داروی بتامتازون یک نمونه از کورتون است که به شکل‌های مختلف و کاربردهای مختلف در بازار موجود است.
کورتون‌ها دسته کاربردی از داروها هستند که استفاده درست آنها می‌تواند کمک‌های زیادی به درمان کند اما امروزه استفاده غیر علمی آنها باعث غالب شدن عوارض آن گشته است و چیزی که بیشتر بین مردم شنیده می‌شود، ترس از عوارض شدید کورتون است. متاسفانه بسیار دیده شده است که حتی در مواردی که پزشک باتجربه ای به‌عنوان درمان اصلی بیماری داروی کورتون را تجویز می‌کند، بیمار به توصیه آشنایان و برای جلوگیری از عوارض، داروی خود را مصرف نمی‌کند و روز به روز حال او بدتر می‌شود.
کورتون‌ها، شامل داروهای بسیار زیادی می‌شوند که در برخی بیماری‌ها به عنوان درمان اصلی و غیر قابل جایگزین شناخته شده‌اند و در برخی شرایط به عنوان درمان کمکی استفاده می‌شوند. کورتون‌ها به شکل‌های مختلف در بازار موجودند. به شکل قرص، کپسول، تزریقی و اسپری.
نام علمی این دسته دارویی، کورتیکواستروئید است که خود به دو دسته گلوکو کورتیکوئید و مینرالوکورتیکوئید تقسیم می‌شود. گلوکورتیکوئیدها، اثر بسیاری بر پاسخ‌های التهابی بدن دارند و مینرالوکورتیکوئیدها، در کلیه روی جذب یون سدیم تاثیر می‌گذارند و در حقیقت داروی کلیوی محسوب می‌شوند. در مطلب زیر، گلوکوکورتیکوئیدها بررسی شده‌اند. در حقیقت وقتی به اسم کورتون اشاره می‌کنیم منظورمان همان دسته گلوکوکورتیکوئید است.
گلوکوکورتیکوئیدها
اثرات این نوع کورتون‌ها روی بدن چیست؟
اثرات متابولیک
متابولیسم به معنی سوخت و ساز است. کورتون‌ها در مرحله اول روی سوخت و ساز بدن تاثیر می‌گذارند. باعث تجزیه قندهای ذخیره شده در بدن و افزایش قند خون می‌شوند. با افزایش قند خون، بدن مکانیسم ترشح انسولین را فعال می‌کند. انسولین قند اضافی خون را جذب عضلات و بافت‌ها می‌کند. پس کورتون‌ها، با افزایش قند خون، باعث افزایش ترشح انسولین هم می‌شوند.
همچنین کورتون‌ها روی سوخت و ساز چربی‌ها نیز اثر دارند. کورتون‌ها باعث تجزیه چربی‌ها می‌شوند و همچنین باعث تجمع چربی در یکسری نقاط خاص بدن می‌شوند. از جمله محل‌هایی که کورتون‌ها باعث تجمع چربی در آن محل می‌شود، پشت، شانه‌ها و صورت است که به اصطلاح به تجمع چربی در صورت، صورت مثل ماه (moon faces) و تجمع چربی در پشت (buffalo hump) می‌گوییم.
کورتون‌ها در کاتابولیسم پروتئین‌ها نیز نقش دارند.
دوزهای بالای کورتون، اثرات مخربی بر روی بافت‌ها می‌گذارد. دوز بالای کورتون می‌تواند پروتئین موجود در عضلات را از بین ببرد، همچنین باعث تخریب بافت‌های مختلف بدن از جمله لنف، بافت همبند، چربی و پوست می‌شود. کورتون با دوز بالا با تخریب بافت استخوان باعث پوکی استخوان می‌شود.
