اختلال بلع در کودکان می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در این مطلب از مجله سلامتی نبض به بررسی علل، علائم و درمان اختلال بلع در کودکان می‌پردازیم.
کودکان به دلیل آنکه توان صحبت‌کردن درباره مشکلات خود را مانند بزرگسالان ندارند باید از روی علائم و بررسی‌های تکمیلی علت اختلالات بلع را متوجه شویم.
بیشتر بخوانید: برونشیت کودکان؛ علل و درمان
علائم اختلال بلع در کودکان چیست؟
آبریزش دهان
همان‌طور که گفته شد، اختلال بلع در کودکان علائم مختلفی دارد. یکی از علامت‌های مهم اختلال بلع در کودکان، آبریزش دهان است. کودکی که در بلعیدن مشکل داشته باشد درصورتی‌که مشکل حاد باشد آب‌دهانش را نمی‌تواند قورت دهد و این عدم کنترل ترشحات دهان موجب آبریزش دهانی می‌شود.
سرفه، تهوع و استفراغ
اختلال بلع در کودکان گاهی خود را با سرفه و تهوع و استفراغ نشان می‌دهد. اگر کودک نتواند غذایی که در دهانش بگذارید به‌درستی ببلعد به سرفه می‌افتد، همچنین نمی‌تواند غذا را به‌خوبی به سمت معده هدایت کند؛ بنابراین ممکن است پس از خوردن چند لقمه استفراغ کند. همین حال بد کودک هنگام غذاخوردن موجب بدغذایی و امتناع او از خوردن می‌شود.
درد و احساس گرفتگی قفسه سینه
زمانی که غذا به‌راحتی وارد معده کودک نشود، لقمه‌های غذایی در مری تجمع پیدا می‌کنند و همین تجمع غذا در مری موجب درد و احساس گرفتگی قفسه سینه می‌شود.
عفونت تنفسی
اگر مشکل بلع وجود داشته باشد ممکن است ذرات غذا وارد سیستم تنفسی کودک شود، همین ورود غذا به بخش تنفسی، با انباشته‌شدن ذرات بسیار ریز و ایجاد عفونت همراه است. در واقع کودکانی که به عفونت تنفسی مکرر مبتلا می‌شوند ممکن است اختلال بلع داشته باشند.
علت ایجاد اختلال بلع در کودکان چیست؟
برای درمان این مشکل لازم است علل مختلف توسط پزشک متخصص بررسی شوند. اختلال بلع در کودکان بسیار مهم است؛ زیرا موجب کاهش رشد کودک می‌شود و ممکن است در زمان بسیار کوتاهی کودک دچار سوءتغذیه شود؛ بنابراین هرچه زودتر جهت درمان به متخصص مراجعه کنید و هر یک از علائم بالا را دیدید آن را جدی بگیرید.
اختلال بلع طیف بزرگی از علت‌ها را دارد که شایع‌ترین آنها در ادامه ذکر شده است.
شایع‌ترین علت اختلال بلع در کودکان، درد هنگام بلع است. اگر کودک گلودرد داشته باشد، دچار اختلال بلع می‌شود یا گرفتگی گوش و عفونت گوش در کودکان، موجب امتناع آنها از بلع می‌شود؛ بنابراین در موارد شدید دچار آبریزش دهان می‌شود. در کودکی که عفونت سرماخوردگی اخیر داشته باید حواستان به اختلال بلع و التهاب گوش کودک باشید.
کودکان در سنینی که دندان در می‌آورند نیز مستعد مشکلات اختلال بلع هستند. زیرا درد ناشی از دندان‌درآوردن موجب التهاب گوش و گلوی کودک نیز می‌شود که در این شرایط بلع آب و غذا برای کودک سخت و غیرقابل‌تحمل است.
علت شایع دیگر می‌تواند نقص دیواره دهان و حلق باشد. بیماری‌هایی مانند اختلال لب‌شکری موجب شکاف کام و لب می‌شود. این اختلالات توسط جراحی درمان می‌شوند و در صورت عدم درمان می‌تواند موجب اختلال بلع در کودکان شود و خطرناک است و حتماً باید در زمان تولد نوزاد از نظر نقایص دهان و کام بررسی و درمان شود.
