بیماری لوپوس یکی از بیماری‌های خودایمنی می‌باشد که بیشتر خانم‌های سنین بارداری یعنی ۲۰ تا ۳۰ سال را درگیر می‌کند. بدن همه ما سلول‌هایی در خون دارد که وظیفه ایمن کردن بدن را به عهده دارند. این سلول‌ها را گلبول سفید می‌نامیم و ماده‌ای که برای افزایش ایمنی بدن تولید می‌کنند آنتی‌بادی نام دارد. این آنتی‌بادی، برعلیه نوع خاصی از مولکول بیگانه ساخته می‌شود و برای آن اختصاصی عمل می‌کند.
در بیماری لوپوس نوعی آنتی‌بادی بر علیه سلول‌های خود فرد ساخته می‌شود، به همین دلیل به آن بیماری خودایمنی می‌گوییم. پس از حمله این آنتی‌بادی به سلول‌های فرد علائم مختلف لوپوس بروز می‌کنند. علائم لوپوس طیف بزرگی را پوشش می‌دهد. علائم می‌تواند در حد خستگی و زخم‌های دهان تا علائم خطرناک کلیوی و عصبی باشد.
اگر شخصی مبتلا به بیماری لوپوس باشد، باید در دوران بارداری یا در صورت بیماری قلبی یا مشکلات استخوانی و بدخیمی‌ها توجه ویژه‌ای به او شود.
بروز لوپوس، نسبت به گذشته افزایش داشته است. با اینکه میزان شیوع این بیماری در خانم‌های سنین باروری بیشتر است، اما در آقایان و سنین بالاتر هم دیده می‌شود. بیماری لوپوس در افراد غیر سفید پوست بیشتر مشاهده می‌شود و در این افراد، شدیدتر است و درصورت بروز، می‌تواند عوارض خطرناک بیشتری برای فرد داشته باشد.
علت بیماری لوپوس چیست؟
علت دقیق بیماری لوپوس مشخص نیست اما استعداد ژنتیکی فرد می‌تواند از علل لوپوس باشد. گاهی اختلالات سیستم ایمنی، بدن را مستعد ابتلا به بیماری خود ایمنی می‌کند. حتی محرک‌های محیطی (مانند بعضی میکروب‌ها و یا اشعه فرابنفش) و هورمون‌ها (همین‌که لوپوس در خانم‌ها بیشتر مشاهده می‌شود و در دوران حاملگی شدت آن تغییر می‌کند نشان دهنده تاثیر هورمون‌ها بر روی لوپوس می‌باشد) نیز می‌توانند بدن را مستعد ابتلا به لوپوس کنند.
علائم بیماری لوپوس چیست؟
لوپوس می‌تواند بخش‌های مختلف و سیستم‌های مختلفی در بدن را درگیر کند که علائم متفاوتی بروز می‌کند.
یکی از علائم شایع در بیماران لوپوس خستگی است. این افراد گاهی دچار تب بدون علت می‌شوند. ممکن است افزایش سایز غدد لنفاوی و درد مفاصل را نیز مشاهده کنیم. گاهی درد عضلانی نیز در مبتلایان دیده می‌شود. مهم‌ترین علامت که در ۹۰ درصد موارد دیده می‌شود خستگی است. خستگی در این افراد به‌حدی دیده می‌شود که موجب ناتوانی این بیماران می‌گردد. بعضی بیماری‌های دیگر مانند کم خونی یا کم کاری تیروئید هم می‌توانند باعث خستگی شوند که از لوپوس شایع‌تر هم هستند. پس در صورت خستگی، آزمایش تیروئید و خون می‌تواند به تشخیص، کمک بالایی کند.
علائم پوستی و مخاطی در لوپوس چیست؟
خیلی از ما بیماری لوپوس را با علائم پوستی و مخاطی آن می‌شناسیم زیرا آنچه به‌راحتی با چشم دیده می‌شود همین درگیری پوستی بیماران لوپوس است. زخم‌های دهانی بر روی زبان یا کام بیماران مشاهده می‌شود. این زخم‌ها ممکن است دردناک یا بدون درد باشند.
