نگهداری شیر مادر اهمیت زیادی دارد. زیرا شیر، ماده حساسی است و اگر به درستی نگهداری نشود، خیلی زود خواص خود را از دست داده و فاسد می‌شود. شیر مادر بهترین غذا برای تغذیه نوزادان است. به همین خاطر، حتی اگر امکان شیر دادن به نوزاد از طریق سینه خود را ندارید، بهتر است شیر را دوشیده و نوزاد را از طریق آن تغذیه کنید.

بیشتر بخوانید: مهم‌ترین خواص شیر مادر چیست؟ اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر

در جدول زیر می‌توانید مدت زمان نگهداری شیر به روش های مختلف را ملاحظه کنید.

روش‌های نگهداری شیر مادر

شیر مادر را به روش‌های مختلفی می‌توان نگهداری کرد. هر روش برای مدت زمان خاصی مناسب است. برخی روش‌ها، مدت زمان نگهداری را افزایش می‌دهند اما برخی دیگر، تنها برای چند ساعت مناسب هستند.

نگهداری در دمای محیط

یکی از روش‌های نگهداری شیر مادر، قرار دادن آن در دمای محیط است. شیر مادر، در دمای محیط، تا ۶ ساعت سالم می‌ماند. البته به شرط اینکه دمای محیط، ۲۵ درجه سانتی‌گراد باشد. هر چه دما بیشتر باشد، شیر ممکن است در مدت زمان کوتاه‌تری خراب شود. از طرفی، زمانی که شیر مادر را در دمای محیط قرار می‌دهید، نباید در معرض تابش نور خورشید یا هر منبع گرمی دیگری قرار بگیرد.

نگهداری در یخچال

نگهداری شیر مادر در یخچال روش بهتری برای ذخیره شیر مادر است. با این حال شیر را نباید در یخچال با هر دمایی نگهداری کرد. دمای یخچال باید ۴ درجه سانتی‌گراد باشد. از طرفی شیر را باید در انتهای یخچال که سردتر است قرار دهید. دقت کنید قرار دادن شیر مادر در درب یخچال کار درستی نیست، زیرا با باز و بسته کردن درب یخچال، دمای شیر بالا می‌رود.

اگر به این نکات توجه نمایید، می‌توانید شیر مادر را تا ۷۲ ساعت در یخچال نگه دارید. با این حال، اگر نوزاد شما در بیمارستان بستری بود و پرسنل بیمارستان از شما خواستند که شیر خود را برای تغذیه او بیاورید، بدانید که آنها می‌توانند شیر را تا ۹۶ ساعت نیز نگهداری کنند.

نگهداری در فریز

گاهی اوقات لازم است نگهداری شیر مادر بیش از ۳ روز طول بکشد. در این صورت می‌تواند از فریزر استفاده نماید. البته برای نگهداری شیر در فریزر نیز باید نکات لازم رعایت شود. از جمله اینکه باید شیر را در ظروف پلاستیکی مخصوص بریزید. ضخامت این ظرف باید کافی باشد تا شیر در داخل آن سالم بماند.

دمای فریزر باید حدود ۱۸- درجه سانتی گراد بوده و شیر باید در قسمت انتهایی فریزر که دور از درب قرار دارد، نگهداری شود. با رعایت این نکات، می‌توانید شیر مادر را ۲ تا ۳ ماه در فریزرهای خانگی و ۶ تا ۱۲ ماه در فریزرهای صنعتی نگهداری کنید. با این حال، هر چه شیر فریز شده را در مدت زمان کوتاه‌تری استفاده کنید، بهتر است. زیرا هرچه بیشتر در فریزر بماند، مقدار ویتامین سی موجود در شیر کاهش می‌یابد و شیر کیفیت کمتری دارد.

