سرگیجه به معنی احساس چرخش محیط پیرامون به دور سر، اصطلاحی است که در بسیاری از شرایط برای موارد اشتباهی به کار میرود. برای مثال گاهی سیاهی رفتن چشمان، تاری دید و احساس ضعف و سردرد را سرگیجه مینامیم؛ اما باید بدانید سرگیجه فقط به مواردی گفته میشود که شما تعادل ندارید و احساس میکنید اتاق دور سر شما میگردد.
سرگیجه دلایل مختلفی میتواند داشته باشد و باتوجهبه دلیل آن درمان متفاوتی دارد. سعی کنید از خوددرمانی و دیر مراجعهکردن به پزشک بپرهیزید؛ زیرا سرگیجه گاهی میتواند علامت مهمی از یک تومور یا مشکل جدیتر مغزی باشد. برای بررسی علت و درمان سرگیجه خود بهتر است به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید تا با بررسیها و آزمایشات و تصویربرداری لازم علت مشکل شما را بیابد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباه انواع تبخال + تبخال تناسلی | تبخال در نوزادان و درمان آنها
در ادامه علل مختلفی که برای سرگیجه وجود دارد بررسی میشود. در بسیاری از شرایط باتوجهبه علائمی که در شما ایجاد شده است میتوانید علت سرگیجه را حدس بزنید؛ اما همیشه به همین سادگی تشخیص داده نمیشود و برای اطمینان بهتر است بررسیهای بیشتری انجام دهید و تحتنظر متخصص گوش و حلق و بینی باشید.
علل مختلف ایجاد سرگیجه چیست؟
۱. سرگیجه به دلیل وجود فیستول لابیرنت
بخشی از گوش وجود دارد که لابیرنت نام دارد. درواقع مجاری نیمدایرهای بخشی از لابیرنت هستند که در گوش میانی قرار دارند و حس تعادل و وضعیت بدن را ایجاد میکنند. درون لابیرنت سلولهای مژکداری وجود دارند که با حرکت مایع درون لولهها و تکانخوردن این مژکها موقعیت شما را به مغز شما گزارش میدهند. درواقع هرگونه سوراخشدگی در لابیرنت که فیستول لابیرنت نام دارد میتواند موجب نشت مایع درون آن بشود و با اختلال سرگیجه خود را نشان بدهد.
علامت اصلی پر فیستول لابیرنت وجود سرگیجههای دورهای است. شما دورههایی از سرگیجه را تجربه میکنید که در میان این دورهها مدتی بدون علامت و بدون سرگیجه هستید. سرگیجه شما ممکن است با یک صدای بلند شدیدتر شود برای مثال اگر در محیط پرسروصدا قرار بگیرید سرگیجه شما شدیدتر میشود.
گاهی در کنار سرگیجهای که وجود دارد مشکل شنوایی و کاهش شنوایی هم دارید. در کنار این موارد بسیاری از کسانی که فیستول لابیرنت دارند ممکن است هیچگونه علامت دیگری نداشته باشند و بیماریشان مدت طولانی شناسایی نشود.
این بیماری با سیتیاسکن و معاینه متخصص گوش و حلق و بینی تشخیص داده میشود. درمان این فیستول توسط جراحی است.
۲. لابیرنتیت چرکی حاد
بخش تعادلی گوش که در پشت پرده گوش قرار دارد و شامل لابیرنت (مجاری نیمدایره و سلولهای مژکداری که با تکان مژکها موجب انتقال پیام حرکت به مغز میشوند) است؛ نسبت به ورود باکتری بسیار حساس است. گاهی عفونتهای بسیار شدید گلو و حلق ممکن است موجب انتقال چرک و عفونت به گوش میانی بشوند و درصورتیکه این عفونت لابیرنت گوش را درگیر کند موجب ازدسترفتن عملکرد شنوایی و تعادلی گوش میشود.
بعد از آنکه گوش درگیر شد احتمال درگیری مغز و مننژیت نیز بالا میرود؛ زیرا توسط خون عفونت از گوش بهراحتی وارد مغز میشود. علائمی که عفونت لابیرنت ایجاد میکند، شامل ازدسترفتن حس شنوایی، تهوع و استفراغ به دلیل درگیری بخش تعادلی گوش و سرگیجه بسیار شدید است.
