دو تا سه درصد زنان به سرطان رحم مبتلا می‌شوند. لایه داخلی رحم که اندومتر نام دارد، منشا ۹۷ درصد سرطان‌های رحم می‌باشد. سرطان اندومتر شایع ترین بدخیمی دستگاه تناسلی محسوب میشود. به ترتیب شیوع انواع سرطان، چهارمین سرطان شایع سرطان رحم است. پس با توجه به شیوع بالای آن شناختن علائم و انواع آن کمک به پیگیری بیشتر و درمان سریع‌تر می‌کند.
سرطان اندومتر
سرطان اندومتر یا آدنو کارسینوم اندومتر که شایع‌ترین نوع سرطان رحم محسوب میشود، یک پیش زمینه برای ابتلا دارد. در ابتدا اندومتر دچار هیپرپلازی میشود. هیپر پلازی به افزایش تعداد سلول‌های یک بافت گفته میشود. وقتی بافت درونی رحم یا اندومتر تکثیر شود و تعداد سلول‌هایش افزایش پیدا کند، این افزایش تعداد سلول‌ها زمینه‌ای برای سرطانی شدن اندومتر است. پس اولین مرحله تکثیر بالای سلول‌هاست و بعد از آن این تکثیر بی‌رویه باعث سرطانی شدن سلول‌ها میشود.
اکنون سوالی که پیش می‌آید این است که چه عاملی باعث این تکثیر بی‌رویه و سرطانی شدن سلول‌ها میشود؟ پاسخ هورمون است. دلیل اصلی اینکه در زندگی می‌شنویم مواد و داروهای هورمونی ضرر دارند همین سرطان‌هایی است که به دلیل هورمون‌ها ایجاد میشود. هورمون موثر در سرطان رحم استروژن است. منبع افزایش استروژن می‌تواند از درون بدن و بیرون بدن باشد.
منابع درونی افزایش استروژن می‌تواند ترشح بالای این هورمون از تخمدان باشد. بافت چربی و بعضی از تومورها هم می‌توانند استروژن ترشح کنند.
منبع بیرونی افزایش استروژن نیز می‌تواند توسط داروی هورمونی باشد. این داروها شامل قرص‌های استروژن، برچسب‌های پوستی و کرم واژینال می‌باشند.
در بدن همه خانم‌ها به‌طور طبیعی در چرخه قاعدگی هنگامی که هورمون استروژن ترشح بالایی دارد، تکثیر لایه داخلی رحم را می‌بینیم اما زمانی به این تکثیر هیپرپلازی گفته میشود که بیشتر از ۶ ماه هورمون استروژن سطح بالایی داشته باشد و کاهش نیابد و تکثیر اندومتر ادامه پیدا کند.
چه مواردی خطر افزایش تکثیر اندومتر و سرطان رحم را بیشتر می‌کنند؟
- تمام مشکلات خانم‌ها در سن یائسگی ناشی از کاهش هورمون‌های جنسی می‌باشد و برای پیشگیری از علائم آزار دهنده دوران یائسگی گاهی برای خانم‌ها هورمون تجویز میشود. استفاده طولانی مدت از دوزهای بالای استروژن در این سنین می‌تواند شخص را مستعد تکثیر اندومتر و سرطان رحم کند.
- دوز بالای داروی تاموکسیفن نیز می‌تواند ریسک ابتلا به هیپرپلازی اندومتر را بیشتر کند.
- تومورهایی که ترشح هورمون استروژن دارند.
- چاقی
- شخصی که هیچ زایمان و بارداری در زندگی نداشته است.
- هرچه سن بیشتر شود احتمال سرطان رحم بالاتر می‌رود.
- نازایی
- یائسگی در سن بالا
- شروع قاعدگی در سن پایین
چه علائمی در شخصی که هیپرپلازی اندومتر و سرطان رحم دارد دیده میشود؟
هر گونه خونریزی نابجا از واژن، ما را مشکوک به مشکلات رحم می‌کند و نیاز به بررسی بیشتر دارد. هر خانم با خونریزی واژینال غیر طبیعی که سن بالای ۴۵ سال دارد باید از نظر سرطان رحم بررسی شود اما در خانم های زیر ۴۵ سال اگر شرایط زیر را داشته باشند بیشتر به سرطان رحم مشکوک می‌شویم و نیاز به بررسی دارند:
- سابقه خانوادگی سرطان سینه،روده بزرگ و کولون
- چاقی
- افزایش تکثیر یا هیپرپلازی اندومتر
- شخصی که به‌طور مزمن تخمک‌گذاری ندارد
- استفاده از داروی تاموکسیفن
- درمان با هورمون استروژن
تشخیص افزایش تکثیر اندومتر چگونه صورت می‌گیرد؟
اصلی‌ترین راه تشخیصی هنگامی که خونریزی غیر طبیعی از واژن می‌بینیم نمونه‌گیری از رحم و بررسی آزمایشگاهی نمونه می‌باشد. این نمونه معمولا در مطب متخصص گرفته میشود و به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.
