بتادین یکی از محلول‌های کاربردی جهت شست‌وشوی اولیه زخم‌ها و ضدعفونی کردن می‌باشد.بتادین برای زخم استفاده می‌شود. پوویدون ـ آیودین ترکیبی شیمیایی از پوویدون، ید هیدروژن و عنصر ید می‌باشد. این ماده در آب سرد و گرم، اتانول ایزوپروپیل الکل، پلی اتیلن گلیکول و گلیسرول حل می‌شود. ترکیب پوویدون آیودین یا بتادین، ترکیبی از ید به همراه پلیمرها به عنوان حامل است. این ترکیب ضدعفونی کننده علیه انواع میکرو ارگانیسم‌ها موثر است. بتادین توان نابودی و کشتن باکتری‌های مختلف، انگل‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، کیست، پروتوزوآ، اسپور و مخمرها را دارد. سمیت بتادین کمتر از سایر فراورده‌هایی است که ید آزاد دارند اما قدرت اثر آن نیز از فراورده‌های دارای ید آزاد کمتر است.
مکانیسم اثر بتادین برای زخم چیست؟
بتادین از طریق آسیب‌ها و زخم‌هایی که روی پوست دارد جذب پوست می‌شود. پس از جذب ممکن است سطح ید خون بالا برود. در نوزادان جذب بتادین می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید بشود بنابراین بهتر است با نظر پزشک از بتادین برای نوزادان استفاده شود. هنگامی که محلول بتادین برای زخم استفاده می‌شود ید موجود در آن به آرامی آزاد می‌شود. آزاد شدن ید باعث ترکیب آن با دیواره سلولی میکرو ارگانیسم‌ها می‌شود و باعث نابودی آنها می‌شود. همین آزاد شدن آهسته ید از محلول باعث عدم آسیب سلول‌های بدن ما در هنگام استفاده از آن می‌شود.
بتادین در چه مواردی استفاده می شود؟
بتادین برای ضد عفونی کردن استفاده می‌شود. در جراحی برای شستشو و ضدعفونی کردن دست جراحان، برای ضدعفونی کردن محل عمل، بتادین برای زخم‌ها قبل و بعد از بخیه زدن، برای دوش واژینال در عفونت‌های واژن و یا شستشوی واژن قبل از جراحی از بتادین استفاده می‌شود. معمولا استفاده از آن دوز مشخصی ندارد و به اندازه نیاز هر شخص از بتادین استفاده می‌کند فقط توجه داشته باشید که بتادین زخم را تازه نگه می‌دارد و استفاده طولانی مدت از آن باعث عدم بهبود زخم می‌شود.
به‌طور کلی موارد استفاده بتادین بصورت زیر دسته بندی می شود
- شستشوی پوست و ضد عفونی کردن پوست قبل از هر جراحی
- تمیز کردن پوست دست جراحان
- محلول‌های دهان شوی بتادین برای ضدعفونی کردن دهان و حلق در بیماری‌های التهابی و عفونی دهان و حتی در مصارف دندان پزشکی استفاده می‌شود.
- پمادهای موضعی بتادین برای ضد عفونی کردن سوختگی، بتادین برای زخم‌های موضعی و بریدگی‌ها و خراش‌ها، جراحی‌های کوچک استفاده می‌شود.
- پماد موضعی برای عفونت‌های موستی باکتری یا قارچ استفاده می‌شود.
- پماد موضعی گاهی برای بیماران زخم بستر تجویز می‌شود.
- دوش و ژل واژینال برای التهاب واژن ناشی از کاندیدا (قارچ) یا تریکوموناس استفاده می‌شود.
- ژل یا دوش واژینال قبل از جراحی‌های واژن کاربرد دارد.
- دوش واژینال جهت بیماری‌های مختلط واژن استفاده می‌شود.
بتادین چه مدت روی پوست اثر می‌کند؟
در استفاده جراحی تا یک ساعت بتادین پوست را تمیز نگه می‌دارد. باکتری‌های سطح پوست بعد از ۶ تا ۸ ساعت دوباره به میزان قبل از استفاده از بتادین باز می‌گردند.
شکل‌های مختلف بتادین کدامند؟
بتادین به شکل‌های مختلفی تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرد که هر کدام مصرف خاص خود را دارد. شکل‌های بتادین شامل: محلول، اسپری، پماد موضعی، اسکراب، شامپو، پد و ژل واژینال و دوش واژینال می‌باشد.