نگهداری در کیسه‌های عایق

یکی از روش‌های نگهداری شیر مادر، ریختن آن در کیسه‌های عایق و سرد است. شیر مادر در این کیسه‌ها تا ۲۴ ساعت سالم می‌ماند. این روش برای مادران شاغل که امکان دسترسی به یخچال ندارد بسیار مناسب است. اگر از کیسه‌های عایق برای نگهداری شیر مادر استفاده می‌کنید، فقط در ۴/۳ ظرف شیر بریزید. از طرفی، اگر متوجه پارگی در کیسه شدید، از آن استفاده نکنید. زیرا ممکن است شیر آلوده شود. در این صورت می‌توانید شیر ریخته شده در کیسه عایق را در یک ظرف پلاستیکی در دار قرار دهید.

ظرف نگهداری شیر مادر

شیر مادر را می‌توان در انواع مختلفی از ظرف‌ها نگهداری کرد. در ادامه شما را با برخی از این ظروف آشنا می‌کنیم.

• ظرف از جنس پلاستیک سخت: یکی از ظروف مناسب برای نگهداری شیر مادر در طولانی مدت، ظروف از جنس پلاستیک سخت مانند پلی کربنات و پلی پروپیل است.

• ظرف از جنس پلاستیک نرم: ظرف از جنس پلاستیک نرم مانند پلی اتیلن نیز برای نگهداری شیر مناسب است اما در صورتی که خراش بردارد، مدت زمان نگهداری شیر در آن کاهش می‌یابد. زیرا منجر به تغییر کیفیت شیر مادر می‌شود. از طرفی این ظروف قیمت بالایی دارند و برای نگهداری شیر برای نوزادن نارس مناسب نیستند.

• ظرف از جنس شیشه: از آنجا که پروتئین‌ها و مواد مغذی موجود در شیر، جذب ظروف شیشه‌ای نمی‌شوند، بهترین گزینه برای نگهداری و ذخیره شیر مادر هستند. این در حالی است که شستن ظروف شیشه‌ای بسیار آسان‌تر از ظروف پلاستیکی است.

• بطری‌های مخصوص نگهداری شیر: برای نگهداری شیر مادر، بطری‌های مخصوصی وجود دارد. با این حال باید فقط ۴/۳ آنها را از شیر پر کنید. از طرفی، این بطری‌ها باید فاقد BPA باشند. زیرا این ماده می‌تواند اثرات منفی بر روی غدد درون‌ریز و رشد نوزاد داشته باشد. زمانی که شیر را در بطری می‌ریزید، بطری باید کاملا خشک و فاقد هر گونه آلودگی باشد.

ذوب کردن شیر فریز شده

برای ذوب کردن شیر فریز شده، دو روش وجود دارد. با توجه به اینکه چه مدت تا زمان شیردهی کودک فرصت دارید، در روش اول که سریع‌تر است، می‌توانید شیر فریز شده را در ظرفی که حاوی آب گرم است قرار دهید. در روش دوم شیر را داخل یخچال بگذارید. در این روش احتمالا ۲۴ ساعت طول می‌کشد تا شیر ذوب شود. طبق توصیه پزشکان، نباید شیشه شیر حاوی شیر ذوب شده را تکان داد، بلکه باید آن را به آرامی جا به جا کرد تا چربی در شیر به خوبی مخلوط شود.

از طرفی هرگز از مایکروفر یا اجاق گاز (حرارت مستقیم) برای ذوب کردن شیر مادر فریز شده استفاده نکنید. زیرا این دو روش موجب از بین رفتن مواد مغذی موجود در شیر می‌شود. از طرفی ممکن است دمای شیر بالا رفته و دهان نوزاد را بسوزاند. از طرف دیگر، شیر ذوب شده را مجدد فریز نکنید و نهایتا ۲ ساعت بعد از ذوب شدن آن را استفاده کنید. اگر نوزاد تمام شیر را تا ۲ ساعت مصرف نکرد، مابقی شیر را دور بریزید.

