همواره در طول تاریخ مصرف شربت‌ها و گیاهان دارویی به روش‌های مختلف موجب سلامت انسان و پیشگیری از انواع بیماری‌ها و آسیب‌های جسمی و روانی بوده است. ایران نیز به‌عنوان کشوری غنی از گیاهان دارویی و طبیعی از این موضوع مستثنی نبوده و این گیاهان به روش خشک شده یا از طریق عرق‌گیری و شربت مصرف می‌شوند. هنوز در برخی شهرها مانند شیراز مصرف این گیاهان رواج بسیاری دارد چرا که همچنان شربت‌خانه‌های این شهر مورد توجه بسیاری از توریست‌ها است.
در این مطلب قصد داریم به تعدادی از این شربت‌های گوارا اشاره کنیم که مصرف آنها در فصل تابستان می‌تواند گرمای هوا را قابل‌تحمل کند و انرژی شما را برای ادامه روز افزایش دهد و همچنین مصرف آنها به دلیل طبیعی‌بودن، عوارض جانبی کمتری نبست به شربت‌های غیرطبیعی دارد.
بیشتر بخوانید: خواص زردچوبه را نادیده نگیرید
عرق‌گیری از گیاهان
ابتدا باید بدانید اگر خودتان قصد دارید از گیاهان عرق‌گیری کنید به دستگاه تقطیر نیاز دارید. این دستگاه شامل دیگ، لوله‌های خنک‌کننده و مخزن جمع‌آوری عرق هستند که در بازار به ابعاد مختلفی برای خرید موجود است. برای گرفتن عرق گیاهان بهتر است از گیاهان تازه استفاده شود؛ زیرا عطروطعم بهتری دارند و کیفیت عرق شما ارتباط مستقیمی با کیفیت گیاهان دارد؛ پس به این موضوع توجه مناسبی داشته باشید.
شروع فرایند تقطیر و عرق‌گیری
ابتدا پیش از شروع فرایند تقطیر، گیاه مورد نظر خود را با آب سرد بشورید تا تمامی گردوخاک و آلودگی‌های محیطی از روی آنها به‌خوبی پاک شود و سپس آنها را خشک، خرد و تکه‌تکه کنید تا عطروطعم آن به‌خوبی حفظ شود. گیاه را با میزان مناسبی از آب قاطی کرده و داخل دیگ دستگاه تقطیر بریزید و با حرارتی مناسب شروع به حرارت‌دادن آن کنید. حرارت زیر دیگ باید به میزانی باشد که بخار آب با سرعتی مناسب انجام شود و خواص درمانی آنها حفظ شود.
پرطرف‌دارترین گیاهان برای عرق‌گیری شامل نعنا، گلاب، بابونه، بیدمشک، بهارنارنج و نسترن هستند. توجه داشته باشید برای نگهداری از عرق باید ظرف شیشه‌ای تیره با درپوشی محکم انتخاب نمایید تا آسیب کمتری به عرق شما برسد و از خراب‌شدن در امان باشد.
تبدیل عرق گیاهان به شهد شربت
در اکثر گیاهان گرفتن شهد شربت به این روش است که ابتدا عرق برگرفته شده از گیاه را با مقداری آب و شکر (و یا عسل) می‌جوشانید و سعی کنید همواره آن را به‌خوبی هم بزنید. تا زمانی این کار را انجام می‌دهید که مایع معطر شما تا حدی سفت و رنگ آن تیره می‌شود. در زمانی که مایع شما سفت شد مزه آن را بچشید اگر به‌خوبی شیرین شد بود شهد شربت شما آماده مصرف است؛ اما اگر مزه آن هنوز به تلخی می‌زد مجدد آب به آن اضافه کرده و دوباره شکر بریزید تا بجوشد.
در نهایت وقتی شهد آماده شد می‌توانید مقداری که صلاح می‌دانید آبلیمو اضافه نمایید تا خوش‌مزه‌تر و لذیذتر شود. این مدلی که گفته شد در قالب عرق‌ها کاربرد دارد؛ اما در ادامه روش‌های دیگری را نیز بیان می‌کنیم.