علائم پوستی لوپوس شایع است و در بیشتر بیماران مشاهده می‌شود. نوعی درگیری پوستی به‌صورت قرمزی روی گونه‌ها مشاهده می‌شود که راش نام دارد راش روی گونه‌ها به‌دلیل شباهت به شکل پروانه، به اصطلاح راش پروانه‌ای نامیده می‌شود. این راش و قرمزی، چین بین بینی و لب‌ها را درگیر نمی‌کند.
یکی دیگر از علائم که بسیار برای بیمار آزاردهنده است، ریزش موها می‌باشد.
حساسیت شدید به نور و افزایش ضایعات در برابر نور در بیماری لوپوس مشاهده می‌شود.
علائم اسکلتی بیماری لوپوس، به‌شکل درد استخوانی و التهاب مفاصل مشاهده می‌شود. درد التهابی، دردی است که ربطی به استفاده کردن زیاد از مفاصل ندارد. درد التهابی در استراحت بیشتر می‌شود. برای مثال صبح‌ها درد التهابی بیشتر است و پس از استفاده از مفصل و فعالیت، درد آن بهتر می‌شود.
گاهی به‌دلیل التهاب و شل شدن تاندون مفصلی، تغییر شکل مزمن مفاصل را می‌بینیم که این اختلال معمولا برگشت پذیر است.
علائم قلبی بیماری لوپوس در بیشتر از ۶۰ درصد بیماران به‌صورت التهاب پرده دور قلب و التهاب پرده دور ریه دیده می‌شود. گاهی تجمع یک مایع دور قلب و دور ریه مشاهده می‌شود.
علائم کلیوی بیماری لوپوس
التهاب کلیه یا نفریت، یکی از مشکلات شایع کلیوی در بیماران لوپوس است. علامت اصلی نفریت، دفع خون و پروتئین از طریق ادرار است. نفریت از علل شایع مرگ و میر و مشکلات بیماران لوپوس می‌باشد.
علائم عصبی بیماران لوپوس می‌تواند طیف گسترده‌ای داشته باشد. می‌تواند تنها یک سردرد باشد یا مشکلات حافظه‌ای برای فرد به‌وجود آورد. گاهی فرد مبتلا به لوپوس دچار مشکلات خلقی می‌شود، عصبی می‌شود یا واضحا افسرده می‌شود. سکته مغزی در این مبتلایان دیده می‌شود. جنون، نوعی تظاهر پیچیده‌تر در بیماران است. با توجه به مشکلات شدید عصبی و مغزی که در بیماران لوپوس مشاهده می‌شود مشاوره روانپزشکی می‌تواند کمک بسیاری به روند درمان کند. البته مهم‌ترین اصل در درمان مشکلات روانی بیماران لوپوس، درمان خود بیماری است.
علائم خونی شامل کاهش گلبول‌های سفید، کم‌خونی و کاهش پلاکت خون است.
در ۳۳ درصد بیماران لوپوس، نوعی آنتی‌بادی که بالاتر گفته شد وجود دارد که این آنتی‌بادی باعث ایجاد لخته خون، کاهش پلاکت و سقط‌های خود به‌خودی مکرر در مبتلایان می‌شود.
علائم عروقی متفاوتی در این بیماران دیده می‌شود. علائم عروقی شامل رینود، زخم، لخته در عروق، دانه‌های روی پوست و از بین رفتن و سیاه شدن بستر ناخن‌ها است. رینود به کبودی نوک انگشتان در اثر سرما گفته می‌شود.
لوپوس می‌تواند باعث علائم و درگیری و التهاب در چشم هم بشود.
تشخیص بیماری لوپوس چگونه است؟
تشخیص لوپوس، براساس علائم بیمار است و هیچ تست تشخیص قطعی برای لوپوس وجود ندارد. معمولا بیماران درگیر، بعد از مدت‌ها مراجعه به پزشک‌های مختلف، بیماریشان تشخیص داده می‌شود. یک‌سری معیارهای استاندارد برای تشخیص لوپوس وجود دارند. بر اساس وجود ۴ معیار از جدول معیارهای لوپوس، بیماری تشخیص داده می‌شود.