اختلال بلع در کودکان ممکن است به دلیل مشکل انقباضات گوارشی باشد ممکن است دستگاه گوارش انقباضات لازم برای بلع غذا را به‌درستی انجام ندهد و به همین دلیل لقمه بلعیده شده به‌راحتی به پایین رانده نشود.
می‌دانیم مرکز بلع در مغز قرار دارد و تمام دستورات بلع از طرف مغز صادر می‌شود. هرگونه آسیب و مشکلی که به مراکز کنترل بلع در مغز کودک ارتباط داشته باشد موجب اختلال بلع در کودکان می‌شود برای مثال کودکی که دچار کاهش خون‌رسانی مغز هنگام زایمان شده باشد ممکن است دچار اختلال بلع گردد.
گاهی انسداد در مسیر بلع می‌تواند موجب اختلال بلع در کودکان شود. این انسداد ممکن است ناشی از بزرگ‌شدن بخش‌هایی داخل بدن باشد و یا به دلیل وجود یک جسم خارجی در راه حلق و گلو باشد که موجب انسداد شده است.
گاهی بزرگی لوزه کودک، این اختلال بلع را ایجاد می‌کند. ممکن است کودک با لوزه بزرگ شب‌ها هنگام خواب نیز دچار انسداد مسیر هوایی و خروپف شود. گاهی انسداد به دلیل وجود یک جسم خارجی است. کودکان در سنین بسیار پایین ممکن است هر شی را داخل دهانشان کنند. برای مثال پاک‌کن، اسباب‌بازی‌های کوچک، همگی موجب انسداد مسیر بلع می‌شوند.
این انسدادها ممکن است به‌صورت حاد ایجاد شوند و موجب سرفه و در نهایت بیرون رانده‌شدن جسم بلعیده شود. گاهی هم انسداد مزمن می‌شود و در وضعیتی در مری گیر می‌کند و موجب استفراغ و اختلال بلع در کودکان می‌شود. در این شرایط فقط با روش‌های مداخله‌ای و گاهی آندوسکوپی، وضعیت کودک تشخیص داده و درمان می‌شود.
انسداد مسیر بلع کودک ممکن است به دلیل وجود توده در مسیر بلع باشد. توده‌ها و تومورهای گوارشی، اگر به داخل مسیر گوارشی رشد کنند مسیر را تنگ و موجب اختلال بلع در کودکان می‌شوند. تومورهای اطراف دستگاه گوارش، ممکن است به دلیل رشد زیادی که دارند روی بخش گوارشی هم غیرمستقیم فشار آورند.
اختلال بلع در کودکان را چگونه تشخیص می‌دهیم؟
در ابتدا پزشک یک شرح‌حال دقیق و معاینه کامل انجام می‌دهد.
در بیشتر موارد در همان مراحل ابتدایی باتوجه‌به علائم، زمان شروع و معاینه کودک، علت مشکل بلع کودک تشخیص داده می‌شود؛ اما در مواردی که تمام معاینات نرمال است و پزشک یافته‌ای در معاینات پیدا نکند، از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود. بلع باریوم، بررسی آندوسکوپی، همگی از روش‌های مرسوم تصویربرداری گوارشی برای بررسی اختلال بلع در کودکان است این بررسی‌ها توسط فوق‌تخصص گوارش اطفال انجام می‌شود.
درمان اختلال بلع در کودکان چیست؟
اکنون می‌دانیم که علل مختلفی برای اختلال بلع در کودکان وجود دارد که درمان این مشکلات به علت آن بستگی دارد. بعد از مشاهده علائم اختلال بلع در کودکان بهتر است به متخصص مراجعه و پزشک بعد از معاینه و تشخیص علت اختلال بلع، درمان مناسب را تجویز می‌کند.
گیرکردن جسم خارجی
گاهی علت اختلال بلع در کودک گیرکردن جسم خارجی در راه گوارشی او است. در این موارد می‌توانیم با آندوسکوپی جسم را خارج کنیم این کار توسط متخصص گوارش اطفال انجام می‌شود ممکن است جسم خارجی توسط روش‌های دیگری نیز برداشته شود؛ اما معمولاً جسمی که باعث مشکل بلع شده ممکن است پایین‌تر از حلق باشد و نیاز به آندوسکوپی دارد.