یکی دیگر از راه‌های ساده‌تر بررسی تکثیر اندومتر سونوگرافی است. از طریق انجام سونوگرافی به‌راحتی می‌توان تکثیر اندومتر و پولیپ‌های اندومتر را تشخیص داد. اگر فردی بعد از یائسگی در سونوگرافی ضخامت اندومتر بالاتر از ۴ میلی متر داشته باشد باید از نظر سرطان رحم بررسی شود. هم چنین مشاهده شدن پولیپ در رحم و تجمع مایع در سونوگرافی، می‌تواند زمینه تکثیر اندومتر باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
درمان هیپرپلازی رحم
گفتیم که بیشتر موارد تکثیر و هیپرپلازی رحم در نهایت به سرطان رحم تبدیل میشود. برای مدیریت بهتر در افرادی که به ناچار داروی هورمونی می‌خورند باید پیگیری از نظر هیپرپلازی رحم انجام شود. همچنین در افرادی که به‌دلیل سرطان پستان قرص تاموکسیفن استفاده می‌کنند این قرص می‌تواند به‌عنوان استروژن ضعیف عمل کند. بنابراین در مصرف کنندگان تاموکسیفن نیز پیگیری رحم با نمونه‌گیری می‌تواند کمک کننده باشد.
در افرادی که دچار هیپرپلازی یا افزایش تکثیر اندومتر شده‌اند به‌کمک داروی هورمونی پروژسترون می‌توانیم این مشکل را درمان کنیم. پروژسترون می‌تواند گیرنده‌های هورمون استروژن را کمتر کند و تکثیر اندومتر را کاهش دهد. اما در بیشتر افرادی که دچار هیپرپلازی اندومتر می‌شوند نمی‌توانیم به‌طور موثری از سرطان رحم جلوگیری کنیم و در نهایت در بیشتر افراد مجبور به جراحی و خروج رحم هستیم. گاهی کورتاژ هم می‌تواند جزو درمان‌های موثر باشد.
پولیپ رحم یا پولیپ اندومتر چیست؟
پولیپ به برآمدگی داخلی رحم که ناشی از افزایش تکثیر دیواره داخلی رحم می‌باشد گفته میشود. پولیپ‌ها می‌توانند علامتی از شروع تکثیر اندومتر و سرطانی شدن آن باشد. پولیپ‌ها قبل از شروع یائسگی یا بلافاصله بعد از یائسگی به‌وجود می‌آیند. گاهی پولیپ‌ها به‌دلیل علائمی مانند خونریزی غیر طبیعی رحم کشف می‌شوند و گاهی به‌صورت تصادفی در طی کورتاژ مشاهده می‌شوند. گاهی پولیپ‌ها در داخل گردن رحم به‌وجود می‌آید و با رشدشان باعث احساس درد و خونریزی می‌شوند که با جراحی می‌توانیم جلوی عوارض آن را بگیریم.
شایع‌ترین علامت پولیپ خونریزی غیر طبیعی واژن است. پولیپ‌هایی که در خانم‌ها بعد از یائسگی رخ می‌دهد و یا در خانم‌هایی که داروی تاموکسیفن مصرف می‌کنند نسبت به پولیپ خانم‌های سن باروری احتمال بیشتری برای سرطانی شدن دارند.
سرطان اندومتر یا سرطان رحم
سرطان رحم سرطان شایع در زنان بعد از یائسگی می‌باشد. ده درصد زنان یائسه‌ای که با خونریزی غیرطبیعی به پزشک مراجعه می‌کنند مبتلا به سرطان رحم هستند.
دو نوع سرطان رحم وجود دارد. سرطان رحم وابسته به هورمون یا تیپ یک و سرطان غیر وابسته به هورمون یا تیپ دو
سرطان وابسته به هورمون استروژن در مواردی که افزایش هورمون استروژن در بدن رخ می‌دهد، ایجاد میشود و سرطان غیر وابسته به هورمون در سنین یائسگی و حتی در مواردی که رحم نازک‌تر است رخ می‌دهد. این نوع دوم سرطان شیوع کمتری دارد و احتمالا بدخیمی آن بیشتر است و درمان سخت تری دارد.
سرطان اندومتر در ابتدا محدود به رحم و لایه داخلی رحم یعنی اندومتر می‌باشد اما به‌سرعت به سمت دیواره میانی رحم و خارج رحم و عروق لنفاوی گسترش پیدا می‌کند و متاستاز می‌دهد. گسترش سرطان و متاستاز در سرطان رحم بسیار شایع‌تر و سریع‌تر از انواع دیگر سرطان تخمدان و دهانه رحم است.