نعنا را بشناسید
نعنا گیاهی است که حتماً هنگام میل‌کردن سبزی با آن روبه‌رو شده‌اید. نعنا بسیار از نظر ظاهری شبیه به پونه است. قسمت مورداستفاده نعنای تازه بیشتر برگ‌های برجسته و زیبای آن هستند. از نعنا به‌عنوان طعم‌دهنده غذا و یا اسانس آن را در آدامس و آب‌نبات‌ها برای خوش‌بو شدن دهان استفاده می‌کنند که طرف‌داران زیادی نیز دارد. در برخی افراد مصرف نعنا ممکن است واکنش آلرژیک داشته باشد و مصرف آن با خارش بدن، سرفه و التهاب پوستی همراه باشد. از دیگر عوارض این گیاه به کاهش میل جنسی در آقایان نیز در برخی منابع اشاره شده است.
عرق نعنا
مردم کشورمان به‌خوبی از خواص این گیاه اطلاع دارند پس معمولاً یک شیشه کوچک یا بزرگ عرق نعنا در منازل مردم موجود است. نعنا تفاوتی با سایر گیاهان دارد که در عرق‌گیری نعنا شما می‌توانید از ساقه نعنا نیز استفاده نمایید؛ زیرا ساقه‌ها در طعم و عطر عرق شما مشکلی ایجاد نمی‌کنند؛ اما در اکثر گیاهان تنها از برگ گل برای عرق‌گیری استفاده می‌شود.
جا دارد اینجا اشاره کنیم بعضی از عرق‌ها را به‌اصطلاح (دو آتیشه) می‌نامند، این یعنی هنگام عرق‌گیری گیاه، به‌جای آب، عرق نعنا را با برگ و ساقه آن ترکیب می‌کنند و سپس می‌جوشانند که صددرصد از خواص و تأثیرگذاری بیشتری بهره‌مند می‌شود که خوردن خالص آن توصیه نمی‌شود.
بله همان‌طور که فکر می‌کنید اولین درمان خانگی و تأثیرگذار برای نفخ معده خوردن کمی عرق نعنا با آب است. نعنا خواص ویژه‌ای دارد که طب سنتی پیوسته آن را ستایش کرده است. برای مثال:
- رفع مشکلات گوارشی از جمله (نفخ معده، کمک به هضم غذا، درمان یبوست، ضد دل‌درد، ضداسهال و استفراغ)
- اشتهاآور
- برطرف‌کننده بوی بد دهان و خنک‌کننده بدن در گرمای شدید تابستان
ناگفته نماند نعنا گیاهی با طبیعت گرم است و با ترکیب‌هایی مانند آبلیمو بی‌نظیر خواهد شد. عرق نعنا سرشار از ویتامین A است که برای موارد زیر نیز بسیار توسط پزشکان طب سنتی توصیه می‌شود:
- درمان ترک سینه مادران شیرده
- درمان سرفه‌های مزمن
- بخور نعنا برای سینوزیت، سرماخوردگی و گرفتگی بینی
- درمان خارش‌های پوستی و ترک پا
شربت نعنا
در روزهای گرم سال تمایل به خوردن عرق نعنا کمتر می‌شود که این امر باعث می‌شود شربت‌های خنک و گوارا که سازگار با دمای هوا است جایگزین شود. شهد شربت نعنا با آب‌خنک به‌تنهایی خوش‌خوراک است؛ اما در ادامه قصد داریم چند ترکیب مختلف شربت نعنا را آموزش دهیم.
شربت نعنا و لیمو
معروف‌ترین ترکیب نعنا با آبلیمو است. این ترکیب در گرمای روز آب بدن شما را تأمین کرده و از تشنگی مدام شما در گرما جلوگیری می‌کند.
- شهد شربت نعنا را با مقداری آب مخلوط کنید.
- مقداری که صلاح می‌دانید لیمو تازه را بر روی آن می‌چکانید.
- سپس مقداری یخ داخل آن انداخته و پس از خنک‌شدن میل کنید.
- اگر قصد دارید از مهمان خود یا این شربت پذیرایی کنید، لیوان شربت را با برگ نعنا و حلقه‌های لیمو تازه تزیین کنید.
