برخی از افراد تفاوت بین استرس و اضطراب را نمی‌دانند. استرس پاسخ طبیعی و فیزیکی ذهن و بدن به وقایعی است که باعث می‌شود شما احساس خطر کنید؛ ولی اضطراب احساس ترس، نگرانی یا ناراحتی است که هم می‌تواند در واکنش به استرس به‌وجود بیاید یا اینکه دلیل آشکار و معلومی نداشته باشد. در ادامه با چند مثال توضیح بیشتری خواهیم داد.
هم استرس و هم اضطراب علائم عمدتا یکسانی دارند.
علائم مشترک استرس و اضطراب
- مشکل خواب: فرد درگیر با استرس و اضطراب ممکن است به‌سختی وارد خواب عمیق شود و خواب سبکی داشته باشد و با کوچکترین صدا بیدار شود، یا مدتی طول بکشد تا به‌خواب برود. ممکن است در نیمه خواب، بیدار شود و دیگر نتواند بخوابد.
- مسائل گوارشی: ممکن است از یکی یا چندی از حالات تهوع، استفراغ، دل‌درد، معده‌درد، اسهال و یا یبوست رنج ببرد.
- مشکل در تمرکز: ذهنش مدام پرت می‌شود. کتاب خواندن برای او سخت است. چند جمله می‌خواند و افکار مزاحم اجازه مطالعه نمی‌دهند.
- تنش عضلانی: معمولا ناخوداگاه گردن یا کمر یا عضلات پا و ران خود را منقبض و سفت می‌کند و وقتی عضله گرفت از درد متوجه می‌شود که عضلات خود را سفت کرده است. مدیتیشن و یوگا به این مشکل کمک زیادی خواهند کرد. با آگاه بودن به وضعیت عضلات به محض شروع انقباض می‌توان آن را متوقف کرد.
- تحریک پذیری یا عصبانیت: حالتی است که در آن فرد با کوچکترین اتفاق، ناراحت یا عصبانی می‌شود و واکنش نشان می دهد.
استرس و اضطراب لزوما بد نیستند. مثلا استرس در شب امتحان باعث می‌شود که بیشتر درس بخوانید، ولی اگر استرس بیش ازحد باشد، تمرکز لازم برای درس خواندن را از دست می‌دهید.
استرس و اضطراب باید کنترل شده باشند تا در زندگی روزمره و معمولی، اختلالی ایجاد نکنند و تاثیر بدی بر سلامت روانی و جسمانی نداشته باشند.
سایر علائم استرس
- سرگیجه
- سردرد
- افزایش تعریق
- احساس غرق شدن
- بی قراری
- تغییرات در اشتها
- افزایش ضربان قلب
سایر علائم اضطراب
- فرد مضطرب احساس می‌کند که اتفاق خیلی بدی در شرف وقوع است. دل‌شوره دارد.
- دست و پای او سوزن‌سوزن می‌شود یا خواب می‌رود.
- مه ابری (Brain Fog): شرایطی است که در آن فرد دچار یک حالت گیجی و منگی می‌شود و کاملا هوشیار نیست و تمرکز ندارد.
تفاوت بین استرس و اضطراب
استرس معمولا با یک موقعیت خاص مرتبط است و هنگامی که آن مشکل حل شود استرس نیز برطرف می‌شود. مثلا پس از قبولی در امتحان استرس شما از بین می‌رود. البته به این معنی نیست که استرس همیشه کوتاه مدت است، بلکه استرس مزمن، یک استرس طولانی است که در فشارهای طولانی مانند داشتن یک شغل سخت یا درگیری خانوادگی به‌وجود می‌آید.
اضطراب همیشه یک عامل به‌وجودآورنده خاص ندارد.
آیا استرس و اضطراب می‌توانند به یکدیگر تبدیل شوند؟
درحالی‌که استرس و اضطراب متفاوت هستند اما ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. در برخی موارد استرس می‌تواند باعث اضطراب شود.
چگونه تشخیص دهیم که در حال تجربه استرس یا اضطراب هستیم؟
ممکن است زمان تعویض لاستیک ماشین شما رسیده باشد ولی به دلایلی آن را عقب انداخته باشید و در هنگام رانندگی استرس داشته باشید که اتفاقی برای لاستیک‌ها و درنتیجه برای شما بیفتد. پس از تعویض لاستیک‌ها استرس شما از بین خواهد رفت ولی اضطراب هیچ دلیل آشکاری ندارد و حتی اگر شما تصور می‌کنید که دلیل واضحی دارد بااین‌حال پس از حل آن مشکل، باز هم علائم آن را تجربه می‌کنید.