تشخیص سرطان رحم چگونه انجام میشود؟
بعد از مشاهده علائم سرطان که خونریزی غیر طبیعی واژن است، نمونه برداری از رحم انجام میشود. در بررسی نمونه سرطانی شدن سلول‌ها گزارش میشود و تشخیص سرطان رحم انجام میشود. افزایش سطح CA125 در آزمایش خون می‌تواند پیش بینی کننده مرحله و پیشرفت سرطان رحم باشد.
علائم سرطان رحم چیست؟
در بعضی از افراد که مسن‌تر هستند دهانه خروجی رحم تنگ میشود و این تنگی موجب تجمع خون در داخل حفره رحم میشود و تنها ترشح چرکی از واژن تنها علامت سرطان رحم است. در مراحل پیشرفته گاهی احساس درد و فشار و ناراحتی لگن ایجاد میشود در ۲۰ درصد موارد سرطان رحم می‌تواند هیچ علامتی نداشته باشد.
چه مواردی می‌تواند باعث خونریزی رحم بعد از یائسگی باشد؟
در زیر به ترتیب شیوع مواردی که باعث خونریزی رحم بعد از دوران یائسگی میشود توضیح داده شده است.
- در ۳۸ درصد موارد علت پولیپ اندومتر است.
- در ۳۱ درصد موارد علت آتروفی اندومتر یا ازبین رفتن لایه داخلی رحم است که در تمام خانم‌های یائسه به‌طور طبیعی رخ می‌دهد.
- در ۲۲ درصد موارد علل دیگری دارد که باید بررسی شود.
- در ۷ درصد موارد علت سرطان اندومتر است.
- در ۲ درصد موارد هیپرپلازی اندومتر علت این خونریزی می‌باشد.
درمان سرطان رحم چیست؟
اصلی‌ترین درمان برای سرطان رحم برداشتن رحم توسط جراحی یا هیسترکتومی است.
اگر سرطان رحم متاستاتیک باشد، بعد از عمل جراحی برداشت رحم رادیوتراپی انجام میشود تا در صورت متاستاز سلول‌های سرطانی سایر قسمت‌های بدن از بین بروند. شیمی درمانی هم در متاستاز به حفره شکمی می‌تواند کمک کننده باشد. درمان سرطان رحم تخصصی و با صلاح دید متخصص با روش‌های مختلف انجام میشود. گاهی درصورتی که متاستاز رخ نداده باشد درمان می‌تواند محدود به جراحی برداشت رحم باشد.
سرطان رحم عود کننده چیست؟
پس از انجام عمل سرطان رحم، درصورتی که رادیوتراپی انجام نشده باشد باید پیگیری و معاینه دوره‌ای انجام شود. توصیه میشود هر ۳ تا ۴ ماه توسط متخصص زنان معاینه واژینال انجام شود و بعد از ۲ سال هر سال دو مرتبه معاینه انجام شود. خانم‌هایی که رادیوتراپی می‌شوند، از نظر عود سرطان رحم ریسک کمتری دارند و احتمال عود سرطان رحم در آنها کمتر است.
اگر سرطان رحمی نوع وابسته به هورمون استروژن باشد، عود سرطان به درمان با هورمون پروژستین پاسخ خوبی می‌دهد و عوارض کمتری هم دارد.
سارکوم رحم چیست؟
یکی از بدخیمی‌های ناشایع دستگاه تناسلی سارکوم رحمی می‌باشد. سارکوم نوعی تومور درگیر کننده رحم است که باعث بزرگ شدن رحم میشود. اگر رحم بعد از یائسگی به‌صورت پیشرونده‌ای بزرگ شود و افزایش سایز داشته باشد، علت آن می‌تواند سارکوم رحمی باشد. سارکوم رحمی باعث درد لگن، بزرگی رحم و ترشحات واژن میشود. روش تشخیصی در افزایش پیشرونده سایز رحم خارج کردن رحم است و در صورت تشخیص سارکوم درمان جراحی به کمک رادیوتراپی و شیمی درمانی انجام میشود.
سارکوم رحم بدخیمی بیشتر دارد خطرناک‌تر است به نقاط دوردست متاستاز می‌دهد و درمان آن سخت‌تر می‌باشد.
پس به‌طور کلی مهم‌ترین علامت سرطان رحم خونریزی‌های غیرطبیعی واژن است و گاهی هم می‌تواند بی‌علامت باشد. هر گونه خونریزی واژن به‌خصوص در سن بعد یائسگی نیاز به نمونه‌برداری و پیگیری از نظر سرطان رحم دارد.