شربت نعنا و سکنجبین
از خواص نعنا پیش‌تر گفته شد؛ اما باید بدانید که سکنجبین نیز خواص ویژه‌ای مثل رفع عطش، تقویت گوارش، کاهش وزن، رفع سردرد و… دارد که در کنار نعنا شربتی گوارا می‌شود. اما همان‌طور که می‌دانید اگر میزان شهد سکنجبین از حدی بیشتر شود گلو را می‌زند؛ پس بهتر عرق نعنا را با میزان کم سکنجبین، مقدار مناسب عسل و میزان لازم آب به هم بزنید تا هنگام مصرف لذت ببرید.
البته عسل طبیعی که به‌عنوان معجزه طبیعت شناخته می‌شود برای شیرین‌کردن انواع شربت از شکر بهتر است و این نکته حائز اهمیت است که عسل غیرطبیعی ممکن است برای افراد دیابتی آسیب‌زا باشد. شربت نعنا سکنجبین با ترکیب خیار و لیمو نیز بسیار خوردنی‌تر می‌شود. این شربت‌ها در شربت‌خانه‌های شیراز و اصفهان و یزد همچنان مورد پسند گردشگران و افراد بومی است.
طرز تهیه شربت نعنا و سکنجبین چگونه است؟
- شهد شربت سکنجبین و عرق نعنا را به اندازه یک‌سوم درون لیوان می‌ریزید.
- اندازه نصف یک خیار معمولی را پوست کنده و درون لیوان رنده کنید.
- به اندازه نصف قاشق چای‌خوری عسل اضافه کنید.
- لیوان را با آب‌خنک پر کنید.
- و در نهایت چند قطره لیمو نیز درون آن بچکانید.
کافی است این نوشیدنی را در گرمای ظهر مصرف کنید تا آب بدن شما را به‌خوبی تأمین کند تا در طول روز عطش کمتری داشته باشید. البته برای افراد روزه‌دار هنگام سحر نیز بسیار توصیه می‌شود.
شربت بهارنارنج و خاکشیر
اگر با یک فرد شیرازی هم سخن شوید و از او بخواهید برای شما از شهر خود بگوید، بعید است که از اردیبهشت‌ماه شیراز و عطر دلنشین بهارنارنج در شهر خود نگوید. اگر در این ماه به شهر شیراز سفر کنید حتماً هنگام قدم‌زدن از کنار باغات سنتی شیراز بوی خوش بهارنارنج به مشام شما خواهد رسید. این مقدمه را گفتم زیرا؛ اولین چیزی که شما هنگام خوردن شربت بهارنارنج از آن لذت می‌برید این عطر بهشتی است که احساس می‌کنید.
بهارنارنج خواص بسیاری دارد. نشاط‌آور و آرام‌بخش است و برای افزایش قوای جوانی و جنسی، ضدافسردگی و کم‌خوابی و برای قلب و عروق مفید است. خاکشیر نیز خواص ضدسرطان و کاهش التهاب پوستی دارد و ترکیب این دو یک درمانگر طبیعی است. طبع بهارنارنج گرم و خاکشیر سرد است به همین خاطر ترکیب آن به‌نوعی متعادل است و برای انواع مزاج‌ها می‌تواند مفید باشد. این نوشیدنی برای کاهش وزن نیز مؤثر است و افرادی که رژیم غذایی برای کاهش وزن دارند می‌توانند با خیالت راحت مصرف کنند.
شربت بهارنارنج و عسل
عسل برای ترمیم بافت آسیب‌دیده بسیار شگفت‌انگیز عمل می‌کند. افرادی که مشکلات گوارشی مانند معده درد، یبوست، رفلاکس اسید معده و سایر مشکلات گوارشی را دارند مصرف این نوشیدنی به آنها بسیار توصیه می‌شود. اگر این شربت با عسل طبیعی درست شود بسیار برای کنترل دیابت می‌تواند مفید باشد.
کلام آخر
این تنها بخشی از شربت‌های مناسب تابستان بود که بیان شد بااین‌وجود سعی کردیم از مهم‌ترین و پرکاربردترین شربت‌ها حتی به‌صورت خلاصه یاد کنیم و به شما همراهان گرامی توصیه کنیم.
