یکی از مشکلات شایع نوزادان، وجود رفلاکس نوزاد می‌باشد. در مطلب پیش رو سعی داریم شما را باساختار گوارش، علت رفلاکس نوزاد، دلایل افزایش آن و در مرحله آخر درمان دارویی آن آشنا کنیم.
ساختار دستگاه گوارش
دستگاه گوارش از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که از دهان تا مقعد را پوشش می‌دهد. هر قسمت کار ویژه خود را انجام می‌دهد و درصورت نقص هر قسمت مشکلات زیادی به‌وجود می‌آید. اولین بخش دهان است. بعد از دهان لوله‌ای عمودی دهان را به معده که بخش اصلی هضم و تجزیه غذا است وصل می‌کند. این لوله مری نام دارد. مری با حرکات و انقباض‌های خود به ورود سریع‌تر غذا به معده کمک می‌کند. در معده آنزیم‌های مختلف و اسید معده ترشح می‌شود که به هضم غذا کمک بسیاری می‌کند.
دیواره معده در برابر اسید بسیار مقاوم است اما دیواره بخش قبلی که مری نام دارد بسیار ضعیف و آسیب پذیر است. به همین دلیل خداوند متعال ساختار بدن را جوری خلق کرده که محتویات معده به بالا یعنی مری باز نگردند. این کار توسط دریچه بالای معده انجام می‌شود. این دریچه راه ورود معده به مری را می‌بندد. بعد از معده نیز روده‌ها وجود دارند. دریچه‌ای معده را از روده‌ها نیز جدا می‌کند تا اسید معده به مخاط روده آسیب نزند و غذایی که درون معده است تا وقتی کاملا هضم و نرم نشده اجازه ورود به روده را ندارد. روده محل جذب و آمادگی مواد برای دفع است.
مری در خط وسط قفسه سینه قرار دارد. دردهای مری می‌تواند به‌صورت سوزش قفسه سینه درک شود و با درد قلب اشتباه گرفته شود و برعکس بسیاری از دردهای قلب ممکن است به اشتباه درد گوارشی تشخیص داده شود و این موضوع برای فرد بسیار خطرناک است و جالب اینجاست که ممکن است داروهای ضد اسید معده اندکی درد قلب را تسکین دهند. پس هرگاه دچار سوزش قفسه سینه یا سوزش سردل شدید حتما از نظر بیماری قلبی به پزشک مراجعه کنید. اگر مشکل قلبی وجود نداشت در مرحله بعدی تشخیص بیماری‌های گوارشی است.
رفلاکس چیست و چرا رخ می‌دهد؟
اگر محتویات درون معده به‌دلیل نقص کارکرد دریچه بالای معده به مری بازگردد به این حالت رفلاکس می‌گوییم.
به‌جز دریچه بالای معده، نیروی جاذبه هم به عدم این بازگشت کمک می‌کند. وقتی برخلاف نیروی جاذبه زمین عمل کنیم و بعد از غذا زیاد خم شویم یا دراز بکشیم دیگر دریچه بالای معده قدرت خود را از دست می‌دهد و دچار رفلاکس می‌شویم. رفلاکس نوزاد در نوزادان به دلایل مختلفی بیشتر است. نوزادان دریچه محکمی در بالای معده ندارند. این شلی دریچه که موقت است و با افزایش سن بهتر می‌شود، نوزاد را مستعد رفلاکس می‌کند. همچنین گفتیم مهم‌ترین عامل کمکی برای این دریچه نیروی جاذبه است. می‌دانیم نوزادان همیشه به‌صورت خوابیده هستند. این موضوع ریسک رفلاکس نوزاد را بیشتر می‌کند.
یکی دیگر از مواردی که مانع ایجاد رفلاکس نوزاد می‌شوند، غذاهای جامد و سفت هستند. غذاهای مایع به‌راحتی از دریچه بالایی معده رد می‌شوند. غذای اصلی نوزادان شیر است پس نوزادان بیشتر مستعد رفلاکس هستند.
رفلاکس نوزاد چه علامتی دارد و فرق آن با استفراغ چیست؟
خیلی از والدین فرق استفراغ و رفلاکس نوزاد را نمی‌دانند و این دو موضوع را با هم اشتباه می‌گیرند. رفلاکس در حقیقت بازگشت آرام مواد معده به مری است اما استفراغ یک مکانیسم ناگهانی با انقباض شدید شکم، همراه با عوق زدن و به‌صورت جهنده است. پس اگر نوزاد عوق بزند و جهشی شیر از دهانش خارج شود در حال استفراغ است و ربطی به رفلاکس نوزاد ندارد.
