یکی از اختلالات رفتاری مهم در کودکان، اختلال کم‌توجهی، بیش فعالی (ADHD) است. در این مقاله سعی داریم علائم بیش فعالی در کودکان را بررسی کنیم.
دلیل اهمیت تشخیص اختلال کم‌توجهی، بیش فعالی در کودکان
علائم بیش فعالی در کودکان از سنین پایین قابل تشخیص است. شناخت درست و تشخیص این اختلال به حدی اهمیت دارد که آینده کودک را شکل می‌دهد. کودکانی که تشخیص داده نمی‌شوند، از جامعه کنار زده می‌شوند. در جمع فامیل و آشنایان، به دلیل تحرک بیش از حد و شیطنت، مورد تنبیه قرار می‌گیرند. والدین این کودکان، آنها را فرزندانی بی‌توجه می‌خوانند و در درس و محیط مدرسه، توان پیشرفت و درس خواندن ندارند. به‌کرات از کلاس درس به بیرون رانده می‌شوند و اگر مدرسه آنها مشاور ماهری نداشته باشد، ممکن است از مدرسه اخراج شوند.
با وجود مشکلات فراوان و بازخوردهای منفی رفتاری که از محیط اطراف می‌گیرند، معمولا درس خود را تمام نمی‌کنند و در محیط کار هم نمی‌توانند موفق شوند و شخصیت آنها، شخصیتی ضداجتماعی می‌شود. در آینده پس از ازدواج هم، به‌دلیل عدم درمان مشکلات خود از کودکی، دچار اختلافات فراوانی می‌شوند.
پس همانطور که دیدید، اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی، باید به‌درستی تشخیص داده و درمان شود زیرا می‌تواند بی‌توجهی به این موضوع آینده فرد را نابود کند و یک فرد مفید برای اجتماع را به فردی ضداجتماع تبدیل کند. پس تشخیص و درمان همه کودکان با این اختلال، بهتر است یک سیاست اجتماعی باشد و مورد توجه همه، ازجمله والدین کودک، مدرسه و مشاورین مدرسه باشد.
تشخیص اختلال کم‌توجهی، بیش فعالی و علائم بیش فعالی در کودکان
تشخیص بیماری، نیازمند وجود علائمی از کم‌توجهی و بیش‌فعالی و تکانشگری است.
علائم کم‌توجهی در کودکان و بزرگسالان
- افراد با این اختلال، نمی‌توانند به جزئیات با دقت توجه کنند.
- اگر مستقیم با این افراد صحبت کنید و آنها را مخاطب خود قرار دهید، آنها به حرف شما گوش نمی‌دهند.
- این افراد نمی‌توانند تکالیفشان را انجام دهند و از دستورالعمل‌هایی که برای آنها تعریف می‌شود پیروی نمی‌کنند.
- حین بازی‌ها یا آزمون‌ها نمی‌توانند توجه خود را جمع کنند.
- هیچ فعالیتی را نمی‌توانند به‌درستی سازماندهی کنند. علاقه‌ای به انجام فعالیت‌هایی مانند تکالیفی که نیاز به توجه پیوسته دارد، ندارند.
- وسایل مورد نیاز خود را دائما گم می‌کنند.
- به‌راحتی می‌توانید حواس این افراد را پرت کنید.
- این افراد هنگام انجام فعالیت‌های روزانه خود مکررا دچار فراموشی می‌شوند.
علائم بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان
- این افراد، بی‌قرار هستند.
- هنگامیکه باید روی صندلی بنشینند، بلند می‌شوند.
- در شرایط نامناسب، دائما می‌دوند.
- از اجسام مختلف بالا می‌روند.
- نمی‌توانند در سکوت بازی کنند.
- به‌طوری کار می‌کنند که انگار موتوری در بدن آنها گذاشته شده است.
- دائما حرف می‌زنند.
علائم تکانشگری در کودکان و بزرگسالان
- هنگامی که از این افراد سوالی می‌شود، قبل از کامل شدن سوال، پاسخ را سریع‌تر می‌دهند.
- هنگامی که در نوبتی ایستاده‌اند، نمی‌توانند صبر کنند تا نوبت آنها شود.