چه چیزی باعث استرس و اضطراب می‌شود؟
استرس معمولا در پاسخ به فشار فیزیکی یا روانی اتفاق می‌افتد. این اتفاق ممکن است شامل یک تغییر بزرگ در زندگی باشد مثلا:
- جابه‌جایی خانه
- شروع سال تحصیلی جدید
- شروع یک شغل جدید
- مبتلا شدن به یک بیماری
- مبتلا شدن یکی از اعضای خانواده یا دوستان به بیماری
- مرگ یکی از اعضای خانواده یا دوستان
- ازدواج کردن
- بچه‌دار شدن
گاهی نیز دلایل استرس به مسائل مربوط در زندگی ارتباطی ندارد، مثلا داشتن یک لیست طولانی از کارهای عقب افتاده، شرکت در یک جلسه کاری بزرگ یا به پایان رسیدن زمان انجام یک پروژه، باعث استرس می‌شود.
اختلالات مرتبط با استرس و اضطراب
استرس و اضطرابی که به‌طور مکرر اتفاق بیفتد و یا شدیدتر از یک استرس نرمال باشد می‌تواند نشانه‌های یک بیماری زمینه‌ای باشد، از جمله:
- اختلال اضطراب فراگیر: این یک اختلال اضطراب رایج است که مشخصه آن نگرانی غیر قابل کنترل می‌باشد. گاهی اوقات نگران هستند که اتفاقات بدی برای آنها یا عزیزانشان رخ دهد. برخی مواقع حتی نمی‌توانند علت اضطراب خود را شناسایی کنند.
- اختلال هراس: این حالت باعث حملات پانیک می‌شود که لحظات ترس شدید همراه با تپش قلب، تنگی نفس و ترس از مرگ است.
- اختلال استرس پس از سانحه: وضعیتی است که در نتیجه یک تجربه آسیب‌زا اتفاق می‌افتد و در آن باعث فلاش بک اتفاقات آن حادثه وحشتناک و یا اضطراب می‌شود.
- اختلال اضطراب اجتماعی: این وضعیت باعث ایجاد احساس شدید اضطراب در موقعیت‌هایی می‌شود که شامل تعامل با دیگران است.
- اختلال وسواس اجباری: این حالتی است که باعث ایجاد افکار تکراری و اجبار به انجام برخی اعمال می‌شود.
تکنیک‌هایی برای مدیریت استرس و اضطراب
معمولا هر از گاهی استرس و اضطراب را تجربه می‌کنید، استراتژی‌هایی برای کنترل کردن استرس و اضطراب وجود دارد.
به نحوه واکنش بدن و ذهن خود به موقعیت‌های استرس‌زا و مضطرب کننده توجه کنید. بار دیگر که این اتفاق استرس‌زا رخ داد، می‌توانید واکنش خود را کنترل کنید.
برخی تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کاهش علائم استرس و اضطراب کمک کند. این تکنیک‌ها را می‌توان در کنار درمان‌های پزشکی برای مقابله با اضطراب استفاده کرد.
تکنیک‌های کاهش استرس و اضطراب
- محدود کردن مصرف کافئین و الکل
- خواب کافی
- ورزش منظم
- مدیتیشن
- اختصاص دادن وقت آزاد برای فعالیت‌هایی که باعث شادی شما می‌شوند.
- احساسات و چیزهایی که باعث استرس شما می‌شوند را یادداشت کنید.
- تمرینات تنفسی
- صحبت کردن با عزیزان در مورد احساس خود
چه زمانی باید به روانپزشک مراجعه کرد؟
بهتر است هر زمانی که استرس و اضطراب، زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار داد، با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. یک درمانگر خوب می‌تواند به شما کمک کند تا عوامل استرس‌زا را در زندگی خود شناسایی کنید و از مکانیسم‌هایی برای به حداقل رساندن تاثیرات آنها استفاده کنید.
درمان استرس و اضطراب
بسیاری از انواع درمان می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند. رویکردهای مختلفی در درمان اختلالات اضطرابی وجود دارد.
- درمان شناختی رفتاری: به شما می‌آموزد افکار و رفتارهای اضطراب‌زا را بشناسید و روی آنها کار کنید.
- مواجهه درمانی: شامل قرارگرفتن تدریجی فرد مضطرب در معرض موارد اضطراب‌زا است.
- درمان پذیرش و تعهد: به شما می‌آموزد که چگونه احساسات منفی را بپذیرید.
بسته به علائم شما ممکن است داروهایی را برای از بین بردن اضطراب مانند سرترالین یا پاروکستین تجویز کنند. در برخی موارد نیز ممکن است روانپزشک بنزودیازپین‌هایی مانند دیازپام یا لورازپام را تجویز کند. اما به دلیل خطر وابستگی، کوتاه‌مدت مصرف می‌شوند.
سخن پایانی
می‌دانیم که مقداری استرس و اضطراب در زندگی طبیعی است. اما اگر در زندگی شما اخلال ایجاد کرد و بر خواب و تغذیه و گوارش شما تاثیر گذاشت بهتر است که با یک روانپزشک و روانشناس مشورت کنید. روانپزشک در صورت نیاز دارو تجویز می‌کند و روانشناس رواندرمانی را شروع می‌کند. استرس و اضطراب در صورت درمان نشدن ممکن است باعث ابتلای فرد به افسردگی شود.
در مورد PTSD هم لطفا بنویسید