قرص خواب و آرام‌بخش
- قرص خواب و آرام‌بخش
- اثرات داروهای آرام‌بخش و قرص خواب
- عوارض داروهای آرام‌بخش و قرص خواب چیست؟
- داروی آرام‌بخش و قرص خواب بوسپیرون با عوارض جانبی کمتر
داروهای مسکن
- مسکن‌های اپیوئیدی (داروهایی که منشا آنها ترکیبات طبیعی مانند تریاک است)
- اثرات و کاربردهای داروهای مسکن اپیوئید
- تداخلات دارویی با داروهای مسکن اپیوئیدی
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)
- عوارض داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)
قرص خواب و آرام‌بخش
این دسته از داروها یعنی قرص خواب، داروهایی هستند که سیستم عصبی مرکزی بدن یعنی مغز و نخاع را مهار و فرد را آرام و خواب‌آلوده می‌کنند.
بیشتر این داروها، از دستگاه گوارش ما جذب و در کبد تجزیه می‌شوند. دارویی مانند زولپیدم، در این گروه قرار دارد و اثر آن بسیار کوتاه‌مدت است.
مدت اثر داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش، متغیر از چند ساعت تا بیش از ۳۰ ساعت می‌تواند باشد.
داروهای بنزودیازپین به‌عنوان قرص خواب
گیرنده این داروها در مغز وجود دارد. با اتصال دارو در مغز، یک سری مکانیسم مهارکننده در مغز فعال می‌شود. بعد از چند روز درمان با دیازپام و فلوارازپام، تجمع مواد حاصل از این داروها باعث خواب‌آلودگی در فرد می‌شود. اما داروهایی مانند قرص خواب لورازپام و اگزازپام، این خواب‌آلودگی دائمی را در فرد ایجاد نمی‌کنند.
داروهای کوتاه‌اثر با اثر ۳ تا ۸ ساعت: اگزازپام و تریازولام
داروهای با اثر ۱۰ تا ۲۰ ساعت: آلپرازولام، استازولام، لورازپام، تمازپام
دارو با اثر بسیار طولانی ۱ تا ۳ روز: کلردیازپوکساید، دیازپام، فلورازپام، کوازپام، کلورازپات
اثرات داروهای آرام‌بخش و قرص خواب
تاثیر این داروها (قرص خواب) روی سیستم عصبی مرکزی بدن، کاملا به دوز مصرفی این داروها بستگی دارد. اثر قرص خواب می‌تواند با دوز کم، باعث اثر ضداضطرابی، با دوز متوسط باعث خواب‌آوری و با دوز بالا باعث بیهوشی و کما شود. داروهای خواب‌آور جدید مانند زولپیدم، خطر و عوارض کمتری برای مصرف‌کننده دارند.
- اثر ضد اضطراب: همه داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش و قرص خواب، به‌عنوان داروی ضداضطراب با دوز کم نیز کاربرد دارند. آلپرازولام و کلونازپام، بیشتر از بقیه داروها در درمان مشکلات اضطرابی، اختلالات حمله پانیک و فوبیاهای شدید کاربرد دارند.
- اثر خواب‌آوری: قرص خواب و آرام‌بخش، باعث می‌شوند شروع خواب سریع‌تر شود و فرد سریع‌تر به خواب برود همچنین طول مدت خواب را بیشتر می‌کنند. داروهای آرام‌بخش جدیدتر مانند زولپیدم و زاپلون، اثر کمتری روی خواب دارند. از داروهای استازولام، فلورازپام و تریازولام برای درمان مشکلات خواب استفاده می‌شود، در افراد مسن باید دوز کمتری از این داروها استفاده شود.
- اثر ضدتشنج: بعضی از داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش، اثر ضدتشنجی دارند و درصورت تشنج از این داروها استفاده می‌شود مانند کلونازپام، فنوباربیتال، دیازپام و لورازپام با دوز بالا.
- شل کننده عضله: بیشتر داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور، به‌عنوان شل کننده عضله هم کاربرد دارند مانند دیازپام و مپروبامات. برای درمان اسپاسم عضله می‌توانیم از داروی دیازپام نیز استفاده کنیم.
- فراموشی: داروهای بنزودیازپینی مانند دیازپام و لورازپام، باعث نوعی فراموشی می‌شوند به‌طوریکه بعد از مصرف در زمانی که اوج اثر خود را در بدن دارند، باعث فراموشی و به یاد نیاوردن اتفاقاتی که در آن لحظه می‌افتد می‌شوند.
