در مطلب زیر با هم غربالگری‌های دوران بارداری و مراقبت‌های لازم در دوران بارداری را مرور می‌کنیم و غربالگری‌های تخصصی‌تر را بررسی می‌کنیم.
مراقبت‌های دوران بارداری دوره‌هایی از ویزیت پزشک هست که برای تمام خانم‌های باردار لازم و ضروری است اما غربالگری‌های دوران بارداری که در دو مرحله انجام می‌شود، نوعی سونوگرافی و آزمایش تخصصی‌تر است که برای همه خانم‌های باردار ضروری نیست و فقط در شرایط خاص و با تشخیص متخصص زنان توصیه به انجام این غربالگری‌ها می‌شود. این شرایط خاص می‌تواند سابقه مشکل ژنتیکی در خانواده یا فرزند قبلی، سابقه سقط، دیابت بارداری، مصرف داروی خاص قبل بارداری یا در حین بارداری و سایر مشکلات در بارداری یا قبل از آن باشد.
ابتدا مراقبت‌های روتین بارداری را با هم مرور می‌کنیم
۹ ویزیت روتین دکتر زنان در طی بارداری لازم است. یک ویزیت هم قبل از اقدام برای بارداری در ویزیت اولیه که قبل از بارداری انجام می‌شود تشکیل پرونده شما شروع می‌شود. درباره سابقه بیماری‌ها، داروهای مصرفی پرسیده می‌شود. همچنین یک معاینه کامل از جمله قد و وزن و فشارخون و معاینه دندان انجام می‌شود. آزمایش چکاپ قبل از شروع بارداری شامل آزمایش خون، تیروئید، قند خون و hiv برای همه خانم‌ها درخواست می‌شود. توصیه می‌شود قبل از اقدام به بارداری تست پاپ اسمیر برای غربالگری سرطان دهانه رحم گرفته شود. قبل از بارداری توصیه به مصرف مکمل ید و فولیک می‌شود و در صورت نیاز واکسن سرخجه و هپاتیت تزریق می‌گردد.
هفته ۶ تا ۱۰
در اولین مراقب بعد از بارداری که معمولا هفته ۶ تا ۱۰ بارداری انجام می‌شود درباره تغذیه و مکمل‌های غذایی توضیح داده می‌شود. همچنین خانم باردار به‌طور کامل معاینه شده و آزمایشات چکاپ اولیه بارداری درخواست می‌شود. در این آزمایش باید گروه خونی مادر تعیین شود تا در صورت منفی بودن خون مادر درباره تزریق آمپول روگام توضیح داده شود. در صورتی که مادر منفی و پدر گروه خونی مثبت داشته باشد باید یک آمپول به مادر در دوران بارداری تزریق شود تا واکنش خون مادر و جنین باعث آسیب جنین نشود. همچنین تیروئید، قند خون، کلیه، هپاتیت و ادرار هم آزمایش می‌شود تا در صورت هر گونه بیماری اقدام لازم هرچه سریع‌تر انجام شود.
هفته ۱۱ تا ۱۳: اولین مرحله غربالگری‌های دوران بارداری
در بارداری‌های طبیعی به طور روتین در این هفته‌ها مراقبت و آزمایش درخواست نمی‌شود اما در بارداری مشکل‌دار با تشخیص پزشک در این هفته‌ها سونوگرافی غربالگری NT انجام می‌شود.
از هفته یازدهم بارداری، بین جنین سالم و جنین مبتلا به ناهنجاری ژنتیکی مانند سندرم داون یا تریزومی ۲۱ تفاوت‌هایی ایجاد می‌شود. با سونوگرافی غربالگریNT این تفاوت‌ها بررسی می‌شود و درصورت وجود ناهنجاری در جنین توصیه به ختم بارداری می‌شود. این غربالگری شامل یک آزمایش خون و یک سونوگرافی مخصوص است. در آزمایش خون هورمون BHCG که از جفت ترشح می‌شود بررسی می‌شود. کاهش BHCG می‌تواند نشان دهنده مشکل مادرزادی جنین باشد. در این مرحله از غربالگری‌های دوران بارداری، پروتئین A خون نیز بررسی می‌شود. کاهش پروتئین A در خون نیز نشانگر مشکل مادرزادی است.
سونوگرافی NT
در این سونوگرافی چین پشت گردن و استخوان بینی جنین اندازه گیری می‌شود. اگر ضخامت این چین‌ها بیش از حد باشد نشان‌دهنده ناهنجاری جنینی است.
همان‌طور که گفته شد، اولین مرحله از غربالگری‌های دوران بارداری در هفته ۱۱ تا ۱۳ و به کمک سونو گرافی NT و آزمایش خون انجام می‌شود و یک محدوده از طبیعی تا غیر طبیعی برای جنین مشخص می‌شود. در صورت غیرطبیعی بودن جنین سریعا با نمونه برداری از پرزهای جفت یا امینوسنتز، ناهنجاری جنین تشخیص داده می‌شود و در صورتی که تشخیص سندرم داون بدهیم دستور سقط جنین صادر می‌گردد.
هفته ۱۶ تا ۲۰
در غربالگری‌های دوران بارداری، مراقبت دوم بارداری در این هفته انجام می‌گیرد و طی این مراقبت آموزشات لازم به مادر داده می‌شود معاینه مادر و بررسی صدای قلب جنین و ارتفاع رحم انجام می‌شود. در این هفته‌ها سونوگرافی بررسی وضعیت جنین و جفت انجام می‌شود. درصورتی که متخصص زنان صلاح بداند در هفته ۱۵ تا ۱۷ مرحله دوم غربالگری‌های دوران بارداری انجام می‌شود. همچنین از ۱۶ هفته توصیه به مصرف مکمل آهن و مولتی ویتامین می‌شود. درصورت نیاز واکسن توام و آنفولانزا برای مادر تجویز می‌شود. بهتر است خانم‌های باردار در فصل آنفولانزا واکسینه شوند.