برای درمان لابیرنتیت حاد از آنتیبیوتیک تزریقی استفاده میشود. حتماً باید از عفونت و ترشحات چرکی نمونهبرداری شود تا آنتیبیوتیک مناسب تجویز شود. گاهی در موارد عفونت شدید گوش میانی نیاز به انجام جراحی گوش است.
۳. سرگیجه وضعیتی ناگهانی خوشخیم
بیشترین دلیل ایجاد سرگیجه همین بیماری سرگیجه وضعیتی ناگهانی است. این مشکل بیشتر در افراد مسن اتفاق میافتد و در جوانان معمولاً بعد از یک ضربه به سر یا لابیرنتیت ممکن است ایجاد شود.
در مجاری نیمدایرهای گوش میانی ممکن است یکسری سنگهای کوچک کلسیمی وجود داشته باشد. درصورتیکه با تغییر جهت سر این سنگهای کوچک در این مجاری جابهجا شوند این سرگیجه ایجاد میشود.
این سرگیجه درست هنگامیکه سر را ناگهانی حرکت دهید ایجاد میشود. معمولاً سرگیجه بسیار کوتاه است و کمتر از یک دقیقه طول میکشد. گاهی حالت تهوع یا استفراغ هم وجود دارد.
تشخیص این بیماری با معاینه پزشک متخصص انجام میشود و درمان آن نیز با مانورهای خاصی در مطب انجام میشود. بعد از درمان به مدت یک هفته نباید فعالیتهای شدید و تکان ناگهانی سر انجام دهید؛ زیرا ممکن است سرگیجه مجدداً عود کند.

۴. بیماری منیر
این بیماری به دلیل افزایش مایع درون مجاری نیمدایره ایجاد میشود. این افزایش مایع منجر به اختلال در عملکرد تعادلی و سرگیجه میشود.
بیماری منیر بیشتر در خانمها ایجاد میشود و در سنین سی تا هفتادسالگی شیوع دارد.
معمولاً هر دو گوش همزمان درگیر بیماری نمیشود و این بیماری گوشها را جداگانه و با فاصله درگیر میکند.
علامت اصلی این بیماری سرگیجه است.
گاهی سرگیجه با حالتتهوع و استفراغ همراه است. احساس پری گوش و وزوز در گوش با سرگیجه همراهی دارند و شنوایی شما ضعیفتر از حالت طبیعی میشود.
علائم بیماری منیر هر بار به مدت بیست دقیقه تا دوازده ساعت طول میکشد.
شما ممکن است ناگهانی دچار حمله افتادن شوید و زمین بخورید بدون آنکه هوشیاری خود را از دست بدهید. این حملات علامتی از بیماری منیر است.
اگر به این علائم مبتلا هستید حتماً باید به متخصص مراجعه کنید و برای شما MRI انجام شود؛ زیرا بعضی ضایعات مغزی و تومورها میتوانند علائم مشابه را تقلید کنند و حتماً باید از عدم ابتلا به تومور یا مشکل جدیتر آگاه شوید.
بعضی بیماریهای دیگر نیز وجود دارند که شرایط مشابه با بیماری منیر ایجاد میکنند که پزشک با انجام آزمایشات خاص این مشکلات را بررسی میکند و در صورت منفی بودن تمام آزمایشات درمان بیماری منیر برای شما انجام میشود.
شما باید از نظر بیماریهای زیر بررسی شوید:
- بیماری لایم
- سفلیس
- مشکلات تیروئید
- بیماریهای خودایمن
- دیابت
برای درمان بیماری منیر در مرحله اول از دارو استفاده میشود و در صورت عدم بهبودی جراحی انجام میشود.
درمان به کمک رژیم غذایی کمنمک و توصیه به مصرف داروی کورتونی در زمان حملات بیماری است.
استفاده از کورتون داخل مجرای گوش به کاهش شنوایی کمک میکند.
داروی جنتامایسین موضعی نیز گاهی تجویز میشود که اثرات خوبی در کنترل بیماری دارد.