به‌جز معیارهای بالینی که بر اساس علائم بیماری لوپوس امتیازدهی می‌شوند، آزمایش آنتی‌بادی لوپوس هم در صورت مثبت شدن به تشخیص لوپوس کمک می‌کند اما اجباری برای مثبت شدن آنتی بادی در بیماران وجود ندارد.
یکی از معیارهای معروف تشخیص لوپوس، معیار کالج روماتولوژی آمریکا است. یازده معیار وجود دارد که درصورت وجود ۴ مورد از آنها، فرد مبتلا به لوپوس در نظر گرفته می‌شود.
معیارهای بیماری لوپوس در طبقه‌بندی کالج روماتولوژی آمریکا ۱۹۹۷
- راش پروانه‌ای روی گونه
- راش دیسکی، برآمادگی‌های قرمز دیسکی شکل با پوسته‌ریزی روی پوست
- حساسیت به نور، به این معنی که با واکنش غیر طبیعی به نور خورشید راش و قرمزی روی پوست ایجاد می‌شود.
- زخم‌های دهانی،این زخم‌ها معمولا بی‌درد هستند.
- التهاب مفاصل
- سروزیت به معنی التهاب پرده دور ریه یا دور قلب
- مشکلات کلیوی که با آزمایش غیرطبیعی ادراری تشخیص داده می‌شود.
- مشکلات عصبی و روانی، جنون، تشنج
- مشکلات خونی مثل کم‌خونی، کاهش گلبول‌های سفید خون، کاهش پلاکت
- مشکلات ایمنی وجود آنتی بادی‌های زیر در خون: Anti_ds DNA ، Anti_smith، آنتی فسفولیپید آنتی‌بادی
- وجود ANA مثبت در آزمایش
اگر بیماری 4 معیار مثبت داشت برای مثال ANA مثبت بود، راش پروانه‌ای و دیسکی داشت و مشکل کلیوی داشت قطعا لوپوس دارد.
درمان بیماری لوپوس
هیچ درمان قطعی تاکنون برای بیماری لوپوس کشف نشده است. هدف اصلی از درمان، سرکوب ایمنی است. داروهای سرکوبگر ایمنی عوارض شدید برای فرد دارند اما تنها درمان رایج برای لوپوس است. مهم‌ترین چیز آموزش درست بیمار است.
افراد مبتلا به لوپوس باید استفاده منظم از کرم‌های ضد آفتاب داشته باشند. لباس محافظ در برابر اشعه ماورا بنفش، از حساسیت و واکنش‌های شدید پوستی کم می‌کند.
لوپوس به‌دلیل وجود آنتی فسفولیپید آنتی‌بادی، فرد را مستعد لخته‌های داخل عروقی می‌کند. یک دوز پایین از آسپیرین به کاهش خطر لخته عروقی کمک می‌کند.
واکسن در مبتلایان به لوپوس باید حتما واکسن غیر زنده باشد. واکسن پنوموکوک و آنفولانزا به کاهش خطر این بیماری‌ها کمک می‌کند و برای بیماران لوپوس بسیار توصیه می‌شود.
بیماری لوپوس فرد را مستعد افسردگی و مشکلات روانی و حتی خودکشی می‌کند. حمایت روانی و مشاوره به کاهش عواقب روانی این بیماران کمک می‌کند.
برای کاهش دردهای بیماران لوپوس، می‌توانیم از داروهای NSAID استفاده کنیم.
کورتون، اصلی‌ترین داروی ضد التهاب و مهم‌ترین و موثرترین درمان برای بیماری لوپوس است. کورتون‌ها پس از تجویز مداوم و مصرف چند ساله توسط بیماران، باعث بروز عوارض شدید مانند چاقی، دیابت، پوکی استخوان، آب مروارید و ریسک عفونت می‌شود.
درمان‌های دیگر مانند داروهای ضد مالاریا، داروهای سرکوبگر ایمنی، با صلاح‌دید پزشک و در شرایط مختلف تجویز می‌شوند. اعتماد به پزشک و مصرف منظم داروها باعث سیر بهتر بیماری می‌شود.
