دهانه ورودی رحم را سرویکس می‌نامیم و بدخیمی‌ها و سرطان دهانه رحم یا همان سرویکس بسیار شایع است. دستگاه تولیدمثلی بدن خانم‌ها از قسمت‌های مختلف تشکیل شده است. ورودی دستگاه تولیدمثلی خانم‌ها واژن است و مسیر ورودی آن با مسیر ادراری فرق دارد. برعکس آقایان که مسیر ورودی دستگاه تولید مثلی آنها با مجرای ادرار آنها یکی است. بعد از واژن، به رحم خانم‌ها می‌رسیم. به همین دلیل برای تشخیص زودهنگام آن غربالگری سالانه وجود دارد.
اما قبل از پرداختن به سرطان دهانه رحم، بهتر است درباره بقیه قسمت‌های دستگاه تولید مثلی خانم‌ها اندکی بیشتر بدانیم. دو طرف و بالای رحم، تخمدان‌ها وجود دارند. جایی که تخمک‌ها را تولید می‌کنند. تخمک‌ها از طریق لوله‌هایی به نام لوله فالوپ به رحم متصل می‌شود و تخمک را به رحم می‌رسانند. اسپرم‌ها، از بدن مرد از طریق واژن و رحم به لوله فالوپ می‌رسند و در لوله فالوپ با تخمک آزاد شده ترکیب می‌شود و به این عمل لقاح می‌گوییم که پس از آن، با تکثیر ترکیب حاصله، جنین به‌وجود می‌آید.
سرطان دهانه رحم، با شناسایی ضایعات پیش سرطانی و درمان آن به‌راحتی قابل پیشگیری است بنابراین غربالگری آن توصیه می‌شود. ضایعه پیش سرطانی سرویکس، بعد از تشخیص با روش‌های ساده از جمله سوزاندن با لیزر یا خارج کردن با کمک جراحی و یا روش‌های دیگر، درمان می‌شود و از بین می‌رود و به این شکل به‌راحتی از سرطان بدخیم دهانه رحم پیشگیری می‌شود. سرطان دهانه رحم، ازجمله نادرترین سرطان‌ها است که برای آن واکسن موثری وجود دارد و به‌راحتی میتوان از آن پیشگیری کرد. در حالی که برای سرطان سینه این شرایط وجود ندارد.
علت سرطان دهانه رحم (سرویکس)
سرطان دهانه رحم، علت مشخصی دارد و آن بیماری زگیل تناسلی است که به‌علت ویروس زگیل تناسلی یا ویروس hpv به‌وجود می‌آید. بیشتر موارد ویروس در سنین باروری و جوانی اتفاق می‌افتد. هنگامی‌که ویروس زگیل تناسلی در سلول‌های دهانه رحم تکثیر می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد تغییرات سرطان‌زا در سلول‌های سرویکس شود اما در بیشتر موارد، ایمنی بدن انسان در حدی قدرتمند عمل می‌کند که می‌تواند قبل از سرطانی شدن سرویکس، ویروس زگیل تناسلی را از بین ببرد.
چه مواردی خطر سرطانی شدن سرویکس و ابتلا به زگیل تناسلی را بیشتر می‌کنند؟
- هرچه افراد از نظر جنسی فعال‌تر باشند احتمال ابتلای آنها به زگیل تناسلی بیشتر می‌شود بنابراین اگر فردی بیش از یک شریک جنسی داشته باشد یا با مردی که بیش از یک شریک جنسی دارد رابطه داشته باشد، ریسک سرطان دهانه رحم در او بالاتر می‌رود.
- هرچه اولین رابطه جنسی در سن پایین‌تر و زیر ۱۸ سال باشد احتمال تغییرات سرطانی دهانه رحم بیشتر است.
- اگر خانمی با مردی رابطه داشته باشد که آن مرد قبلا با خانمی با سرطان دهانه رحم رابطه داشته است احتمال این بیماری در او بالاتر می‌رود.
- مصرف سیگار
- عفونت با ویروس ایدز
- پیوند عضو مخصوصا پیوند کلیه
- عفونت‌های منتقل شونده از راه مقاربت
- برخورد با ماده شیمیایی دی اتیل استیل بسترول
- سابقه ابتلای قبلی به سرطان دهانه رحم
- شخصی که تست غربالگری سرطان دهانه رحم انجام نمی‌دهد یا انجام این تست در او بدون نظم است.
پیشگیری از سرطان دهانه رحم (سرویکس)
همانطور که گفته شد، این سرطان پیشگیری دارد و پیشگیری آن به کمک واکسن است. همیشه درمان سرطان بسیار سخت است و سرطان دهانه رحم جزو علل شایع مرگ و میر خانم‌ها است. بنابراین پیشگیری از آن بسیار مهم‌تر و راحت‌تر از درمان است و به همه خانم‌های زیر 30 سال، واکسن زگیل تناسلی توصیه می‌شود.