مصرف بتادین برای زخم دربارداری
هیچ مطالعه‌ای منع مطلق مصرف بتادین در بارداری را نشان نداده است اما بهتر است بدون اجازه پزشک در خانم‌های باردار استفاده نشود زیرا می‌تواند عوارضی داشته باشد. بنابراین مصرف بتادین برای زخم در بارداری فقط در شرایط خاص و فقط با تجویز پزشک انجام می‌شود.
عوارض جانبی بتادین
همانطور که گفتیم بتادین به‌صورت موضعی مصرف می‌شود. به دلیل اینکه مصرف موضعی دارد عوارض آن نیز معمولا به‌صورت موضعی رخ می‌دهد و می‌تواند باعث تورم، خارش، تحریک پوست، واکنش حساسیتی پوست و گاهی بروز دانه و راش قرمز رنگ روی پوست شود.
- اگر بتادین برای زخم‌های بسیار بزرگ استفاده شود با جذب بالای ید موجود در آن باعث ناراحتی و مشکلات کلیوی، افزایش سدیم موجود در خون و اسیدوز متابولیک می‌شود.
- اگر دچار مشکلات تیروئیدی هستید بهتر است مداوم از بتادین برای زخم استفاده نکنید.
- بتادین برای زخم برای خانم‌های باردار زیر ۳۲ هفته اصلا توصیه نمی‌شود و فقط در شرایط خاص به دستور پزشک مصرف شود.
- اگر داروی لیتیوم مصرف می‌کنیم استفاده از بتادین برای شما توصیه نمی‌شود و به این منظور با پزشکتان مشورت کنید.
تداخلات دارویی
تداخلات جدی و مهمی با بتادین ذکر نشده است و در مطالعات مصرف موضعی بتادین معمولا هیچ تداخلی بادارویی ندارد.
البته بتادین می‌تواند با فلزات واکنش دهد و برای مصارفی مانند زخم پیرسینگ استفاده نمی‌شود.
اگر شخصی حساسیت زیادی به ید دارد بهتر است از بتادین بسیار با احتیاط استفاده کند.
چند نکته درباره بتادین
- اگر بعد از مصرف بتادین دچار علائم موضعی و حساسیت شدید مصرف آن را قطع کنید.
- بتادین اسپرم کش محسوب می‌شود. درصورتی که قصد بارداری دارید از استفاده واژینال بتادین پرهیز کنید.
- بتادین می تواند باعث لکه کردن پارچه شود و لکه آن به راحتی پاک نمی‌شود. درصورتی که بخشی از لباس شما لکه شد می‌توانید با آمونیاک رقیق آن را بشویید تا لکه از بین برود.
- دقت کنید قبل از مصرف بتادین باید محلول را به خوبی تکان دهید زیرا مواد موثر ممکن است ته نشین شوند.
انواع بتادین
بتادین قهوه‌ای
این بتادین جهت ضدعفونی کردن بعد از جراحی استفاده می‌شود و غیر استریل است و شامل پوویدون آیودین ۷.۵ درصد است.
برای استفاده، دست‌ها را نم‌دار کنید و ۵ میلی لیتر بتادین روی آن بریزید و به مدت دو تا سه دقیقه دست‌ها را بهم بمالید. سعی کنید تمام قسمت‌ها و زیرناخن را بشویید. این کار را سپس دوباره با ۵ میلی لیتر دیگر بتادین تکرار کنید.
بتادین سبز
حاوی پوویدون آیودین ۱۰ درصد است. این بتادین نیز غیر استریل است و یک بار مصرف است و جهت پاک کردن عوامل عفونی و میکروبی سطح پوست قبل از اعمال جراحی استفاده می‌شود. محلول بتادین سبز را قبل از جراحی روی پوست می‌زنند و اجازه می‌دهند تا خشک شود. سپس پوست تمیز می‌گردد.
چشم
بافر ۲.۵ درصدی پوویدون آیودین برای جلوگیری از عفونت ملتحمه نوزادی استفاده می‌شود. این محلول می‌تواند انواع میکرو ارگانیسم‌های ملتحمه نوزاد را از بین ببرد و از عفونت چشمی نوزادان ناشی از سوزاک نایسریا گونوره‌آ یا کلامیدیا تراکوماتیس پیشگیری نماید.