اثرات سرکوبگر سیستم ایمنی بدن
کورتون‌ها می‌توانند سیستم ایمنی بدن را به گونه‌های مختلف و در دوزهای متفاوت سرکوب کنند. شاید به ظاهر سرکوب ایمنی، یک عارضه به حساب آید اما در واقع از این کار کورتون‌ها استفاده‌های زیادی می‌شود. در سرطان‌های خون، کورتون‌ها با مهار سلول‌های خونی به درمان کمک می‌کنند. بعد از پیوند عضوی به بدن، فردی که پیوند گرفته است، عضو مربوطه را بیگانه می‌شناسد و سلول‌های بدنش به آن عضو حمله می‌کنند و به اصطلاح عضو را پس می‌زند. برای جلوگیری از پس زدن پیوند، می‌توانیم از داروی سرکوبگر ایمنی مانند کورتون استفاده می‌کنیم.
اثر ضد التهابی
کورتون‌ها، با مکانیسم‌های پیچیده و فعال کردن یک سری مواد در بدن، پاسخ‌های التهابی بدن را مهار می‌کنند و به‌عنوان داروی ضد التهاب شناخته می‌شوند البته دوز ضد التهاب آنها مهم است. برای مثال، التهاب می‌تواند التهاب تارهای صوتی بدن و گرفتگی صدا بعد از بیماری باشد که با یک دوز آمپول کورتون این التهاب بر طرف می‌شود. التهاب می‌تواند التهاب راه‌های هوایی به دلیل بیماری آسم باشد که با اسپری کورتون بر طرف می‌شود. همچنین اسپری بینی کورتون، می‌تواند التهاب و احتقان بینی در سرماخوردگی را بر طرف کند.
اثرات متفرقه
کورتون‌ها یکسری اثرات دیگر هم دارند. برای مثال دوزهای بالای کورتون، ترشح اسید معده را بیشتر می‌کنند. همچنین دوز بالای کورتون می‌تواند روی رفتار فرد تاثیر گذار باشد. یکی دیگر از اثرات کورتون می‌تواند دفع بالای آب از طریق ادرار باشد.
داروی بتامتازون
داروی بتامتازون یک نمونه کورتون است که به شکل‌های مختلف و کاربردهای مختلف در بازار موجود است.
پماد بتامتازون
شکل پماد بتامتازون به عنوان یک کورتون قوی در درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی موثر است. می‌دانیم کورتون‌ها داروهایی ضد التهاب هستند. پماد بتامتازون برای درمان التهاب ناشی از درماتیت، پسوریازیس، آلرژی و اگزمای پوست و … نقش دارد. عارضه جانبی شایع در استفاده از پماد بتامتازون خارش و تحریک و حساسیت پوستی است و معمولا عارضه جدی دیگری ندارد. پوشاندن سطح پماد با پانسمان باعث جذب بالاتر آن ماده دارویی می‌شود. هرگز روی سطحی که پماد بتامتازون مالیده شده است را نپوشانید زیرا جذب بالای آن می‌تواند باعث بروز عوارض کورتون خوراکی در فرد شود.
تداخل دارویی بتامتازون با آلدسلوکین گزارش شده است. مصرف بیش از صد گرم در هفته پماد بتامتازون می‌تواند عوارض کورتون سیستمیک و مهار غده آدرنال بدن را داشته باشد. این پماد نباید به طور مزمن استفاده شود و در صورت عدم درمان ضایعه باید به پزشک مراجعه شود.
قرص و آمپول بتامتازون
مصرف بتامتازون به صورت خوراکی می‌تواند عوارض جانبی بیشتری نسبت به مصرف موضعی به صورت کرم و لوسیون داشته باشد اما جزو محدود درمان‌ها در یکسری بیماری‌های خودایمنی و شرایط خاص محسوب می‌شود.
قرص یا آمپول بتامتازون به طور موثری می‌تواند ایمنی بدن را کاهش دهد. این کاهش ایمنی بدن در یک سری بیماری‌های خود ایمنی که بدن به صورت تصادفی به خودش حمله می‌کند می‌تواند مفید باشد. برای مثال بیماری‌هایی مانند لوپوس، هپاتیت خود ایمنی، بیماری‌های عضلانی و مفصلی مانند رماتیسم و آسم به درمان با بتامتازون پاسخ خوبی می‌دهند.