نکات مهم در مورد ذخیره شیر مادر در ظرف نگهداری شیر

برای استفاده از ظرف نگهداری شیر مادر باید به نکات زیر توجه کنید:

• قبل از استفاده از ظرف نگهداری، آن را بشویید و استریل کنید. بهتر است ظرف در زمان ریختن شیر در آن، کاملا خشک باشد.
• همواره تاریخ ریختن شیر در ظرف را روی آن بنویسید. بدین ترتیب می‌توانید شیری قدیمی‌تر را زودتر مصرف کنید.
• اگرشیر را در یخچال یا فریزر قرار می‌دهید، از سردترین قسمت یخچال یا فریزر استفاده کنید.
• شیر را بعد از دوشیدن یا حتی بعد از ذوب شدن (در صورت فریز کردن) تکان ندهید.
• شیر ذوب شده را تا ۲ ساعت بعد مصرف کرده و باقی مانده را دور بریزید.
• اگر احساس کردید بوی شیر عوض شده یا رنگ و طعم و بافت آن به طرز عجیبی تغییر کرده، شیر را دور بریزید. زیرا نشان می‌دهد نگهداری شیر مادر به درستی انجام نشده است.

نکات مهم در مورد نگهداری شیر مادر

• اگر شیر مادر را در یخچال با دمای ۴ درجه و در قسمت سرد یخچال نگهداری نکنید فقط ۲۴ تا ۴۸ ساعت قابل نگهداری است.
• سعی کنید شیر تازه دوشیده شده را به شیری که از قبل در یخچال گذاشته‌اید اضافه نکنید. بلکه آن را در ظرف جداگانه‌ای ریخته و ساعت نگهداری را روی ظرف بنویسید.
• ظرف‌های کوچکی برای نگهداری شیر انتخاب کنید. این کار به خصوص زمانی که شیر را فریز می‌کنید، از دور ریختن باقی‌مانده شیر جلوگیری می‌کند.
• اگر شیر را در دمای اتاق نگهداری می‌کنید، حتما آن را در ظرف دربسته بریزید و روی شیر را یک حوله سرد قرار دهید. اگر می‌دانید دمای اتاق بیش از ۲۵ درجه است، شیر را در یخچال بگذارید.
• اگر یخچال در دسترس ندارید، می‌توانید شیر دوشیده شده را تا ۲۴ ساعت در مجاورت یخ (مثلا در کولمن) قرار دهید.
• با توجه به رژیم غذایی مادر، رنگ شیر دوشیده شده ممکن است در زمان‌های مختلف، متفاوت باشد. پس رنگ‌های مختلف نشانه سالم یا ناسالم بودن شیر نیست.
• به جای نگهداری شیر مادر، تا حد ممکن به طور مستقیم به نوزاد خود شیر بدهید. شیردهی از سینه مادر، برای کودک بسیار لذت‌بخش تر از نوشیدن شیر با شیشه‌ شیر است. از طرفی کودک طعم شیر تازه را بیشتر می‌پسندد و از گرمای وجود مادر و نوازش های او لذت می‌برد.

نکات مهم قبل از دوشیدن شیر مادر

• شیر مادر را در زمان مناسب بدوشید. زمان مناسب، زمانی است که پستان مادر پر باشد. معمولا اوایل صبح یا زمانی که نوزاد مقداری از شیر را خورده و پستان هنوز به طور کامل تخلیه نشده یا زمانی که تنها یکی از پستان‌ها را خورده و دیگری پر از شیر است، زمان مناسبی است.
• بهتر است مادر قبل از دوشیدن شیر، یک نوشیدنی گرم بنوشد و حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه استراحت کند. از طرفی پیشنهاد می‌شود به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه یک حوله گرم و مرطوب روی پستان خود قرار دهد تا شیر در پستان راحت‌تر جریان یابد. این موارد به ترشح شیر بیشتر کمک می‌کند.
• حمام کردن، ماساژ پستان، ماساژ ستون فقرات و یا نوک پستان به مدت یک تا دو دقیقه نیز می‌تواند ترشح شیر را افزایش دهد.
• مادر باید قبل از دوشیدن شیر، دست‌های خود را به خوبی بشوید و نظافت را به طور کامل رعایت کند.

برای کسب اطلاعات مفید در مورد مسائل مربوط به سلامتی از جمله نگهداری شیر مادر و… می‌توانید به مجله سلامتی نبض مراجعه کنید.