- اعتیاد: داروهایی که مدت زمان اثر آنها کوتاه‌تر است مانند فنوباربیتال و سکوباربیتال، خماری کمتری ایجاد می‌کنند اما اعتیاد به آنها بیشتر است. به‌طور کلی بیشتر داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش اعتیاد ایجاد می‌کنند و در صورت مصرف منظم نباید به‌طور ناگهانی قطع شوند و ترک ناگهانی آنها حتی می‌تواند باعث تشنج شود. داروهای جدیدتر مانند بوسپیرون، زولپیدم و زاپلون کمتر باعث اعتیاد و وابستگی می‌شوند.
- بیهوشی: یکی دیگر از کاربردهای این داروها که در بیمارستان استفاده می‌شود، بیهوشی است.
عوارض داروهای آرام‌بخش و قرص خواب چیست؟
- مهم‌ترین عارضه این داروها می‌تواند گیجی و خواب‌آلودگی در طول روز، مشکل حافظه به‌دلیل گیجی و کند بودن عملکرد فرد باشد. این عوارض بعد از مصرف داروهای با مدت‌اثر طولانی بیشتر دیده می‌شود مانند فلورازپام و دیازپام.
- در افراد میانسال که داروهای بنزودیازپین مصرف می‌کنند، احتمال افت فشارخون بالا است و باید این داروها را با دوز پایین مصرف کنند.
- مصرف بیش از حد قرص خواب می‌تواند باعث افت شدید عملکرد قلبی تنفسی شده و حتی کشنده باشد.
پادزهر این داروها که در بیمارستان بعد از مصرف شدید و مسمومیت تجویز می‌شود، داروی فلومازنیل است.
داروی آرام‌بخش و قرص خواب بوسپیرون با عوارض جانبی کمتر
بوسپیرون یک داروی ضداضطراب است که کمترین اثر را روی مغز دارد و کمتر باعث فراموشی و خواب‌آلودگی می‌شود. شروع اثر قرص خواب بوسپیرون، زمان بیشتری لازم دارد و معمولا یک هفته بعد از شروع مصرف، اثر خود را می‌گذارد و در مشکلات اضطرابی تجویز می‌شود. عوارض جانبی آن شامل تپش قلب،گزگز و بی‌حسی دست و پا، انقباض مردمک چشم و مشکلات گوارشی است. اعتیاد و وابستگی به این دارو کمتر است. مصرف قرص خواب بوسپیرون در دوران بارداری ممنوعیتی ندارد و این دارو ایمن است.
مسکن‌های اپیوئیدی (داروهایی که منشا آنها ترکیبات طبیعی مانند تریاک است.)
این داروها از جفت عبور می‌کنند و به جنین زنان باردار می‌رسند و می‌توانند باعث اعتیاد جنین و افت تنفس او شوند، پس مصرف آنها در بارداری خطرناک است.
الکل خوراکی باعث افزایش بعضی داروهای اپیوئیدی در خون می‌شود پس دوز داروها را افزایش می‌دهد و اگر فردی همزمان با مصرف الکل می‌خواهد داروی اپیوئیدی بخورد، باید دوز کمتری از آن را بخورد.
مدت اثر در بعضی از داروها به‌صورت زیر است:
فنتانیل: ۱ تا ۲ ساعت
بوپرنورفین: ۶ تا ۸ ساعت
کبد، عضوی در بدن است که به حذف داروهای اپیوئید کمک می‌کند. پس در بیمارانی که مشکلات کبدی دارند، این داروها دیرتر از بدن حذف می‌شوند.
ترامادول
ترامادول نیز دارویی مشابه با سایر اپیوئیدها است که باعث کاهش درد می‌شود. این دارو حتی در دوزهای پایین می‌تواند باعث تشنج شود و در کسی که سابقه تشنج دارد بهتر است مصرف نشود.
اثرات و کاربردهای داروهای مسکن اپیوئید
- مسکن و ضد درد: این داروها بهترین مسکن و ضددرد قوی هستند و می‌توانند باعث خواب‌آلودگی و گیجی شوند. قوی‌ترین مسکن‌ها، مورفین، مپریدین، فنتانیل، لوورفانول و هروئین هستند اما داروهای دیگری هم در این دسته وجود دارند که به‌صورت خفیف‌تر باعث اثر ضددرد و خواب‌آوری می‌شوند مانند کدئین، هیدروکدون و اکسی‌کدون. این داروها به‌صورت قرص ترکیبی با استامینوفن و برخی مسکن‌های دیگر وجود دارند. پروپوکسی‌فن، یک ترکیب با اثر خیلی خفیف اپیوئیدی است که به‌صورت ترکیبی با استامینوفن وجود دارد.