غربالگری‌های دوران بارداری، مرحله دوم هفته ۱۵ تا ۲۰
در این مرحله از غربالگری برای خانم‌هایی که احتمال مشکلات ژنتیکی در آنها وجود دارد یا در مرحله اول غربالگری‌های دوران بارداری مشکلی وجود داشته است سونوگرافی انومالی درخواست می‌شود. در این سونوگرافی اندازه اندام‌های جنین و عملکرد اندام‌ها بررسی می‌شود. در این سونوگرافی رشد جنین به خوبی بررسی می‌شود. جفت و مایع آمونیوتیک بررسی می‌شود و جنسیت جنین به‌درستی تشخیص داده می‌شود. در این سونوگرافی دست و پای جنین، انگشتان، صورت جنین به دقت بررسی می‌شود و در صورت وجود هر گونه مشکل اقدامات لازم برای جنین انجام می‌گردد.
هفته ۲۴ تا ۳۰
مراقبت سوم بارداری در این هفته‌ها انجام می‌شود. مثل سایر مراقبت‌ها توصیه‌های لازم گفته می‌شود معاینه کامل مادر باردار از جمله قد و وزن و دندان و صدای قلب جنین و ارتفاع رحم بررسی می‌شود. آزمایش خون و ادرار درخواست می‌شود.
غربالگری دیابت
در هفته ۲۴ تا ۲۸ یا همان مراقبت سوم بارداری تست OGTT و قند خون ناشتا برای خانم‌های غیر دیابتی درخواست می‌شود. تستOGTT نوعی تست قند خون دو مرحله خون‌گیری و بررسی خون است. در این تست بعد از خوردن مقداری شربت گلوکز یک ساعت بعد و دو ساعت بعد قند خون اندازه گیری می‌شود و نتیجه می‌تواند سلامت و عدم ابتلای مادر به دیابت را بررسی کند.
مراقبت چهارم و پنجم
در هفته ۳۱ تا ۳۴ مراقبت چهارم و در هفته ۳۵ تا ۳۷ مراقبت پنجم بارداری انجام می‌شود. در این مراحل هیچ یک از غربالگری‌های دوران بارداری نیاز نیست و معاینه روتین متخصص و سونوگرافی معمولی درخواست می‌شود. در این مرحله از مراقبت درباره آموزش شیردهی، آمادگی برای زایمان و علائم خطر مراجعه فوری مادر گفته می‌شود.
مراقبت ۶ تا ۸
در هفته ۳۸ تا ۴۰، هر هفته باید ویزیت مادر باردار انجام شود. در این ویزیت‌ها تغذیه مادر بررسی می‌شود. سلامت جنین و ارتفاع رحم اندازه‌گیری می‌شود و مادر برای زایمان آماده می‌شود.
علائم خطر جهت مراجعه فوری مادر کدامند؟
در کنار انجام غربالگری‌های دوران بارداری، ذکر علائم خطر جهت مراجعه فوری مادر لازم و ضروری است.
یکی از مشکلات مهم دوران بارداری اکلامپسی یا پره اکلامپسی است. تشنج به دلیل فشارخون بالا در دوران بارداری اکلامپسی و فشارخون بالا را پره اکلامپسی می‌گوییم.
فشارخون بارداری باید در هر ویزیت چک شود. در صورت افزایش فشارخون باید خانم باردار تا انتهای بارداری تحت نظر باشد.
هر گونه خونریزی و لکه‌بینی می‌تواند تهدید به سقط باشد. مشکلات جفت و کنده شدن جفت نیز باعث خونریزی می‌شوند. درصورت مشاهده خونریزی مراجعه فوری به پزشک لازم است.
- درد شکم به همراه خونریزی می‌تواند از علائم سقط باشد.
- درد شکم به همراه سوزش ادرار و تکرر ادرار از نشانه‌های عفونت ادراری در دوران بارداری است که باید سریعا درمان شود.
- درد شکم و خونریزی و مشکل در صدای قلب جنین علامت جداشدن جفت است.
- درد شکم و تب و لرز نشان‌دهنده عفونت است و می‌تواند از علائم عفونت کلیه یا پیلونفریت باشد.
- پارگی کیسه آب و ترشح آبکی و بدبو از علائم عفونت مایع امونیون دور جنین است.
- سردردی که اولین بار با تجربه بدترین سردرد در طول عمر باشد می‌تواند علامت پره اکلامپسی باشد.
- درد یک طرفه ساق پا با ورم و رنگ پریدگی پا و کاهش نبض پا علامت لخته خون در عروق پا است.
- تنگی نفس و تپش قلب نیاز به مراجعه فوری به اورژانس دارد.
علاوه بر مشکلات جسمی اختلالات روان و همسر آزاری هم می‌توانند جزو اورژانس‌های بارداری باشد و در صورت مشاهده این اختلالات نیاز است خانم باردار را به صورت اورژانسی به بیمارستان برسانید.
در مطلب فوق سعی کردیم شما را با ویزیت‌های مهم بارداری، غربالگری‌های دوره بارداری و موارد اورژانسی جهت مراجعه فوری آشنا کنیم تا بارداری سالم‌تر و بی‌خطرتری را تجربه کنید.