توده‌ای که روی مری فشار وارد کرده است
در این موارد اختلال بلع به دلیل توده است ممکن است این توده از جنس دستگاه گوارش باشد که باید با آندوسکوپی از آن توده نمونه‌گیری و آزمایشات لازم انجام شود. اگر توده خارج از دستگاه گوارش باشد باید بررسی‌های لازم تحت‌نظر متخصص انجام شود و درمان آغاز شود، درمان توده‌ای که باعث مشکل بلع شده است ممکن است جراحی یا شیمی‌درمانی و یا هر دو باشد. معمولاً بسته به نوع توده و مرحله سرطان، جراحی قبل یا بعد از شیمی‌درمانی انجام می‌شود؛ اما در مواردی که توده آن‌قدر بزرگ است که منجر به اختلال بلع شده است بهتر است قبل از شیمی‌درمانی جراحی انجام شود تا توده برداشته شود و مشکل بلع برطرف شود.
اختلال بلع به دلیل عفونت
گاهی در معاینه عفونت در گلو یا گوش کودک مشاهده می‌شود بعضی عوامل عفونی موجب بزرگ‌شدن لوزه و مشکل بلع می‌شود گاهی هم غدد لنفاوی اطراف گوش و گلو بزرگ و دردناک می‌شوند و موجب مشکل بلع کودک می‌شوند در این موارد با معاینه و یافتن علائم التهاب در کودک درمان دارویی انجام می‌شود و درمان اختلال بلع کودک در این موارد به کمک درمان عفونت زمینه‌ای است.
گاهی بعضی مشکلات عصبی و مغزی موجب اختلال بلع در کودکان کودک می‌شود.
در این موارد علاوه بر بررسی دقیق علت و درمان اختصاصی آن گاهی ممکن است برای مدت کوتاهی تغذیه کودک به کمک لوله‌گذاری معده انجام شود؛ زیرا اگر مشکل عصبی موجب عدم بلع درست کودک شود تغذیه دهانی خطرناک است و ممکن است موجب ورود مواد غذایی به بخش تنفسی و خفگی شود.
در صورت وجود هرگونه نقص اسکلتی عضلانی که موجب اختلال بلع شده است در اولین فرصت کودک جراحی می‌شود. این جراحی با مشورت جراح و متخصص کودک انجام می‌شود.
جمع‌بندی مطلب
اختلال بلع در کودکان، یک اصطلاح کلی است که به هرگونه مشکل در بلعیدن کودک اشاره می‌شود مشکلات بلع کودک با علائمی مانند سرفه هنگام غذاخوردن و یا استفراغ بعد از خوردن غذا خود را نشان می‌دهد. ممکن است اختلال بلع در موارد شدید که کودک نتواند چیزی را قورت دهد با آبریزش دهان نیز تظاهر پیدا کند.
بعد از مشاهده علائم اولیه بهتر است کودک را فوراً به اورژانس اطفال برسانید اختلال بلع ممکن است اورژانسی و به دلیل گیرکردن جسم خارجی در مسیر بلع باشد که باید فوراً بررسی و درمان شود. هر چه شروع علائم سریع‌تر و حادتر باشد احتمال آنکه مورد اورژانسی باشد بیشتر است؛ اما در مواردی که علائم مزمن وجود دارد باید سایر علل اختلال بلع در کودک بررسی شود.
درمان اختلال بلع در کودکان به علت آن بستگی دارد پزشک با تصویربرداری و معاینه و گاهی به کمک آندوسکوپی علت اختلال بلع را تشخیص می‌دهد و سپس درمان مناسب انجام می‌شود گاهی با آندوسکوپی، جسم خارجی گیرکرده درآورده می‌شود گاهی به دلیل مشاهده نقایص دیواره گوارشی جراحی لازم است و گاهی هم اختلال بلع به دلیل درد گوش و گلو و عفونت است و به کمک داروی مناسب درمان می‌شود.