- سرخوشی: یکی از اثرهای این داروها سرخوشی است و به همین دلیل می‌توانند اعتیادآور شوند. از اثر سرخوشی داروها برای درمان اعتیاد هم می‌توان استفاده کرد. برای مثال از دوزهای کم و کنترل شده شربت متادون برای ترک مواد مخدر استفاده می‌شود و به تدریج دوز متادون را کاهش می‌دهیم تا به‌طور کامل قطع شود.
- کوچک شدن مردمک چشم
- ضد سرفه: یکی از کاربردهای این مسکن‌ها برای درمان سرفه است. دو داروی کدئین و دکسترومتورفان، اثر ضدسرفه دارند. اگر دکسترومتورفان با دوز بالا استفاده شود ممکن است عوارض شدیدی از جمله توهم و گیجی و تشنج و کما بدهد.
- یبوست: مسکن‌های اپیوئیدی، باعث نوعی یبوست می‌شوند. به همین دلیل افرادی که به این داروها اعتیاد دارند از یبوست رنج می‌برند. با مصرف مزمن این داروها، بیشتر عوارض و اثرات آنها از بین می‌رود اما یبوست حاصل از این داروها هرگز از بین نمی‌رود. از اثر یبوست این داروها گاهی برای درمان اسهال استفاده می‌شود. دو داروی دیفنوکسیلات و لوپراماید، از داروهای اپیوئیدی هستند که برای درمان اسهال استفاده می‌شوند.
- سرکوب تنفس: این داروها با اثر روی دستگاه عصبی مرکزی، تعداد تنفس را کم کرده و در دوزهای بالا حتی می‌توانند باعث قطع تنفس و مرگ شوند. علت اصلی مرگ در اثر مسمومیت با داروهای اپیوم، سرکوب تنفسی است. پادزهر این داروها که در مسمومیت استفاده می‌شود، داروی نالوکسان است.
- تهوع و استفراغ: جزو عوارض شایع این داروها است و در مسمومیت دارویی هم دیده می‌شود.
- این داروها، تون عضلات رحمی را کاهش می‌دهند و باعث طولانی شدن زایمان می‌شوند.
اگر فردی به این داروها اعتیاد داشته باشد، درصورت قطع ناگهانی دارو، علائم ترک دارو در او اتفاق می‌افتد که این علائم به‌صورت آبریزش بینی، ریزش اشک از چشمان، لرزش، بدن‌درد و استرس و اسهال است.
تداخلات دارویی با داروهای مسکن اپیوئیدی
این داروها با هر دارو و ماده‌ای که باعث کاهش فعالیت دستگاه عصبی مرکزی شود، تداخل دارند و مصرف همزمان این داروها خطرناک است. داروهای مسکن اپیوئیدی با موارد زیر تداخل دارند:
- الکل و اتانول
- داروهای آرام‌بخش و قرص خواب
- داروهای بیهوشی
- داروهای ضدجنون
- نوعی از داروهای ضدافسردگی که به آن ضدافسردگی سه حلقه‌ای می‌گوییم
- همچنین با داروهای آنتی هیستامین مانند سیتریزین و دیفن هیدرامین
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)
دیکلوفناک
دیکلوفناک یکی از داروهای مسکن و ضد التهاب گروه NSAID می‌باشد.
این دارو در تسکین درد و التهاب ناشی از بیماری‌های روماتیسمی، در بیماری نقرس، برخی دردهای عضلانی و استخوانی و دردهای بعد از عمل جراحی استفاده می‌شود. شیاف دیکلوفناک می‌تواند تب را به‌سرعت کاهش دهد و به‌عنوان یک مسکن قوی استفاده می‌شود.
دیکلوفناک به شکل‌های مختلف دارویی یافت می‌شود. به‌صورت قرص خوراکی، شیاف، آمپول و کپسول استفاده می‌شود. قطره دیکلوفناک چشمی به‌منظور کاهش التهاب بعد از جراحی آب مروارید چشم تجویز می‌شود.
مصرف دیکلوفناک در بارداری توصیه نمی‌شود و می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد.
آسپیرین
این دارو در درمان درد، التهاب و تب نقش دارد. آسپیرین، با مهار پلاکت‌های موجود در خون، اثر ضدانعقاد خون دارد و رقیق کننده خون محسوب می‌شود. آسپیرین نسبت به دوزی که استفاده می‌شود، آثار مختلفی روی بدن می‌گذارد.
آسپیرین با دوز پایین زیر ۳۰۰ میلی گرم: رقیق کننده خون است.