- کارهای دیگران را مکررا قطع می‌کنند و در کارهای دیگران دخالت می‌کنند.
علاوه بر علائم کم‌توجهی و علائم بیش فعالی در کودکان، شرایط دیگری نیز برای تشخیص اختلال کم توجهی، بیش فعالی لازم است بررسی شود:
- برای تشخیص اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی، لازم است کودک تا سن ۱۶ سالگی، حداقل ۶ علامت بی‌توجهی و ۶ علامت بیش‌فعالی، تکانشگری داشته باشد.
- افراد بالای ۱۷ سال، لازم است حداقل ۵ علامت از اختلال کم‌توجهی و ۵ علامت بیش‌فعالی و تکانشگری را داشته باشند.
- برای تشخیص قطعی، لازم است افراد تا سن ۱۲ سالگی، مشکلاتی در محیط اجتماعی، درسی و شغلی داشته باشند.
- برای تشخیص قطعی، باید سایر مشکلات روانی رد شوند.
علت اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی (ADHD) چیست؟
اختلال کم‌توجهی، بیش‌فعالی علل مختلفی دارد و بروز آن به عوامل مختلف از جمله ژنتیک فرد، شرایط محیطی و عصبی بستگی دارد.
مطالعات مختلف نشان دهنده انتقال بالای ژنتیکی این بیماری و خطر بیشتر بروز آن در بستگان درجه یک می‌باشد.
علائم بیش فعالی در کودکان
تشخیص اختلال کم‌توجهی، بیش‌فعالی کاملا به علائم بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان و شرح حال او بستگی دارد و هیچ آزمایش تشخیصی قطعی برای آن وجود ندارد. باید درباره مشکلات تحصیلی فرد، رابطه فرد با خانواده و دوستان، اعتماد به نفس و چگونگی انجام و تمرکز بر کارهای روزانه سوال شود.
کودک باید قبل از آنکه برچسب بیش‌فعالی بر او زده شود، تحت نظر یک پزشک ماهر مورد معاینه فیزیکی کامل قرار گیرد. مشکلات فیزیکی بسیاری می‌توانند زمینه ساز مشکلات رفتاری فرد شوند و یا در همراهی با آن وجود داشته باشند که نیاز به تشخیص و پیگیری بیشتر هستند. بیماری‌های عصبی و ژنتیکی مختلف باید در معاینه بررسی شود و همچنین مشکلات شناختی، مشکلات تکلم و زبانی و ناتوانی آموختن مورد توجه قرارگیرد.
بخش مهمی از ارزیابی فرد با اختلال کم‌توجهی، بیش‌فعالی مشاهده آن کودک در کنار پدر و مادر و مشاهده تعامل و رفتار متقابل آنها است. گاهی اشتباهات رفتاری والدین، زمینه‌ساز اصلی مشکلات کودکان هستند و رفتارهای غلط کودک و علائم بیش فعالی در کودکان تنها بازتابی از رفتار والدین با او است.
بیشتر کودکان بیش‌فعال، در محیط مطب پزشک که عوامل ایجاد حواس‌پرتی کمتری وجود دارد، گاهی توان تمرکز را دارند اما در صورت خروج از آن محیط و مواجهه با ابزارهای مختلف، رفتارهای کم‌توجهی و بیش‌فعالی آنها شدت می‌گیرد. پس ممکن است علائم بیش فعالی در کودکان در مطب دکتر کمتر دیده شود.
تشخیص‌های شبیه به اختلال کم‌توجهی، بیش‌فعالی
رشد و نمو کودک باید توسط یک پزشک به‌خوبی بررسی شود. مشکلات تنفسی هنگام خواب، تشنج، سوء مصرف مواد مخدر، پرکاری تیروئید و مسمومیت با سرب و یا مشکلات حسی کودک، همه اینها مواردی هستند که می‌توانند باعث ایجاد بیش‌فعالی و حواس‌پرتی‌های کودک و ایجاد علائم بیش فعالی در کودکان شوند. برخی سندرم‌های ژنتیکی، می‌توانند در همراهی با اختلال بیش‌فعالی وجود داشته باشند.