برای پیشگیری، جلوگیری از روابط پرخطر و استفاده از کاندوم در روابط و پیشگیری از رابطه جنسی در سن پایین بسیار مهم است.
واکسن زگیل تناسلی چیست؟
اخیرا سه واکسن زگیل تناسلی برای پیشگیری از این بیماری توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است. ویروس زگیل تناسلی یا HPV ویروسی است که تیپ‌های مختلفی دارد. بعضی از تیپ‌های ویروس سرطان‌زایی بالاتری نسبت به بقیه دارند. تنوع نوع واکسن‌ها، به تیپ‌های پوشش دهنده ویروس بستگی دارد.
واکسن HPV در دو تا سه دوز نسبت به سن فرد واکسینه شده تزریق می‌شود. اگر دوز اول قبل از ۱۵ سالگی زده شود، فقط دو دوز نیاز است که به فاصله ۶ تا ۱۲ ماه بعد زده می‌شود. اگر دوز دوم را زودتر از ۶ ماه بزند، دوز سوم نیز نیاز است اما اگر دوز دوم بین ۶ تا ۱۲ ماه بعد تزریق شود، کفایت می‌کند.
اگر دوز اول واکسن بعد از سن ۱۵ سالگی تزریق گردد، دوز دوم یکی دو ماه بعد از دوز اول و دوز سوم ۶ ماه بعد از دوز اول تزریق می‌گردد.
توصیه واکسیناسیون HPV در دختران و پسران سن ۱۲ سالگی است. حتی در سن ۹ سالگی نیز میتوان واکسیناسیون را انجام داد.
اگر فردی قبل از واکسن تماس با ویروسHPV داشته باشد مانعی برای واکسن ندارد و نیازی به انجام تست زگیل تناسلی قبل از واکسن نمی‌باشد.
این واکسن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود اما در دوران شیردهی، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
این واکسن نهایتا تا 30 سالگی باید زده شود.
حتی اگر واکسن HPV را تزریق نموده‌اید، باید غربالگری سرطان سرویکس را انجام دهید و این غربالگری برای همه خانم‌ها واجب است.
غربالگری سرطان دهانه رحم (سرویکس)
هدف ما از غربالگری، همواره شناسایی سریع بیماری در فرد بی‌علامت با روش کم‌هزینه و مقرون‌به‌صرفه می‌باشد. غربالگری با شناسایی سریع بیماری‌ها، مرگ و میر و ناتوانی حاصل از بیماری را به حداقل خود می‌رساند.
نام تست غربالگری سرطان سرویکس، پاپ اسمیر است. در تست پاپ اسمیر، ما یک نمونه بافتی از دهانه رحم جدا می‌کنیم و با بررسی میکروسکوپی آن، ضایعات پیش‌سرطانی را شناسایی می‌کنیم. این نمونه‌گیری در مطب و بدون بیهوشی به‌صورت سرپایی توسط متخصص زنان انجام می‌شود. ضایعات پیش‌سرطانی دهانه رحم را CIN می‌گوییم که می‌توانند خودبه‌خودی برطرف شود یا می‌توانند به گریدهای بالاتر و شدیدتر سرطان تبدیل شوند.
تقریبا نیمی از خانم‌هایی که سرطان دهانه رحم می‌گیرند افرادی هستند که تاکنون تست پاپ اسمیر انجام نداده‌اند و ۱۰ درصد دیگر از زنان مبتلا به سرطان سرویکس نیز طی ۵ سال قبل، پاپ اسمیر انجام نداده‌اند. این آمارها اهمیت پاپ اسمیر را در شناسایی زودرس سرطان و درمان آن نشان می‌دهد.
- افراد کمتر از ۲۱ سال، فقط در شرایطی که دچار نقص ایمنی یا بیماری ایدز هستند باید تست پاپ اسمیر انجام دهند و در غیر این صورت لزومی به انجام این تست نیست.
- در سنین ۲۱ تا ۲۹ سال هر سه سال یک بار غربالگری پاپ اسمیر انجام شود.
- در سنین ۳۰ تا ۶۵ سال هر پنج سال یک بار غربالگری توسط تست بررسی سلولی به همراه تست تشخیص ویروس HPV انجام شود.
- توجه فرمایید که نیازی به انجام غربالگری سالانه وجود ندارد.
- در سنین بالای ۶۵ سال نیز با تشخیص پزشک و در صورت منفی بودن تست‌های قبلی نیازی به انجام غربالگری بیشتر نیست.