آسپیرین با دوز متوسط ۳۰۰ تا ۲۴۰۰ میلی گرم: ضددرد و ضدتب است.
آسپیرین با دوز بالا ۲۴۰۰ تا ۴۰۰۰ میلی گرم: ضدالتهاب است.
آسپیرین به‌راحتی در بدن جذب می‌شود و توسط کلیه‌ها دفع می‌شود.
ایبوبروفن و ناپروکسن
دو داروی کاربردی دیگر با تاثیر متوسط در درمان تب و درد هستند. ناپروکسن و پیروکسیکام، عمر متوسطی در بدن دارند و در عرض ۱۲ تا ۲۴ ساعت از بدن حذف می‌شوند. این دو دارو به‌دلیل ماندن طولانی‌تر در بدن، به‌دفعات کمتری مصرف می‌شوند و تاثیر بهتری روی مهار درد دارند. ایبوبروفن، درعرض دو ساعت اثرش از بدن حذف می‌شود بنابراین دارویی ایمن محسوب می‌شود.
اندومتاسین
دارویی در این دسته است که اثر ضد التهابی بسیار قوی دارد. به‌دلیل قدرت بالای اندومتاسین، احتمال ایجاد مسمومیت و اثر سمی با آن بیشتر است و کتورولاک داروی دیگری است که اثر ضددرد قوی دارد. کتورولاک تنها داروی این دسته دارویی است که به‌صورت تزریقی داخل رگ هم کاربرد دارد.
توجه کنید که مطالعات ثابت کرده مصرف طولانی مدت داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی، خطر سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد.
استامینوفن
استامینوفن با مکانیسمی نامشخص، باعث مهار حس درد در بدن می‌شود. استامینوفن دارویی ضددرد و ضد تب است اما برخلاف بقیه داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، اثر ضد التهاب ندارد. استامینوفن تاثیری روی پلاکت‌های خون ندارد در نتیجه موجب رقیق شدن خون نمی‌شود. استامینوفن به‌عنوان یک مسکن و ضدتب خوب در بیماری‌های تنفسی و به‌عنوان یک جایگزین ایمن آسپیرین، در تب کودکان مصرف می‌شود. استامینوفن کدئین مانند یک قرص خواب، خواب‌آور است.
عوارض داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)
آسپیرین
در دوزهای بالا عوارض شدید گوارشی، ناراحتی معده و حتی زخم معده و استفراغ خونی می‌دهد. می‌تواند در دوز بالا باعث نارسایی کلیه شود و حتی ایجاد مشکل تنفسی آسم نماید. آسپیرین ریسک خونریزی را افزایش می‌دهد زیرا یکی از تاثیرات آن رقیق‌کننده خون است. آسپیرین در دوزهای بالاتر باعث وزوز گوش و سرگیجه و مشکلات تنفسی می‌شود و مسمومیت با آسپیرین در دوزهای خیلی بالا می‌تواند باعث کم‌آبی بدن، افزایش شدید دمای بدن و کما و مرگ شود.
اگر در کودکانی که بیماری عفونی تنفسی دارند آسپیرین تجویز شود، احتمال سندرم ری در آنها بیشتر می‌شود.
سایر داروهای این دسته می‌توانند عوارض گوارشی مشابه آسپیرین ایجاد کنند. دفع این داروها به‌کمک کلیه صورت می‌گیرد در نتیجه در کسانی که مشکلات و بیماری‌های کلیوی دارند، این دارو به‌راحتی دفع نمی شود و در خون باقی می‌ماند.
دیکلوفناک
دیکلوفناک می‌تواند عوارض متفاوتی داشته باشد که احتمال آن بسیار کم است.
از جمله عوارض آن، عوارض گوارشی مثل اسهال یا یبوست، درد شکم، عوارض کلیوی، عوارضی مانند وزوز گوش و سرگیجه، واکنش حساسیتی در محل تزریق و یا آلرژی شدید و شوک آنافیلاکسی، عوارض پوستی مانند خارش، دانه‌های قرمز پوستی، مانند تمام داروهای این گروه می‌تواند عوارض خونی مانند خونریزی و رقیق شدن خون و کم‌خونی، سندرم استیونس جانسون و التهاب پوست بدهد.
استامینوفن
استامینوفن کدئین یک قرص خواب می‌تواند باشد ولی توجه داشته باشید در افرادی که مشکلات کبدی دارند یا افرادی که دوزهای خیلی بالای استامینوفن مصرف می‌کنند، استامینوفن باعث مسمومیت کبدی و نارسایی کبد و کلیه می‌شود.