شرایط زندگی کودک، تاثیر بسیار مهمی بر رفتار او دارد. زندگی شلوغ و بی‌نظم، سر و صدای زیاد، استرس‌ها، سوء استفاده کردن از کودک، می‌تواند باعث بروز بیش‌فعالی در کودک و بروز علائم بیش فعالی در کودکان شود. گاهی کودکان علائم ADHD را فقط در یک محیط نشان می‌دهند که این موضوع می‌تواند نشانگر مشکلات شناختی کودک فقط در آن محیط خاص باشد.
در شصت درصد از کودکان بیش‌فعالی، بیماری‌های روانی همزمان وجود دارد. از جمله این بیماری‌ها، اختلال نافرمانی مقابله جویانه، سلوک، اضطراب، افسردگی، مشکلات یادگیری، مشکلات زبان و اختلال تیک است.
تمام این بیماری‌ها باید توسط پزشک بررسی و درمان شود. برای مثال گاهی مشکل کودک شما، فقط اضطراب و افسردگی است که آن را به‌صورت اختلال بیش‌فعالی و با علائم بیش فعالی در کودکان نشان می‌دهد و با درمان افسردگی و اضطراب او، مشکلات رفتاری او و حواس پرتی‌ها و شلوغی‌هایش هم حل می‌شود.
درمان ADHD
مهم‌ترین و اولین گام در درمان کودکان با اختلال ADHD ، درمان رفتاری است. جلسات مشاوره بسیاری لازم است تا مشکلات رفتاری والدین و بازخوردهای آنها اصلاح شود، شیوه‌های جدیدی برای یادگیری و تحصیل بهتر کودک در نظر گرفته شود، بزرگسالان باید درباره شیوه پاسخ دادن به رفتارهای کودکان بیشتر بدانند و ثبات بیشتری داشته باشند. بسیاری از مشکلات کودکان و علائم بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی بهتر می‌شود.
بخش مهم دیگر درمان این کودکان، دارو درمانی است. دسته دارویی بی‌خطری که مزایای استفاده از آن برای درمان این کودکان اثبات شده است، داروهای محرک است. اشکال مختلفی از این داروها برای استفاده این بیماران تهیه شده است از جمله شربت، قرص، کپسول و برچسب‌های پوستی دارویی.
عوارض جانبی داروها
عوارض رایج این داروها، شامل کاهش اشتها، اختلال خواب، مشکلات گوارشی می‌باشد. بسیاری از این عوارض به‌کمک دوز مناسب دارو و تنظیم زمان مصرف آن قابل کنترل است.
عواقب بیماری ADHD
همانطور که پیش‌تر هم گفته شد، این بیماری مشکلات اجتماعی زیادی برای فرد ایجاد می‌کند از جمله اختلال در روابط بین فردی، مشکلات تحصیلی که در بلند مدت باعث می‌شود فرد مفیدی در جامعه نباشد و درآمد کمتر، دوستان کمتر و شغل ضعیفی داشته باشد. این افراد اگر درمان نشوند، در سنین نوجوانی در خطر بالای مصرف مواد مخدر، اعتیاد به داروهای محرک، تصادفات رانندگی بالا و شروع رابطه جنسی زودتر از سن مناسب هستند. خطر سوء استفاده از دارو و مواد مخدر در نوجوانان بیش‌فعالی که تحت درمان دارویی هستند بسیار کمتر است.
چگونه از بروز اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی در کودکمان جلوگیری کنیم؟
برای کودکتان، محیط آرامی ترتیب دهید. در هر سن، فعالیت مناسب با سن او را پیدا کنید و اجازه دهید با تمرکز، آن فعالیت را انجام دهد.
بازی‌های کامیپوتری و ویدیویی، تماشای تلویزیون، همه اینها مواردی هستند که می‌تواند صبر و تحمل و توجه و تمرکز کودک را کمتر کند و باعث بروز علائم بیش فعالی در کودکان شود.
و در آخر خواهش می‌شود در صورت مشاهده هر گونه علائم بیش فعالی در کودکان، مشاوره‌ها و ویزیت روانپزشک را شروع کرده و مصرف منظم داروها را جدی بگیرید. به امید آینده‌ای روشن برای همه کودکان و نوجوانان.