در مرحله آخر اگر هیچ یک از درمانها مؤثر نباشد از جراحی استفاده میشود. در طی عمل جراحی فشار از روی مجاری نیمدایره برداشته میشود و گاهی یک راه خروجی برای مایع تجمعیافته بهعنوان شانت قرار داده میشود. گاهی با قطعکردن عصب تعادلی در جراحی سرگیجه درمان میشود.
۵. التهاب عصب تعادلی یا نوریت وستیبولر
گاهی سرماخوردگی یا درگیریهای ویروسی مشابه میتواند از طریق حلق به گوش راه پیدا کند. اگر عصب تعادلی گوش درگیر التهاب شود شما به نوریت وستیبولر مبتلا شدهاید.
این مشکل در هر سنی ممکن است دیده شود؛ اما بیشتر در افراد سالمند و میانسال مشاهده میشود.
توجه فرمایید که این نوع از سرگیجه هرگز اختلال شنوایی ایجاد نمیکند و شنوایی شما سالم میماند.
علامت اصلی این بیماری سرگیجههای شدید و تهوع و استفراغ است. گاهی استفراغ بهحدی شدید است که شما به دلیل کمآبی بدنتان نیاز به بستریشدن پیدا میکنید.
سرگیجه شما چند روز تا چند هفته طول میکشد و ممکن است دوره نقاهت و درمان شما چند ماه طول بکشد. گاهی مدتی بعد از درمان شما به سرگیجه وضعیتی خوشخیم مبتلا میشوید.
یکی از علائم مهم در این بیماری این است که شما برای کمشدن شدت سرگیجه سر خود را به یک طرف خم میکنید.
برای تشخیص این بیماری در ابتدا باید از سر شما تصویربرداری شود تا خونریزیهای داخلی و ضایعات توموری بررسی شود و اگر هیچ مشکلی نبود این بیماری تشخیص داده میشود.
التهاب عصب تعادلی معمولاً خودبهخود خوب میشود.
برای کنترل علائم از داروهایی که روتین برای سرگیجه استفاده میشود نیز میتوان تجویز کرد؛ مانند پزومتازین و دیازپام یا کلونازپام.
داروهای کورتونی، سرمتراپی و داروهای ضدویروسی همگی در شرایط مختلف با تشخیص متخصص تجویز میشوند.

۶. میگرن
میگرن یکی از مشکلات شایعی است که میتواند موجب ایجاد سرگیجه شود.
میگرن با ویژگیهای زیر تشخیص داده میشود:
- سردردی که معمولاً یکطرفه، ضرباندار، با درد متوسط تا شدید است و با انجام فعالیتهای روتینتان شدیدتر میشود و ممکن است علائمی مانند دوری از صدا یا دوری از نور را همراه داشته باشد.
- گاهی میگرن با سرگیجه همراهی دارد.
- برای پیشگیری و درمان این نوع سرگیجه باید از بروز میگرن جلوگیری کنید.
- بعضی مواد غذایی موجب تحریک حملات میگرن میشود؛ مانند غذاهای تند، آبجو، کافئین، نمک زیاد، پنیر مانده و شکلات
داروهای زیر به کنترل میگرن کمک میکنند که باید با تجویز متخصص مصرف شوند:
- پروپرانولول
- وراپامیل
- بعضی داروهای ضدافسردگی مانند امی تریپتیلین، نورتریپتیلین و پروتریپتیلین
- داروهای تریپتان مانند سوماتریپتان و ناروتریپتان
- در میگرنهای نزدیک قاعدگی که سرگیجه هم همراه آن باشد میتوان از کلونازپام استفاده کرد.
همانطور که گفته شد سرگیجه نشاندهنده یک بیماری خاص نیست و تنها یک علامت است که باید پیگیری شود و دلیل اصلی آن تشخیص داده شود.
بهجز موارد بالا که جزو علل گوشی سرگیجه هستند گاهی سرگیجه به علت تومورهای مغزی و بیماریهای جدیتر ایجاد میشوند.
درصورتیکه به سرگیجه مبتلا شدهاید بهتر است در اولین فرصت به متخصص مراجعه کنید و در صورت استفراغ و کمآبی بدن لازم است سرمتراپی شوید.