می‌دانیم بتامتازون تاثیرات مختلفی روی بخش‌های مختلف بدن می‌گذارد. برای شناخت بهتر کورتون‌ها مطلب کورتون را مطالعه فرمایید. برای جلوگیری از عوارض بتامتازون، فشارخون بالا، سابقه حمله قلبی، مشکلات تیروئید، مشکلات گوارشی و سابقه عفونت اخیر را با پزشک خود درمیان بگذارید. قبل از شروع بتامتازون باید درباره موارد بالا با پزشک مشورت کنید تا در صورت لزوم دارو عوض شود. مصرف کورتون در بارداری و شیردهی نیز می‌تواند عوارضی روی جنین داشته باشد که در این باره حتما باید به کمک پزشک تصمیم گیری کنید.
عوارض جانبی بتامتازون خوراکی یا تزریقی
- دل‌درد و تهوع، هضم سخت غذا از عوارض شایع مصرف بتامتازون خوراکی است. درصورتی که استفراغ شما خونی نباشد می‌توان با مصرف غذای کم حجم و سبک همراه این دارو از عوارض آن کاست.
- در صورت تغییر در وضعیت روانی خود و افکار خودکشی و گیجی یا افکار ناخوشایند حتما این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
- مصرف بتامتازون خوراکی باعث مشکلات خواب می‌شود.
- بتامتازون می‌تواند باعث اضافه وزن شود.
- بتامتازون با تضعیف ایمنی بدن، ریسک عفونت را بیشتر می‌کند.
- مصرف طولانی کورتون‌ها باعث تضعیف استخوان می‌شود و ریسک استئوپروز یا پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. بررسی تراکم استخوان در دوره مصرف طولانی کورتون‌ها لازم است.
لوسیون بتامتازون
یکی دیگر از شکل‌های دارویی بتامتازون، لوسیون بتامتازون است.
لوسیون بتامتازون از داروهای موثر و مفید در التهابات پوستی است. لوسیون بتامتازون در درمان برخی مشکلات پوستی از جمله اگزما و پسوریازیس کاربردی است. همچنین در درمان شوره سر برخی پزشکان از لوسیون بتامتازون کمک می‌گیرند.
عارضه جانبی لوسیون بتامتازون عفونت پوستی است. در صورت خوردن این ماده می‌تواند مشکلات خطرناکی از جمله بیهوشی یا مشکل تنفسی داشته باشد.
منع مصرف بتامتازون
در شرایط زیر با پزشک جهت بررسی مصرف داروی کورتون مشورت کنید:
- دیابت
- عفونت
- بارداری
- شیردهی
- کودک زیر ۱۳ سال
پس همانطور که گفته شد بتامتازون یک نوع کورتون است و می‌تواند مانند تمام کورتون‌ها باعث سرکوب ایمنی و سایر علائم مصرف کورتون شود.
هشدار در مورد مصرف سرخود بتامتازون
این دارو باید فقط با راهنمایی پزشک مصرف شود و مصرف خودسرانه آن می‌تواند عوارض شدیدی روی فرد بگذارد.
- کورتون تقریبا روی تمام قسمت‌های بدن عارضه برجای می‌گذارد.
- می‌تواند عوارض پوستی ماندن نازک شدن پوست، جوش و آکنه، افزایش وزن، هیرسوتیسم و قرمزی صورت و استریا برجای بگذارد.
- کورتون می‌تواند عوارض چشمی مانند کاتاراکت و گلوکوم ایجاد کند.
- عوارض قلبی کورتون باعث افزایش مایع داخل عروقی می‌شود.
- کورتون می‌تواند باعث عوارض عصبی و روانی، عوارض عضلانی و اسکلتی، عوارض متابولیک مانند دیابت و عوارض خونی مانند افزایش تعداد گلبول‌های سفید شود.
پس در مصرف کورتون‌ها مانند بتامتازون دقت کنید و بدون تجویز و مشورت با پزشک هرگز این داروها را تهیه نکنید.
