیص بیماری بوتولیسم به کمک تشخیص سم بوتولینوم در خون، مدفوع یا غذای خورده شده است. در واقع باکتری ایجادکننده بیماری در آزمایش‌ها تشخیص داده نمی‌شود و آزمایش سم‌شناسی با شناسایی سم بوتولینوم موجب تشخیص بیماری می‌شود.
این بیماری با هر مشکل دیگری که موجب فلج عضلات شود ممکن است اشتباه گرفته شود برای مثال بیماری کیلن باره هم نوعی فلج عضلات است که در اثر ابتلا به بعضی بیماری‌ها ایجاد می‌شود برای مثال ممکن است بعد از یک سرماخوردگی شدید فلج عضلات مشاهده شود. مسمومیت با الکل هم در بعضی افراد می‌تواند علائم شبیه به مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی ایجاد کند.
بیماری مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی چگونه درمان می‌شود؟
درمان مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی با مراقبت بسیار دقیق بیماران در بخش مراقبت ویژه یا ICU انجام می‌شود. پس از بستری از نظر تنفسی بررسی انجام می‌شود و در صورت لزوم اکسیژن کمکی یا تنفس به کمک دستگاه ایجاد می‌شود.
دارو اصلی، پادزهر بوتولینوم است. این دارو، سم ناشی از این باکتری را خنثی می‌کند و عملکرد عضلات را باز می‌گرداند.
دو نوع پادزهر برای بیماری بوتولیسم وجود دارد یکی از این پادزهرها به کمک سرم اسب تولید می‌شود و دیگری به کمک انسان. برای درمان بوتولیسم در شیرخواران که به دلیل مصرف عسل ایجاد شده است باید حتماً از پادزهر انسانی استفاده شود؛ اما در بزرگسالان می‌توان از پادزهر انسانی یا اسب استفاده کرد.
چگونه از ابتلا به بیماری بوتولیسم پیشگیری کنیم؟
- برای پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم هیچ واکسن و دارویی وجود ندارد فقط باید از مواجهه با باکتری و سم آن پیشگیری کنید.
- کنسروها باید قبل از مصرف به مدت مناسب جوشانده شود تا سم درون آنها کاملاً از بین برود.
- به هیچ کودک زیر یک‌ساله‌ای نباید عسل خالص یا در ترکیب با مواد غذایی مانند فرنی یا شیر داده شود.
- در صورت ایجاد زخم به دلیل هر گونه تصادف باید زخم تمیز و بافت‌های مرده در اتاق عمل از روی زخم پاک شوند.
- افراد معتاد تزریقی باید بهداشت را بیشتر رعایت کنند مخصوصاً افرادی که هروئین تزریق می‌کنند در معرض بیماری بوتولیسم هستند.
جمع‌بندی مطلب
مسمومیت با سم کنسرو تن‌ماهی به دلیل وجود نوعی باکتری در کنسرو تن‌ماهی است که سمی تولید می‌کند و با خوردن این سم بیماری بوتولیسم ایجاد می‌شود. سم بوتولیسم مستقیماً روی اعصاب بدن تأثیر می‌گذارد و از بالابه‌پایین موجب فلج تمام اعصاب بدن می‌شود اولین علامتی که ایجاد می‌شود معمولاً دوبینی و تاری دید است. عضلات صورت فلج می‌شود و صورت حالت بدون احساسی به خود می‌گیرد. عضلات بلع فلج می‌شوند و غذا و مایعات از دهان و بینی بیرون می‌ریزد. با فلج اندام‌ها توان حرکتی کاملاً از بین می‌رود در نهایت با فلج عضلات تنفسی و قطع نفس شخص مبتلا فوت می‌کند.
در تمام طول مدت بیماری، شما هوشیارید و این سم تأثیری روی احساس و تفکر شما ندارد.
تشخیص با آزمایش سم‌شناسی و درمان به کمک پادزهر مخصوص انجام می‌شود.