گاهی رفلاکس در نوزادان پنهان است و در طول روز ممکن است شیر به آرامی به مری بازگردد اما از دهان خارج نشود. شاه علامت این نوع رفلاکس، خواب بی‌کیفیت نوزاد است. اگر نوزاد خواب بسیار سبکی دارد و در طول شب به کرات تکان خورده و از خواب می‌پرد به احتمال زیاد رفلاکس دارد.
تشخیص رفلاکس نوزاد چیست؟
روش‌های تشخیص اصلی رفلاکس معمولا برای نوزادان استفاده نمی‌شود. یکی از روش‌های تشخیصی سنجیدن میزان ph مری است. اسیدی شدن مری یافته‌ای است که در افرادی که رفلاکس دارند بیشتر دیده می‌شود. یکی دیگر از روش‌های تشخیصی سنجش تون و میزان سفتی دریچه بالای معده است. این روش‌ها معمولا در نوزادان استفاده نمی‌شود و مخصوص بزرگسال است. در نوزاد با مشاهده خروج شیر از دهان و علائم نوزاد تشخیص گذاشته می‌شود و درمان شروع می‌شود و به مرور زمان اغلب رفلاکس نوزاد بهتر می‌شود.
درمان رفلاکس نوزاد چیست؟
مهم‌ترین درمان رفلاکس نوزاد، رعایت اصول جلوگیری از رفلاکس است. پیش از درمان دارویی بهتر است با اصلاح یک سری نکات رفلاکس نوزاد را درمان کنیم و درصورت عدم موفقیت یا درصورت شدید بودن رفلاکس از دارو کمک می‌گیریم.
- سعی کنید در نوزادی که رفلاکس دارد از بالش مخصوص رفلاکس استفاده کنید. این بالش‌ها یک شیب استاندارد به سر نوزاد می‌دهند و کمک می‌کنند محتویات معده به مری باز نگردد. در صورت عدم تهیه این بالش‌ها می‌توانید خودتان زیر سر نوزادتان را به گونه‌ای بلند تنظیم کنید که به گردن او آسیب نزند و همچنین رفلاکس را کاهش دهد زیرا رفلاکس، خواب کودک را مختل می‌کند.
- در کودکانی که رفلاکس شدید دارند غذای کمکی را از سن پایان پنج ماهگی شروع می‌کنیم زیرا هرچه غذای سفت‌تر زودتر شروع شود میزان رفلاکس به‌دلیل شل بودن شیر کمتر رخ می‌دهد.
- سعی کنید بعد از شیر دادن به نوزادتان حتما به آرامی باد گلوی او را بگیرید. گاهی همین باد گلو می‌تواند باعث رفلاکس نوزاد شود.
- از هر گونه فشار به شکم هنگام بغل کردن نوزاد خودداری کنید. در کودکانی که رفلاکس شدید دارند گاهی نوع بغل کردن هم می‌تواند باعث بدتر شدن رفلاکس شود.
- به نوزادی که رفلاکس دارد هرگز آب ندهید. هر چند از نظر علمی آب دادن به نوزاد زیر ۶ ماه ممنوع است و منبع اصلی تامین آب بدن او شیر مادر است اما به‌طور کلی آب دادن به نوزادی که رفلاکس دارد ضرر بیشتری دارد و رفلاکس نوزاد را شدیدتر می‌کند.
- نوع خواباندن نوزاد بسیار مهم است سعی کنید اصلا او را روی شکم نخوابانید. بهترین حالت خواب نوزاد رفلاکسی مایل به پهلو می‌باشد. وقتی نوزاد در خواب دچار رفلاکس شود حالت رو به پهلو به خروج راحت‌تر محتویات دهان کمک می‌کند و احتمال خفگی و سرفه در نوزاد را کمتر می‌کند.
- نوزاد مبتلا به رفلاکس را کمتر تکان بدهید. بالا و پایین کردن زیاد نوزاد و تکان زیاد موقع خواب موجب خروج تمام شیر خورده شده او می‌شود.
اگر با رعایت تمام روش‌های بالا نوزادتان باز هم دچار رفلاکس شود می‌توانید از پودرهای دارویی مخصوص رفلاکس با نسخه و تجویز پزشک استفاده کنید. این داروها شامل موادی هستند که ترشح اسید معده را کمتر می‌کنند و تا زمانی‌که نوزاد به‌طور طبیعی دریچه محکم‌تری داشته باشد تا رفلاکس رخ ندهد، این داروها می‌توانند با کم کردن اسید معده از عوارض آن کم کنند.
در نهایت به یاد داشته باشیم رفلاکس در دوران نوزادی بسیار شایع است و جای نگرانی و ناراحتی نیست. فقط با رعایت اصول بالا و مراجعه به پزشک می‌توانید تا زمان تکامل بهتر کودک، جلوی آن را تا حد زیادی بگیرید.
